Katalog

Beata Mańkowska
Historia, Scenariusze

Posiedzenie Sejmu 3 Maja 1791 r. - inscenizacja

- n +

SCENARIUSZ INSCENIZACJI - POSIEDZENIE SEJMU 3 MAJA 1791R.

POSIEDZENIE SEJMU 3 MAJA 1791R.
Scenariusz inscenizacji poświęconej rocznicom uchwalenia Konstytucji 3 Maja

Uwagi inscenizacyjne:
Uroczystość odbywa się w małej sali gimnastycznej lub auli. Dekorację stanowi duży napis "Konstytucja 3 Maja 1791r." na tle którego stoją ławki ustawione w podkowę, nakryte zielonym suknem. Wokół podkowy stoi 9 krzeseł dla posłów, przed którymi ustawione są widoczne dla publiczności wizytówki. Z boku stoi chór. Występujący uczniowie ubrani odświętnie (posłowie w garniturach).

W trakcie wchodzenia publiczności posłowie stoją w dwu trzyosobowych grupach
i ściszonymi głosami "prowadzą między sobą rozmowę".

Imprezę rozpoczyna "Mazurek 3 Maja" w wykonaniu chóru.

Redaktorka I (RI)
Witam wszystkich. Jestem redaktorką " Monitora", oświeceniowego czasopisma założonego przez miłościwie nam panującego Stanisława Augusta Poniatowskiego. Naszemu zespołowi redakcyjnemu udało się zarejestrować wydarzenia
jakie rozegrały się w 1791r. na Krakowskim Przedmieściu w Warszawie. Zapraszam
więc prześwietną publikę do wysłuchania wywiadów z ich uczestnikami i obejrzenia skróconej wersji posiedzenia Sejmu czteroletniego z 3 Maja 1791r.

Redaktorka II (R II)
Polska może poszczycić się bogatą, jedną z dłuższych w historii nowożytnej Europy, tradycją parlamentarną. Już w średniowieczu - w XII-XIV wieku, powoływana była rada królewska złożona z dostojników świeckich i duchownych, u których król zasięgał opinii w podstawowych sprawach.

W XV wieku w Królestwie Polskim działały równolegle: sejmiki ziemskie (w których uczestniczył ogół szlachty z danej ziemi), zjazdy prowincjonalne dla Małopolski i Wielkopolski oraz zjazd ogólnopaństwowy, zwany sejmem walnym. Na ten ostatni przybywali członkowie rady królewskiej, wyżsi urzędnicy i szlachta, a także przedstawiciele większych miast i kapituł kościelnych.

Sejmiki najpierw sporadycznie, a od 1493 roku, stale, wysyłały swoich przedstawicieli na sejm walny. Dlatego rok ten przyjmuje się za początek dwuizbowego sejmu, złożonego z Senatu oraz Izby Poselskiej.

Dzisiaj mamy okazję prześledzenia obrad takiego sejmu z 1791r., w którym Izbie Poselskiej przewodniczył Stanisław Małachowski, a Senatowi Kazimierz Nestor Sapieha. Właśnie nadchodzą.
[ W kierunku rozmawiających "posłów" zmierza dwóch "marszałków"]
-Dzień dobry Panom.
- Dzień dobry Pani.

R. II
Panie Małachowski- w jaki sposób mogliście zwołać sejm, skoro społeczeństwo było skłócone, a państwo zagrożone interwencją Rosji?

Małachowski (M.)
Rozwój sytuacji międzynarodowej pod koniec lat 80-tych XVIII wieku sprzyjał zwolennikom wprowadzenia Rzeczpospolitej na drogę państwa nowoczesnego i niezależnego. Z powodu nowej wojny z Turcją, rozpoczętej przez Katarzynę II w 1787r., doszło do poważnych nieporozumień pomiędzy Rosją a Prusami. Wykorzystał to S.A. Poniatowski i jesienią 1788r. zwołał w Warszawie sejm. Obraduje on już trzeci rok.

R. II
Panie Nestorze, co może Pan powiedzieć o stronnictwach działających w tym sejmie?

Sapieha (S.)
Ukształtowały się w nim trzy podstawowe stronnictwa.
Dworskie, pod przewodnictwem króla S. A. Poniatowskiego. Opowiadało się ono za reformami. Jego przedstawiciele domagali się zwiększenia uprawnień króla i powiększenia armii ale w sojuszu z Rosją.
Hetmańskie, pod przewodnictwem hetmanów Franciszka Ksawerego Branickiego, Seweryna Rzewuskiego i magnata Szczęsnego Potockiego oraz popierane przez ambasadora rosyjskiego. Stronnictwo to broniło niezmienności zasad ustrojowych i w interesie wielkich magnackich rodów dążyło do zwiększenia samodzielności poszczególnych ziem kraju.
Patriotyczne, pod przewodnictwem Stanisława i Ignacego Potockich. Razem z nimi ważną rolę odgrywali mój kolega [ukłon w stronę Małachowskiego] marszałek Małachowski, Adam Czartoryski i Stanisław Staszic Za najważniejszą sprawę uznano utworzenie stutysięcznej armii, zniesienie wolnej elekcji i liberum veto oraz wprowadzenie dziedzicznego tronu. Wysuwano też sprawę praw politycznych dla mieszczan, której orędownikiem był Hugo Kołłątaj i poprawy położenia chłopów.

R. II.
No dobrze Panowie, a jak to się stało, że stronnictwo hetmańskie nie wykorzystało liberum veto dla zerwania obrad?

M.
Sejm roku 1788 rozpoczął się pod węzłem konfederacji Obojga Narodów, co uniemożliwiło przeciwnikom reform zerwanie reform.

R. II
Dziękuję za wyjaśnienie. Czy mogliby teraz panowie opowiedzieć naszym widzom, jakie były pierwsze reformy, które udało się uchwalić?

M.
W pierwszym roku sejmu przegłosowano reformy dotyczące skarbu i wojska.
Uchwalono zwiększenie liczby wojska do stu tysięcy oraz podatek od szlachty
i duchowieństwa na jego utrzymanie. Mało skuteczny system podatkowy sprawił jednak, że zebrano mniej pieniędzy niż zakładano, więc wystarczyło ich tylko na zorganizowanie 60 -cio tysięcznej armii. Później nawet i takiej nie dało się utrzymać.
Udało się za to przegłosować ustawę na uzupełnienie zaciągu ochotniczego zaciągiem przymusowym.

R. II
A jak na chęć zmian reagowali Polacy? Panie marszałku jakie są Pana odczucia? [zwrócenie się do Sapiehy]

S.
W Rzeczpospolitej coraz więcej było zwolenników wzmocnienia państwa, reform ustrojowych i militarnych. Rozumiało to dobrze młode pokolenie szlacheckie wychowane

T.
w Szkole Rycerskiej i szkołach Komisji Edukacji Narodowej. Zmianom sprzyjała światła część magnaterii i szlachty. Choć stan mieszczański w porównaniu z państwami Europy Zachodniej był mniej liczny i nie tak bogaty, to również w tej warstwie społecznej, wraz z żądaniem praw dla siebie dostrzegano konieczność zmian.

R. II
Słyszałam coś o " czarnej procesji" i prawie o miastach. Co to było Panowie?

M.
Wieści napływające z rewolucyjnej Francji spowodowały, że zajęto się sprawą praw dla mieszczan. Sprzyjało temu wielu posłów stronnictwa patriotycznego. Z inicjatywy H. Kołłątaja w grudniu 1790r. zebrali się w stolicy przedstawiciele 141 miast królewskich, na czele z prezydentem Warszawy Janem Dekertem i udali się na Zamek Królweski, gdzie przedstawili królowi swoje żądania.

S.
Manifestację tą nazwano " czarną procesją", ponieważ delegaci miast byli ubrani na czarno. Wywołała ona popłoch wśród zachowawczych magnatów i szlachty ze stronnictwa hetmańskiego. Obawiali się oni wybuchu rewolucji podobnej do francuskiej. W kwietniu 1791r. sejm uchwalił prawo o miastach królewskich. Mieszczanie uzyskali prawo nabywania dóbr ziemskich i dostępu do urzędów. Mogli również wysyłać pewną liczbę swoich pełnomocników na sejm, ale bez prawa głosu.

R. II
I chyba najważniejsze ze wszystkich pytań. Jak wyglądają prace nad Konstytucją?

M.
To będzie długa wypowiedź! Większość posłów i senatorów stronnictwa hetmańskiego jest właśnie na przerwie wielkanocnej w domach, postanowiono pod ich nieobecność przegłosować ustawę. Cała miniona noc z 2 na 3 maja 1791roku upłynęła nam na obradach w Pałacu Radziwiłłowskim, jak uchwalić konstytucję. Dużą rolę odegrał król S. A. Poniatowski, współautor ustawy konstytucyjnej...
[Sapieha zwraca uwagę na wchodzącego króla]

S.
Przepraszam, że przerywam ale musimy wracać na salę obrad, bo właśnie przybył Jego Wysokość król S. A. Poniatowski !
[Małachowski, pozostali posłowie i król siadają za stołem]

R. II
Przenieśmy się więc na salę obrad, aby obejrzeć nieco uwspółcześnioną i skróconą wersję posiedzenia Sejmu Wielkiego z dnia 3 maja 1791roku.

Hymn-chór
[Małachowski trzykrotnie uderza w podłogę laską marszałkowską]
Marszałek Malachowski
-Proszę o zabranie głosu posla Tadeusza Matuszewicza, który występuje w imieniu sejmowej deputacji interesów zagranicznych.

Poseł Tadeusz Matuszewicz
-Królu, panie Marszałku, panowie Posłowie !
Z raportów posłów polskich za granicą wynika, że nad niepodległością i całością Rzeczypospolitej- naszej jedynej Ojczyzny, zawisła groźba nowego zamachu.
Należy więc niezwłocznie przeprowadzić reformę ustroju.
Radźmy zatem bracia szlachta nad skutecznym rad sposobem !

Marszałek Malachowski
-Głos ma Stanisław Konarski.

Stanisław Konarski
-Jakoż to naprzód niewątpliwą bynajmniej i oczywistą rzecz jest, że bez dobrej rady żadne stać nie może królestwo. Że tych trybunałów, tej słabości Rzeczypospolitej, tych skarbów dochodów, tych handlów, tych miast i miasteczek upadłych, tych nierządów i niezliczonych bezprawia nie możemy inaczej poprawić i leczyć, tylko przez jedną radę. A kiedy źle ta idzie rada, toć wszystko iść lada jako powinno i musi na ostatek upadać!

Marszałek Malachowski
-Proszę o zabranie głosu Hugo Kołłątaja przedstawiciela stronnictwa Patriotycznego.

Hugo Kołłątaj
- Królu, panie Marszałku.
Słychanaż jest rzecz, aby na końcu XVIII wieku, w tym czasie gdzie niewolnicze narody odważnie swe potargały kajdany, Polska jedyna w przeciągu lat dwóch, po wszystkich pracach, usiłowaniach, po tylu doświadczeniach została się bez rządu, bez wolności,
bez pewnej nadal egzystencji. Mamyż tak okropną na siebie wydać prawdę, że Polak jest w stanie wszystkie rządy europejskich narodów przewrócić, lecz nie jest zdolny sam dla siebie rządu napisać?

Marszałek Malachowski
-Poseł Jakub Jasiński.

Jakub Jasiński.
- Królu, panie Marszałku, Wysoka Izbo.
Swoboda i samowola szlachecka doprowadziły do samoosłabienia i poddania się obcym wpływom, szczególnie rosyjskim. Dyplomaci rosyjscy i pruscy wykorzystują obowiązujące prawo zrywania sejmu- liberum veto, hamują wszelkie próby naprawy ustroju Rzeczypospolitej. Austria, Prusy, Rosja stały się gwarantami wolności szlacheckich,
które rozbijają państwo polskie.
[zwraca się do publiczności]
Narodzie! Niegdyś wielki, dziś w smutnej kolei, wyzuty z siły, bogactw, sławy i nadziei.
Co niegdyś mocą broni i nauk wyborem postronnych byłeś dziwem, pogromem i wzorem! Dziś pod jarzmem zhańbienia, klęsków i niewoli, dumnych jesteś igrzyskiem i pastwą swawoli. Ty, coś orężem obce przemierzał narody. Patrz, co z tobą zrobiły domowe niezgody! Jużeś po długim smutku darem oświecenia począł wznawiać gmach silny dawnego znaczenia. I już widział z postrachem twój sąsiad, czym zostać może Polak, gdy wolny a zgodny.

Marszałek Malachowski
- Ksiądz Adam Naruszewicz.

Ksiądz Adam Naruszewicz.
- Czegoż się błędny uskarżasz narodzie, los swój zwalając na obce uciski ! Szukaj nieszczęścia w twej własnej swobodzie i bolej na jej opłakane zyski. Żaden kraj cudzej potęgi nie zwabił, który sam siebie pierwej nie osłabił !

Marszałek Malachowski
- Głos ma doktor Stanisław Staszic.

Stanisław Staszic.
-Powiem, kto mojej ojczyźnie szkodzi! Z samych panów możnowłactwa zguba Polaków.
Oni zniszczyli wszystkie uszanowanie prawa. Oni rządowego posłuszeństwa nie chcąc, bez wykonania zostawili prawo. Oni zupełnie zagubili wyobrażenie sprawiedliwości w umysłach Polaków. Kto na sejmikach uczy obywatela zdrady, podstępów, podłości, gwałtu? Kto niewinną szlachtę, najpoczciwiej i najszczerzej swojej ojczyźnie życzącą, oszukuje, przekupuje i rozpija?

Wszyscy
Panowie!

Stanisław Staszic
- Kto od wieków robił nieczynną władzę prawodawczą, rwał sejmy?

Wszyscy
Panowie!

Stanisław Staszic
- Kto wojska obce do kraju wprowadził?

Wszyscy
Panowie!

Stanisław Staszic
- Kto od pewnego czasu, niby to czynności sejmu powracając, zmienił wolę narodu w wolę dworu moskiewskiego?

Wszyscy
Panowie!

Stanisław Staszic
- Kto przedawał Polaków?

Wszyscy
Panowie!

Stanisław Staszic
- Kto [ uderz pięścią w stół ] przy rozbiorze kraju brał zagraniczne pensje?

Wszyscy
Panowie!

Marszałek Malachowski
[uderza laską marszałkowską]
- Panowie szlachta nie czyńcie zamętu. Przez wzgląd na dobro sprawy i obecnść majestatu krolewskiego nie każcie wprowadzać mi na salę obrad pułku piechoty!
Wróćmy do porządku wystąpień! Padły tu ciężkie zarzuty pod adresem winnych upadku Polski, ale już czas zaprzestać rozrachunków i w myśl zasady-"zgoda buduje, niezgoda rujnuje" -zjednoczmy siły wokół naprawy Rzeczypospolitej, której uchwalenie konstytucji zapoczątkować może. Oddaję zatem głos autorom projektu Ustawy Rządowej
imć marszałkowi litewskiemu Ignacemu Potockiemu, Hogo Kołłątajowi i oczywiście
Jego Wysokości królowi Stanisławowi Augurtowi Poniatowskiemu. Prosimy o zapoznanie Wysokiej Izby z głównymi założeniami tego aktu.

Ignacy Potocki
- Człowiek względem drugiego człowieka ani samowładą, ani niewolnikiem być nie powinien.
Każdy obywatel w którejkolwiek społeczności ludzkiej osiadły ma prawo domagać się względem każdego drugiego obywatela wolności, bo człowiek w społeczność wiążąc się nic więcej nie zyskał nad tę jedną wolność, czyli to zabezpieczenie, że oprócz prawa, od całego towarzystwa stanowionego, żaden inny człowiek nie będzie własnością jego.

Hugo Kołłątaj
- Przyszła konstytucja dwie rzeczy obwarować powinna: wolność osoby rolnika i własność gruntową dziedzica.

Król
- I niechaj wżdy postronni znają, że źródłem wszelkiej władzy będzie wola narodu. Szlachcie gwarantuje się wszystkie uprawnienia wynikające z nadań dawnych monarchów od Władysława Jagiełły poczynając.

Ignacy Potocki
- Do konstytucji włączona zostanie także uchwalona przez ten Sejm, ustawa o miastach- gwarantująca mieszczanom znaczny zakres samorządu i prawo do samostanowienia w wielu zasadniczych kwestiach.

Król
- Na straży integralności państwa i suwerenności narodu stać powinny siły zbrojne narodowe w liczbie sto tysięcy. Tak stanowi Konstytucja, którą dziś 3 Maja 1791r. winniśmy uchwalić!

Wszyscy
Król z Narodem, Naród z Królem!

Marszałek Malachowski
[Marszałek rozwija rulon z tekstem Ustawy Rządowej]
" W imię Boga, w Trójcy Świętej Jedynego. Stanisław August z Bożej łaski i woli narodu Król Polski, Wielki Książę Litewski, Ruski, Pruski, Mazowiecki, Żmudzki, Kijowski, Wołyński, Podlaski[...], wraz ze Stanami Skonfederowanymi w liczbie podwójnej naród polski reprezentującymi.
Uznając, iż los nas wszystkich od ugruntowania i wydoskonalenia konstytucji narodowej jedynie zawisł, długim doświadczeniem poznawszy zadawnione rządu naszego wady, a chcąc korzystać z pory, w jakiej się Europa znajduje i z tej dogorywającej chwili, która nas samym sobie wróciła, wolni od hańbiącej obcej przemocy nakazów, ceniąc drożej nad życie,
nad szczęśliwość osobistą, egzystencję polityczną, niepodległość zewnętrzną i wolność wewnętrzną narodu, którego los w rce nasze jest powierzony, oraz chcąc na błogosławieństwo, na wdzięczność współczesnych i przyszłych pokoleń zasłużyć,
la dobra powszechnego, dla ugruntowania wolności, dla ocalenia Ojczyzny naszej i jej granic, z największą stałością ducha niniejszą konstytucję uchwalamy i tę całkowicie za świętą, za niewzruszoną deklarujemy."

Wszyscy
"Wiwat Król, wiwat nowa Konstytucja!"

"Polonez 3 Maja"-chór

R. I
Postanowiłam się dowiedzieć, co o tej Konstytucji i zmianach, które zapowiadała sądzili magnaci i mieszczanie. Zapytałam o to przedstawiciela stronnictwa hetmańskiego Seweryna Rzewuskiego.

Rzewuski
To hańba! Król i cała ta reszta [wskazuje na posłów] pozbawili nas wszelkich praw i wpływu na sprawy państwa. Za nic mają naszą wyższość nad mieszczanami.
Nie będziemy mieli w tym kraju już nic do powiedzenia. Ta Konstytucja depcze zasady złotej wolności szlacheckiej. Król przez zniesienie liberum veto, wolnej elekcji i konfederacji skupił całą władzę w swoich rękach. Każą nam płacić podatki w wysokości 10% dochodów ! Niedoczekanie ! Targowica !

R. I
A, co o Konstytucji sądzi Jan Pawlikowski- uczestnik "czarnej procesji"?

Pawlikowski
Cieszy mnie uchwalenie Ustawy Rządowej, która jest próbą ratowania zagrożonego bytu państwa, pozbawionego w 1772 roku części swoich ziem. Jej ogromną zasługą jest rozbudzenie nadziei na samodzielne wzmocnienie, a także wskrzeszenie uczuć patriotycznych w wielu kręgach społeczeństwa.

R. I
Dziękuję.
Konstytucja majowa miała stać się fundamentem pod budowę nowoczesnego i silnego państwa polskiego. dlatego jej uchwalenie napotkało przeciwdziałanie Rosji. Szczęsny Potocki kierowany i wspomagany przez dyplomatow cesarskich stanął na czele zdradzieckiej konfederacji targowickiej, która zbrojnie wystąpiła przeciwko zwolennikom reform.
Do konfederacji targowickiej przystąpił również hetman Ksawery Branicki oraz Seweryn Rzewuski.

Konstytucja 3 Maja obowiązywała jako ustawa zasadnicza zaledwie piętnaście miesięcy, zapoczątkowała jedynie reformę ustroju i nigdy nie została w pełni wprowadzona
w życie, a mimo to przeszła do historii jako najważniejsze chyba wydarzenie w dziejach twórczego czynu patriotycznego narodu Rzeczpospolitej.

"Święta miłości"- chór

Uwagi metodyczne:
Po inscenizacji można przeprowadzić na jej podstawie wśród ochotników z publiczności mini konkurs.
Propozycje pytań konkursowych:

1) Jaki król brał udział w przedstawionym posiedzeniu sejmu?
Stanisław August Poniatowski

2) Kto był marszałkiem Sejmu Czteroletniego?
Stanisław Małachowski

3) Którą konstytucją w Europie była Konstytucja 3 Maja?
Pierwszą

4) Jaką liczbę wojska ustalała Konstytucja 3 Maja?
100 tysięcy

5) Gdzie ogłoszono konfederację przeciwko Konstytucji 3 Maja?
W Targowicy

6) Wymień jednego z uczestników konfederacji targowickiej.
Ksawery Branicki, Szczęsny Potocki, Seweryn Rzewuski

7) Podaj trzech uczestników przedstawionego posiedzenia sejmu.
Stanisław August Poniatowski, Stanisław Małachowski,
Tadeusz Matuszewicz, Hugo Kołłątaj, Jakub Jasiński, Adam Naruszewicz, Stanisław Staszic, Ignacy Potocki, Stanisław Konarski

8) Jakim okrzykiem jeden poseł mógł zerwać sejm?
liberum veto

9) W czasie jakiego sejmu uchwalono Konstytucję 3 Maja?
Sejmu Czteroletniego (Sejmu Wielkiego)

10) Co znosiła Konstytucja 3 maja?
liberum veto, wolną elekcję, konfederację

11) Jaki tytuł nosił dokument, w którym zapisano całość Majowej Konstytucji do wiadomości narodowi?
Ustawa Rządowa

12) Podaj rok uchwalenia Konstytucji 3 Maja.
1791 rok

13) Jakiej grupie społecznej Konstytucja gwarantowała większe niż dotychczas uprawnienia?
mieszczanom

Do opracowania inscenizacji wykorzystano:
"Konstytucja 3 maja" dokumenty naszej tradycji opracował J Łojek
"Maj 1791- maj 1792 rok monarchii konstytucyjnej" E. Rostworowski

Opracowanie: BEATA MAŃKOWSKA

Wyświetleń: 5824


Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione.