Katalog

Halina Dramowicz
Historia, Artykuły

Zarys dziejów Międzyrzecza

- n +

ZARYS DZIEJÓW MIEDZYRZECZA

Międzyrzecz jest jednym z najstarszych miast w Polsce. Na podstawie wykopalisk archeologicznych stwierdzono, że już w II połowie IX w przy ujściu rzeki Paklicy do Obry (a więc miedzy rzekami - stąd nazwa Międzyrzecz) został zbudowany drewniany grodek obronny.

Natomiast w końcu X w za panowania Mieszka I i Bolesława Chrobrego był tu duży gród obronny położony w pobliżu zachodniej granicy państwa polskiego.

W 1005 r Międzyrzecz znalazł się na trasie wyprawy cesarza niemieckiego Henryka II na Polskę. Opis tej wyprawy przedstawił jej uczestnik niemiecki kronikarz i biskup meweburski Thietmar.

Thietmar w swojej kronice wspomniał, że cesarz zatrzymał się ze swoim wojskiem w marszu na Poznań w Międzyrzeczu w pobliżu opuszczonego przez mnichów klasztoru .W tym to klasztorze w nocy z dnia 10 na 11 listopada 1003r zamordowano 5 zakonników -benedyktynów: Jana, Benedykta, Mateusza, Izaaka i Krystyna. Ponieważ ponieśli śmierć za wiarę podczas prowadzenia działalności misyjnej zostali wkrótce kanonizowani(uznani za świętych) i przeszli do historii pod imieniem Pięciu Braci Polskich lub Pięciu Barci Międzyrzeckich lub Pierwszych Męczenników Polski.

W czerwcu 2003 roku odbędą się w 1000-rocznicę ich śmierci uroczystości religijne w Międzyrzeczu w pobliżu budowanego obecnie kościoła pod wezwaniem Pierwszych Męczenników Polskich.

Oprócz Thietmara o istnieniu Międzyrzecza wspominał również Gall Anonim- nadworny kronikarz Władysława Hermana i Bolesława Krzywoustego.

W swojej kronice pisał on o zdobyciu grodu Międzyrzecz przez Bolesława Krzywoustego podczas walk z Pomorzanami w 1094 r.

W tym czasie przy grodzie w Międzyrzeczu znajdowała się osada targowa.

Pierwsza taka osada znajdowała się już w IX w. Nad Paklicą w miejscu dzisiejszej ulicy Garncarskiej. Potem rozrosła się i objęła teren wokół ulic położonych w sąsiedztwie Rynku. Na środku Rynku już w XIII w. Stał drewniany ratusz, który był siedzibą rady miejskiej.

Już w XIII w. Międzyrzecz otrzymał prawa miejskie. Wynika to z dokumentu wydanego w Poznaniu w 1248 roku.

W tym czasie w XIII i XIV w Międzyrzeczu osiedlali się osadnicy z Niemiec.

W XIV w. Za panowania króla Kazimierza Wielkiego na miejscu drewnianego grodu został zbudowany murowany zamek, a w końcu XIV w. Miasto zostało otoczone murami obronnymi z 4 bramami i głęboką fosą.

Już w XIV w. oprócz osadników niemieckich w Międzyrzeczu zaczęli osiedlać się Żydzi, którzy przybywali do miasta z terenu

Niemiec. W 1426 roku Międzyrzecz odwiedził król Władysław Jagiełło i na rynku miejskim odebrał od mieszczan przysięgę wierności. W 1474 r. Wojska króla węgierskiego Macieja Korwina oraz księcia śląskiego Jana II Szalonego z Żagania zajęła Międzyrzecz oraz doszczętnie spaliły całe miasto.

W 1479 roku zbudowano murowany kościół pod wezwaniem Św. Jana Chrzciciela w stylu gotyckim.

W 1485 r. Król Kazimierz Jagiellończyk nadał miastu prawo magdeburskie. Na podstawie przywileju królewskiego zapewniono mieszczanom uwolnienie od władzy sądowniczej urzędników państwowych, przekazano władzę sądowniczą wójtowi, a odwołanie od wyroków wydawanych przez sąd wójtowski można było wnosić tylko do sądu królewskiego.

Ponadto zezwolono władzom miejskim na pobieranie opłat targowych i miastowych.

Przywilej królewski z 1485 r. nadał również wiele uprawnień międzyrzeckim cechom rzemieślniczym do których m.in. należał cech sukienników.

Od końca XV do połowy XIX w miedzyrzeccy sukiennicy byli znani z produkcji wysokiej jakości sukna, które wysyłano na eksport przeważnie do Rosji, a nawet do Chin. W mieście działały również inne cechy rzemieślnicze m.in. kuśnierzy, krawców, szewców, piekarzy.

W 1520 r. Podczas wojny prowadzonej przez Polskę z Krzyżakami wojska niemieckie idące na pomoc Krzyżakom po oblężeniu i ostrzale z armat zdobyły i zrujnowały miasto i zamek w Międzyrzeczu.

W tym samym roku król Zygmunt I Stary zwolnił mieszkańców miasta na okres 4 lat od podatków.
W styczniu 1574 r do Międzyrzecza przybył w drodze z Paryża do Krakowa pierwszy polski król wybrany w drodze elekcji Henryk Walezy.

W 1657 r i 1658 r podczas wojny polsko- szwedzkiej 1655-1660 w Międzyrzeczu kwaterowały wojska pod wodzą Stefana Czarneckiego. Stąd wyruszył z odsieczą do Danii, która była również w stanie wojny ze Szwedami. Wymarsz wojsk Czarneckiego z Międzyrzecza do Danii opisał uczestnik tej wyprawy Jan Chryzostom Pasek w swoich "Pamiętnikach".

W czasie wojny północnej 1700-1721 przez Międzyrzecz przechodziły często obce wojska: saskie, szwedzkie i rosyjskie. W wyniku dokonywanych przez nie kontrybucji i rabunków mieszkańcy miasta zostali doprowadzeni do skrajnego ubóstwa. W tym czasie w Międzyrzeczu przebywali: król Polski i elektor Saksonii August II Mocny (w 1710,1712 i 1715 r),król Szwecji Karol XII (w 1705) i car Rosji Piotr I Wielki (w 1711 r.)

Ważnym wydarzeniem w dziejach Międzyrzecza było uchwalenie Konstytucji 3 -Maja 1791 r Artykuł 3 Konstytucji pt. "Miasto i mieszczanie" przyznawał mieszczanom prawo zakupu dóbr ziemskich, niezależność od władzy sądowniczej starostów, prawa piastowania przez mieszczan stanowisk państwowych oraz zgłaszania postulatów w Sejmie.

29 lipca 1791 r. W sali miedzyrzeckiego ratusza pod zaprzysiężonym aktem Konstytucji 3 -Maja złożyli podpisy: burmistrz Johan Gottlieb Spiller oraz 247 uprawnionych do tego mieszczan.

Akt Konstytucji 3 Maja zaprzysiągł również starosta miedzyrzecki Antoni Barnaba Jabłonowski. W oparciu o artykuł 3 Konstytucji został wkrótce wybrany nowy zarząd miejski, który złożył wniosek o zaliczenie Międzyrzecza do Związku Miast Królewskich.

Od 1791 r Międzyrzecz został miastem powiatowym, a powiat miedzyrzecki został utworzony z zachodnich obszarów powiatu poznańskiego. Wkrótce potem w 1793 r nastąpił II rozbiór Polski w rezultacie którego Międzyrzecz znalazł się w granicach Prus. W tym roku odwiedził Międzyrzecz król Prus Fryderyk Wilhelm II.

Na lata 1793-1807 przypada pierwszy okres rządów pruskich w Międzyrzeczu. Jesienią 1806 r Prusy poniosły klęskę w wojnie z Francją. Po zajęciu Berlina cesarz Francuzów Napoleon I w drodze do Warszawy zatrzymał się w dniu 26 listopada 1806 roku w Międzyrzeczu w kamienicy kupca Johanna Jacoba Volncera przy rynku.

W tym dniu pruski urzędnik Friedrich Wilhelm Sprengepiel zamierzał dokonać zamachu na życie Napoleona, ale z obawy przed odwetem kwaterujących w mieście wojsk francuskich zrezygnował z tego zamiaru.

W latach: 1807-1815 Międzyrzecz wchodził w skład utworzonego przez Napoleona z części ziem zaboru pruskiego Księstwa Warszawskiego.

Po upadku Napoleona i po Kongresie Wiedeńskim w 1815 r. nastąpiła likwidacja Księstwa Warszawskiego i Międzyrzecz ponownie znalazł się pod panowaniem pruskim. W latach 30 -tych XIX w następuje rozbudowa miasta. W miejsce wielu drewnianych domków powstają murowane kamienice.

W 1833 r. zostaje w Międzyrzeczu założona szkoła realna przekształcona potem w gimnazjum. W latach 1853-1863 przeprowadzono modernizację dróg z Międzyrzecza do: Międzychodu, Skwierzyny, Sulęcina, Świebodzina i Zbąszynia.

W dniu 1 czerwca 1885 r dokonano uroczystego otwarcia stacji kolejowej i linii kolejowej z Międzyrzecza do Zbąszynia. Następnie uruchomiono inne linie kolejowe: do Międzychodu(1887 r),do Rzepina (1892 r), do Gorzowa (w 1896 r) i do Toporowa (w 1909 r).

W 1899 r. przeprowadzono elektryfikacje miasta Międzyrzecza. W 1904 roku zbudowano szpital psychiatryczny w Obrzycach na obrzeżach Międzyrzecza, a w 1909 r. Szpital Powiatowy w Międzyrzeczu.

W 1914 r zbudowano szkołę podstawowa (obecnie budynek Liceum Ogólnokształcącego i Gimnazjum Nr 1). W 1916 roku ukończono budowę 50 - metrowej wieży ciśnień.

W latach 20 -tych XX w. został powiększony obszar Międzyrzecza.
W 1923 r. przyłączono do miasta wieś Winnicę oraz Małe Osiedle (dziś Osiedle Reymonta),a w 1928 r. folwark Zamek Międzyrzecz i Obrzyce.

Po włączeniu tych terenów w Międzyrzeczu zarejestrowano 9.400 mieszkańców.
W dniu 1 września 1939 r agresja Niemiec hitlerowskich na Polskę zapoczątkowała II wojnę światową. Wzięli w niej udział mieszkańcy Międzyrzecza.

Miasto położone w dużej odległości od linii frontów do stycznia 1945 r. nie odczuwało bezpośrednich skutków wojny.

W dniu 30 stycznia 1945 r Międzyrzecz został zajęty przez wojska radzieckie, a już w marcu 1945 r w mieście za często organizować polską administracje.

W dniu 23 marca 1945 r powołano w Międzyrzeczu Zarząd Miejski, a pierwszym burmistrzem został Franciszek Figaniak ze Zbąszynia.

Dokumenty wydawane przez Zarząd Miejski stemplowano polską pieczątką znalezioną w ratuszu a pochodzącą z czasów Księstwa Warszawskiego (1807-1815).

Po zakończeniu II wojny Światowej (8.05.1945 r) i po podpisaniu postanowień międzynarodowego traktatu Poczdamie (2.VIII.1945 r) Międzyrzecz został na stałe przyłączony do Polski.

W latach 1945 - 1950 należał do województwa poznańskiego, w latach:1950- 1975 r do województwa zielonogórskiego, w latach 1975 - 1998 do województwa gorzowskiego, a od stycznia 1999 roku należy do województwa
Lubuskiego.

Opracowanie: Halina Dramowicz

Wyświetleń: 2204


Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione.