"Gdy rozum śpi, budzą się upiory" - w świecie Leśmianowskiej poezji.

Konspekt lekcji w klasie III gimnazjum

Cel nieoperacyjny - umiejętność interpretacji wierszy o zabarwieniu filozoficznym
Cele operacyjne:

Uczeń potrafi:
- zdefiniować pojęcie "ballada",
- zidentyfikować narratora utworu,
- scharakteryzować postać Bajdały,
- odczytać pretensje kierowane przez Bajdałę pod adresem Boga w kontekście filozoficznym,
- opisać Dusiołka i zidentyfikować jego ludowe pochodzenie,
- rozpoznać środki artystyczne w utworze: metafory, porównania, onomantopeje, zgrubienia,
- odnaleźć w utworze Leśmiana neologizmy i określić ich funkcję,
- opisać język utworu, diatektyzmy,

Metody: metoda impresyjno-eksponująca, dyskusja, elementy pogadanki, ćwiczenia okazjonalne (odnajdywanie środków artystycznych), burza mózgów

Forma: zbiorowa oraz praca w grupach

Pomoce: plansza wyjaśniająca cechy charakterystyczne ballady kartoniki z poleceniami (praca w grupach)

Etapy lekcji:

I. Zaangażowanie:
1. Nawiązanie do poprzedniej lekcji: powtórzenie środków artystycznych.

2. Krótkie wprowadzenie do nowego tematu - przedstawienie sylwetki twórczej Bolesława Leśmiana.

II. Badanie/Przekształcanie:
- Zapisanie tematy lekcji.
- Prezentacja reprodukcji obrazu: Francesco de Goya "Gdy rozum śpi, budzą się upiory".
- Głośne odczytanie utworu: Dusiołek Leśmiana.
- Wstępna interpretacja według pomocniczych pytań:
1. O czym jest ta opowieść? - próba streszczenia fabuły
2. Kto relacjonuje tę opowieść? Kto jest jej narratorem? (wiejski bajarz, gawędziarz, opowiada ją w towarzystwie, toteż stara się unikać wulgaryzmów, jego opowieść jest dynamiczna, wplata w nią dialogi, barwne opisy)
3. Kim są bohaterowie? Jak są opisywani? Jak wyglądają?
a) Bajdała - chłop, wędrowiec, idący nie wiadomo dokąd, zarówno wszędzie jak i nigdzie, niby chłop a ma głębokie myśli, zastanawia się nad światem,
b) Dusiołek - z wierzeń ludowych pochodzi przesąd o sennej zmorze "dusiołku" zwanym także "gniotkiem"; podobno wyglądał jak półbabek, półmężczyzna, był odrażający, brzydki, ohydny, w stosuku do ludzi agresywny, pragnąłby podporządkować sobie człowieka, zniszczyć go.
4. O co Bajdała ma pretensje do swoich towarzyszy?
5. Który fragment utworu uważacie za najważniejszy? (pretensje pod adresem Boga) Czego on dotyczy? (Bóg stworzył Dusiołka - symbol zła, ale stworzył także niedoskonałe zwierzęta i człowieka. Wszystko jest jego dziełem, On jest odpowiedzialny za niedoskonałość świata, nawet za zło)
6. Podsumowanie interpretacji

- Praca w grupach: uczniowie podzieleni na grupy otrzymują kartoniki z cytatami z wiersza, w których podkreślono pewne środki artystyczne. Ich zadaniem jest nazwanie tych środków. Inne grupy z kolei otrzymują kartoniki z cytatami, w których nie podkreślono środków ale napisano, jakiego tropu poetyckiego mają szukać i go zaznaczyć. (załącznik nr 1)
- Omówienie wyników pracy w grupach.
- Zaprezentowanie planszy wyjaśniającej cechy charakterystyczne ballady, omówienie jej oraz rozdanie podanych schematów - pomniejszonych, odbitych na ksero. (załącznik nr 2)
- Zapisanie krótkiej notatki: Narratorem Dusiołka jest postać stylizowana na gadułę, ludowego pieśniarza. Jego mowa przypomina gawędę ludową. Bajarz snuje opowieść o Bajdale - wędrującym chłopie, na którego podczas snu napada Dusiołek - odrażające stworzenie, agresywne, brzydkie.
- Podsumowanie refleksji i zadanie pracy domowej.

Praca domowa
1. Pan Bóg w oczach Bajdały.
2. Wypisz środki artystyczne, które dominują w balladzie i podaj przykłady.


ZAŁĄCZNIK NR 1

Grupa I
Nazwij podkreślony środek artystyczny:

1. "Lecz wiadomo, że szpecąc przystojność przestworza,
Wylazł z rowu Dusiołek, jak półbabek z łoża"

2. "Wypatrzył razem ściółkę ze mchu popod lasem"

Grupa II
Nazwij podkreślony środek artystyczny:

1. "Pysk miał z żabia ślimaczy"

2. "Siadł Bajdale na piersi, jak ten kruk na snopie"

Grupa III

Podkreśl w cytacie podany w nawiasie środek artystyczny:

"Skrzywił gębę na bakier i jęzorem mlasnął" (podkreśl - zgrubienie)

" Wylazł z rowu Dusiołek, jak półbabek z łoża" (podkreśl - porównanie)

Grupa IV

Znajdź w opisie zachowanie Dusiołka onomantopeje (wyrazy dźwiękonaśladowcze).
.......................................................................................
...................................................
Podkreśl w tekście ballady wyrazy (trzy), które są neologizmami artystycznymi.
.......................................................................................
....................................................

Grupa V

Podkreśl w balladzie te wyrazy, które uważasz za dialektyzmy.
............................................................................................................................................
W których fragmentach opisujących zachowanie Dusiołka zastosował Leśmian animizację?
............................................................................................
..................................................



ZAŁĄCZNIK NR 2

Opracowanie: mgr Aneta Gądek

Wyświetleń: 7790