Katalog

Iwona Koch
Biologia, Scenariusze

"Nie musimy umierać na raka" - podstawy onkologii

- n +

NIE MUSIMY UMIERAĆ NA RAKA - PODSTAWY ONKOLOGII

1. Wstęp:
Jedną z przyczyn wyginięcia dinozaurów była najprawdopodobniej choroba nowotworowa - rak kości.

Choroby nowotworowe towarzyszą ludziom i zwierzętom od czasów prehistorycznych. Nowotwory rozpoznawano i leczono już w starożytnym Egipcie, Mezopotamii i Indiach. Ojciec medycyny HIPOKRATES, żyjący na przełomie IV i V wieku p.n.e., nadał nazwę "karkinos" dla tej jednostki chorobowej, a greckie słowo "onkos" (guz) jest źródłosłowem onkologii, nauki o nowotworach. Rzymski lekarz CELSUS wprowadził do terminologii nowotworów łacińskie słowo "cancer" (rak), używane do chwili obecnej.

2. Definicja nowotworu i chorób nowotworowych
Nowotwory złośliwe są dużą grupą chorób o różnej etiopatogenezie i różnym obrazie klinicznym. WILLIS określił nowotwór jako: "nieprawidłową masę tkankową o nieskoordynowanym wzroście, przewyższającym wzrost prawidłowych tkanek i trwającym dalej po zaprzestaniu działania bodźców wywołujących zmianę".

Nowotwór złośliwy jest to stan, w którym dochodzi do nieprawidłowego, nieograniczonego i względnie autonomicznego namnażania się zmienionych morfologicznie i czynnościowo komórek w miejscu pierwotnej zmiany, a potem w okolicznych tkankach i w miejscach odległych. Teoria mutacyjna transformacji nowotworowej zakłada, że indukcja nowotworu jest wynikiem zmian o charakterze mutacji w aparacie genetycznym komórki, w strukturze kwasu dezoksyrybonukleinowego (DNA). Szczególnie istotne są mutacje w genach, których produkty kontrolują procesy wzrostu, podziału i różnicowania komórek.

Uszkodzenie DNA pod wpływem czynników rakotwórczych natury fizycznej, chemicznej i biologicznej zapoczątkowuje wieloetapowy i bardzo złożony proces przemiany komórki prawidłowej w nowotworową. Wyniki badań epidemiologicznych wykazały, że 80% nowotworów złośliwych uwarunkowanych jest czynnikami środowiskowymi. Palenie tytoniu, nawyki żywieniowe, praca w określonych gałęziach przemysłu, zachowania prokreacyjne i seksualne kształtują ryzyko powstania nowotworu złośliwego.

3. Zarys epidemiologii nowotworów w Polsce
Polska należy do krajów o średniej zachorowalności na nowotwory, ale począwszy od lat sześćdziesiątych obserwowany jest stały wzrost liczby zachorowań i zgonów z powodu nowotworów złośliwych. Rocznie notuje się ponad 110 000 zachorowań i około 80 000 zgonów. Nowotwory złośliwe są drugą co do częstości (po chorobach układu krążenia) przyczyną zgonów Polaków.

W strukturze zachorowalności na nowotwory w naszym kraju dominują nowotwory tytonio-, dieto- i hormonozależne. Nowotwory tytoniozależne (jama ustna i gardło, krtań, płuca, pęcherz moczowy, trzustka, nerki) powodują u mężczyzn w grupie wieku 35-64 lat prawie 60% zgonów. W ostatnich latach obserwuje się przyrost zagrożenia nowotworami złośliwymi dolnego odcinka przewodu pokarmowego i trzustki oraz bardzo wysokie tempo zachorowań na czerniaka złośliwego.

Umieralność z powodu nowotworów u obu płci w populacji polskiej jest wyższa niż w krajach Europy Zachodniej, a najwyższą liczbę zgonów rejestruje się w regionie zachodnim i północnym Polski. Od lat osiemdziesiątych rak piersi jest główną przyczyną zgonów spowodowanych nowotworami w populacji kobiet. Reasumując przytoczone dane należy podkreślić że co piąty zgon w Polsce następuje z powodu nowotworu złośliwego, a co czwarty mieszkaniec Polski choruje na raka. Choroby nowotworowe są obecnie przyczyną co dziesiątej hospitalizacji (z największym udziałem hospitalizacji z powodu nowotworów płuc, a następnie nowotworów złośliwych piersi u kobiet i nowotworów dolnego odcinka przewodu pokarmowego.

Dynamika wzrostu liczby zachorowań na nowotwory złośliwe w Polsce należy do najwyższych w Europie, a pięcioletnie przeżycia chorych wynoszą 25-30% i są o połowę niższe niż w USA i Szwajcarii, krajach przodujących w zwalczaniu nowotworów.


Rys. 1 Struktura zachorowalności na nowotwory złośliwe
Polska 1992 MĘŻCZYŹNI


Rys. 2 Struktura zachorowalności na nowotwory złośliwe
Polska 1992 KOBIETY



4. Działania interwencyjne w walce z rakiem
Poprawę w zwalczaniu nowotworów złośliwych można osiągnąć poprzez:
- zapobieganie pierwotne, tj. zapobieganie przed narażeniem na czynniki
rakotwórcze (profilaktyka pierwotna)
- zapobieganie wtórne, tj. prowadzenie badań przesiewowych u osób bez
objawów chorobowych, wczesna diagnostyka raka (profilaktyka wtórna)
- skuteczne leczenie

Komitet Doradczy Europejskiej Szkoły Onkologii opublikował w 1995r. zalecenia europejskiego programu walki z nowotworami.
Do zasadniczych zaleceń przeciwnowotworowych zmniejszających ryzyko
zachorowania należą:
- Zaprzestanie palenia tytoniu.
Nikotynizm nadal pozostaje najważniejszą przyczyną powstawania nowotworów. Wyeliminowanie palenia papierosów przed wystąpieniem jakiejkolwiek choroby tytoniozaleznej przedłuża życie.
- Ograniczenie spożycia alkoholu.
Alkohol jest istotnym czynnikiem rakotwórczym w dawkach przekraczających 20 gramów etanolu na dzień.
- Redukcja spożycia tłuszczów, zwiększenie konsumpcji warzyw i owoców.
Szczególnie zalecana jest dieta śródziemnomorska, niskotłuszczowa, z ograniczeniem spożywania tłuszczów zwierzęcych, ze zwiększeniem spożycia ryb, bogata w warzywa, owoce i pełnoziarniste produkty zbożowe. Do najbardziej wartościowych warzyw zalicza się brokuły, kapustę, brukselkę, kalarepę i kalafior.
- Utrzymanie należnej wagi ciała i aktywności fizycznej.
- Ograniczenie ekspozycji na promienie ultrafioletowe.
- Eliminacja narażenia zawodowego.

5. Ogólne zasady leczenia nowotworów
Chirurgia jest najstarszą, znaną już od czasów starożytnego Egiptu metoda leczenia nowotworów i do momentu epokowego odkrycia promieni Roentgena, była jedynym, radykalnym sposobem terapii antynowotworowej. Współczesna chirurgia onkologiczna jest specjalizacją, która łączy wiedzę z zakresu chirurgii ogólnej, chirurgii nowotworów oraz onkologii. Zabiegi chirurgiczne są integralną częścią wielospecjalistycznej taktyki leczenia nowotworów, polegającej na współpracy zespołu terapeutycznego, składającego się z chirurga onkologa, radioterapeuty i chemioterapeuty.

Chirurgia prowadzi do wyleczenia chorego onkologicznego, jeżeli zostaje spełniona zasada radykalnego, doszczętnego usunięcia całej masy nowotworu z organizmu. Warunkiem efektywności terapeutycznej zabiegu chirurgicznego jako metody samodzielnej jest wczesny, lokoregionalny okres zaawansowania choroby. Rozwój nowotworu poza stadia lokalne, współistnienie regionalnych, subklinicznych przerzutów odległych, nie pozwala na wyeliminowanie całości nowotworu drogą operacyjną.

Radioterapia, podobnie jak chirurgia, jest sposobem miejscowego leczenia nowotworu. Promienie jonizujące, elektromagnetyczne, fotonowe lub cząstkowe uszkadzają komórki nowotworowe, znajdujące się w napromienianym bloku tkanek via bezpośrednią destrukcję kwasu dezoksyrybonukleinowego (DNA) zawartego w chromosomach jądra komórkowego lub drogą pośrednią, poprzez wytworzenie czynnych produktów hydrolizy, wolnych rodników wodorotlenowych, reagujących z DNA.

Biologicznym skutkiem napromieniania jest uszkodzenie czynności metabolicznych i zdolności reprodukcyjnych komórki nowotworowej, prowadzące do śmierci komórek w obszarze działania promieni jonizujących. Skuteczność miejscowego wyleczenia nowotworów jest znaczna. Możliwość modyfikacji działania promieni jonizujących wiąże się z kojarzeniem wyników radioterapii z chemioterapią.

Celem leczenia skojarzonego jest:
- poprawa wyleczalności miejscowej
- wydłużenie czasu przeżyć całkowitych poprzez wykorzystanie efektu działania ogólnoustrojowego chemioterapii
- zwiększanie możliwości uniknięcia okaleczającego leczenia operacyjnego.

Współczesna koncepcja leczenia skojarzonego prowadzi do zwiększenia łącznej efektywności terapeutycznej poszczególnych metod. Skuteczność leczenia ocenia się odsetkami przeżyć 5- i 10-letnich. W Polsce odsetek wyleczeń pięcioletnich wynosi 30%, a w krajach zachodnich 50%.

Opracowanie: IWONA KOCH

Wyświetleń: 5261


Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione.