"Tren Fortynbrasa jako pretekst do rozważań nad istotą władzy i człowieczeństwa"

Scenariusz lekcji języka polskiego do klasy IV liceum

Metody:
- Metody hermetyczne zmierzające do odczytania znaczeń ukrytych w wierszu Zbigniewa Herberta "Tren Fortynbrasa"
- Praca w grupach
- Dyskusja

Cel projektowany lekcji:
- lekcja ma na celu rozszyfrowanie znaczeń zawartych w wierszu Herberta oraz odniesienie rozważań na temat władzy i człowieczeństwa do innych tekstów literackich.

Cele operacyjne:
uczeń zdobywa umiejętności:
- analizy tekstu i wskazywania kontekstów interpretacyjnych
- dyskutowania
- refleksji nad mechanizmami rządzącymi w świecie i historii

Tok lekcji:
I. Czynności organizacyjne
1. Sprawdzenie listy obecności.
2. Rozdanie materiałów pomocniczych (skserowane fragmenty "Hamleta" Szekspira)
3. Podział na grupy (I grupa - objaśnienie tytułu, II grupa - wizerunek Hamleta, III grupa - wizerunek Fortynbrasa).

II. Faza wprowadzająco - prezentacyjna.
1. Uczniowie z pomocą nauczyciela przypominają postać Hamleta, znaną z lektury omawianej w klasie drugiej, korzystają przy tym z materiałów pomocniczych, notują krótką informację (książę duński, syn starego Hamleta zamordowanego przez brata, następca tronu, starannie wykształcony, zakochany w Ofelii, później jednak odrzuca jej uczucia, całą swą uwagę skupia na planie zemsty za śmierć ojca, nienawidzi Klaudiusza - mordercy i gardzi matką, która wkrótce po śmierci męża poślubiła jego zabójcę, zginął w pojedynku z Laertesem)
2. Uczniowie odtwarzają ostatnią scenę tragedii Szekspira - śmierć Hamleta i przybycie Fortynbrasa.
3. Recytacja "Trenu Fortynbrasa".

III. Faza ćwiczeń

Praca w grupach.
Prezentacja spostrzeżeń uczniów, wspólne zredagowanie notatek;
1. Objaśnienie tytułu:
a) cechy gatunkowe trenu (reprezentuje lirykę funeralną czyli żałobną; pieśń lamentacyjna wyrażająca żal z powodu czyjejś śmierci, zawiera pochwałę zalet zmarłego i podkreśla wielkość straty z powodu jego odejścia)
b) stwierdzenie, że w utworze Herberta brak pochwały czynów Hamleta, Fortynbras uważa, że jego śmierć była konieczna:"...musiałeś zginąć Hamlecie". Utwór nie spełnia wymogów gatunku.

2. Tabelaryczne zestawienie wizerunków Hamleta i Fortynbrasa na podstawie utworu Szekspira i Herberta.

Hamlet

Fortynbras

Według Fortynbrasa" rycerz w miękkich pantoflach", słaby fizycznie i psychicznie, niezdolny do życia (" nie byłeś do życia"), marzyciel i idealista (" wierzyłeś w kryształowe pojęcia"), nieprzystosowany do trudów życia i władzy (" nie umiałeś żadnej ludzkiej rzeczy"), zbyt skłonny do rozważań filozoficznych hamujących praktyczne działania, zbuntowany wobec nieprawości świata, powątpiewa w sens istnienia (" być albo nie być"), drażliwy nieufny, samotnik.

Bratanek króla Norwegii, syn poprzedniego króla, Fortynbrasa, w drodze powrotnej z wyprawy do Polski obejmuje tron po śmierci Klaudiusza i jego następcy, Hamleta, doskonały żołnierz i strateg, zdecydowany, konsekwentny, świadomy obowiązków władcy i trudów panowania("Czymże jest śmierć bohaterska wobec wiecznego czuwania /z zimnym jabłkiem w dłoni na wysokim krześle / z widokiem na mrowisko i tarczą zegara"), praktyczny racjonalista (" czeka na mnie projekt kanalizacji..."), kontroluje swoje uczucia, opanowany.

3. Nauczyciel poleca uczniom wymienić utwory literackie, w których występuje motyw władcy i władzy. W toku dyskusji uczniowie charakteryzują władców lub władzę zaprezentowaną w poznanych tekstach, stosując określenia wartościujące. Formułując swoje spostrzeżenia, powinni nawiązać do słów Jana Kochanowskiego z "Odprawy posłów greckich"; "Wy, którzy pospolitą rzeczą władacie...". Następnie pod kierunkiem nauczyciela porządkują wnioski w tabeli.
 

Władca idealny	Władca zaborczy, despotyczny, zbrodniczy	Władca kierujący się dobrem państwa, ale despotyczny, nie uwzględniający dobra indywidualnych poddanych
Bolesław Chrobry i Bolesław Krzywousty ("Kronika Galla Anonima") Karol Wielki ("Pieśń o Rolandzie") Stanisław August Poniatowski (satyra "Do króla" Ignacego Krasickiego)	Makbet ("Makbet" W. Szekspira) Car Aleksander wielki ("Dziady cz.III" A. Mickiewicza+Władza w systemie totalitarnym; "Mistrz i Małgorzata" M. Bułhakowa,+"Rok 1984" G. Orwella,+"Który skrzywdziłeś..." Cz. Miłosza	Kreon z tragedii Sofoklesa "Antygona" Być może stanie się nim Fortynbras? (" muszę także obmyśleć lepszy system więzień, gdyż jak zauważyłeś słusznie Dania jest więzieniem')

4. Na zakończenie lekcji nauczyciel powraca do postaci Hamleta. Proponuje zastanowić się nad miejscem Hamleta w historii władzy, gdyby dane było mu zasiąść na tronie.
W toku dyskusji uczniowie zauważają, że Hamlet jest jedną z najbardziej fascynujących postaci w literaturze, wciąż skłania do rozważań ze względu na ujmującą szlachetność i bunt wobec nieprawości. Ucieleśnia prawdziwe człowieczeństwo. Jest głęboko ludzki w swym cierpieniu i lęku przed okrucieństwem świata, ale wydaje się istotnie zbyt wrażliwy i niezdecydowany, by podołać obowiązkom władzy, które wymagają czasem bezwzględności w podejmowaniu trudnych decyzji mających na celu ostateczne dobro państwa. Władza zawsze budzi wiele kontrowersji. Historia potwierdza, że władcy idealni zdarzali się tylko w literackich wzorcach parenetycznych. Hamlet, idealista i marzyciel, raczej nie spełniłby się jako król Danii.

Opracowanie: Opracowała Maria Grymajło
nauczyciel języka polskiego
w XXX LO w Krakowie.

Wyświetleń: 4828