Katalog

Beata Jezierska
WOS, Artykuły

Początki integracji europejskiej

- n +

Początki integracji europejskiej

Wizja stworzenia konfederacji europejskiej powstała już w XIV w. we Francji. Jej twórcą był Pierre Dubois, prawnik, doradca dworu francuskiego, zwolennik podporządkowania Kościoła państwu. Wówczas jednakże, z górą 600 lat temu, była to jedynie wizja, która nigdy nie doczekała się ucieleśnienia. Znamionuje ona niemniej chęć ponadpaństwowego jednoczenia się wokół wspólnych problemów na tym jednolitym w miarę kulturowo kontynencie, jakim jest Europa. Pierwszym politykiem, który ponownie podjął ideę integracji europejskiej w XX w. również był Francuz. Aristide Briand - 11-krotny premier Francji i wielokrotny minister spraw zagranicznych tego kraju, usiłował powołać unię europejską po I wojnie światowej. I tym razem jednak przeważyła koncepcja suwerenności państwowej przed ponadpaństwowym organizmem. Podobnie jak w dziedzinie praw człowieka, tak i w tym wypadku, katalizatorem zmian zmierzających do ściślejszej współpracy międzynarodowej na Starym Kontynencie, stała się II wojna światowa. Niektórzy dopatrują się w fakcie, że do niej doszło oraz w rozmiarach zniszczeń i okropieństw przez nią spowodowanych, upadku tradycyjnej koncepcji państwa suwerennego jako strażnika bezpieczeństwa i wolności obywateli. Twierdzenie takie wydaje się zbyt daleko idące, niemniej, współcześnie zwłaszcza przy daleko posuniętych procesach globalizacji, nabiera ono niestety większego znaczenia.

Pierwszym konkretnym powojennym impulsem integracyjnym była słynna mowa Winstona Churchilla wygłoszona 19.09.1946 r. Na Uniwersytecie w Zurychu. Sformułował on w niej ideę utworzenia "Stanów Zjednoczonych Europy", które miały opierać się w głównej mierze na współpracy dwóch tradycyjnych antagonistów, czyli Francji i Niemiec. Żywa także w koncepcji Churchilla była silna antykomunistyczna fobia.

Kolejny krok należał do Amerykanów, zachowujących zresztą do dzisiaj nadzwyczaj silny wpływ na przebieg procesów europejskich. Wykorzystując powojenne zniszczenia w Europie zaproponowali oni European Recovery Program potocznie zwany Planem Marshalla. George Marshall, ówczesny sekretarz stanu USA, ogłosił go na Harvard University 2.06.1947r. Oprócz reguł dotyczących pomocy gospodarczej, plan wymagał utworzenia organu zajmującego się rozdziałem pomocy amerykańskiej. Utworzono więc 16.04.1948r. Europejską Organizację Współpracy Gospodarczej, do której weszły: Austria, Belgia, Dania, Francja, Grecja, Holandia, Irlandia, Islandia, Luksemburg, Norwegia, Portugalia, Szwajcaria, Szwecja, Turcja, Wlk. Brytania i Włochy. Do tych państw, w roku 1949 dołączyła NRF, a w roku 1959 Hiszpania.

Odpowiedzią bloku wschodniego na taki ruch zachodu, było utworzenie w roku 1949 Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej, która współcześnie stanowi jedynie część historii. Można by powiedzieć, że więzienie integrowania się stało się faktem. Szybko powstał też zachodni sojusz militarny, czyli NATO (4.04.1949r.) i Rada Europy (5.05.1949r.). Tą ostatnią powołano w intencji popierania wszelkich inicjatyw i działań zmierzających do ściślejszej współpracy pomiędzy państwami-członkami w zakresie ochrony ideałów politycznych i wolności tworzących wspólne dziedzictwo cywilizacji i demokracji współczesnej. Jak więc widać, jeszcze przed upływem lat 40-tych stworzono w miarę gruntowne podstawy organizacyjne do integracji militarnej, gospodarczej i politycznej.

Początek integracji we współczesnym stylu to powołanie Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali (EWWiS) Naczelnym zadaniem EWWiS było kierowanie przemysłem węglowym w Europie poprzez zapewnienie kontroli nad zasobami naturalnymi stanowiącymi bazę surowcową dla przemysłu ciężkiego. Układ taki w szczególności był korzystny dla Francji konkurującej gospodarczo z Niemcami. Stąd za podstawę powołania EWWiS uchodzi tzw. Plan Schumana, francuskiego ministra spraw zagranicznych, który ogłoszony został 5.05.1950r. Zakładał on kontrolę produkcji węgla i stali ze strony struktury pozarządowej. Mamy tu zatem do czynienia z tzw. integracją sektorową, ale Schuman w swoim Planie przewidywał także, że powołana do życia organizacja "byłaby pierwsza konkretną podstawą do stworzenia federacji europejskiej, jaka jest potrzebna dla ochrony pokoju". Po 9-miesięcznych negocjacjach, dn.18.04.1951 r. w Paryżu, sześć państw (Belgia, Holandia, Francja, Luksemburg, NFR i Włochy) przyjęło Traktat powołujący do życia European Coal and Steel Community (EWWiS). Traktat wszedł w życie 22.07.1952 r. na okres 50 lat. EWWiS zaspokajała potrzeby gospodarcze rządów europejskich w ograniczonym tylko zakresie. Dodatkowo, nie udało się pomimo czynionych prób, doprowadzić do integracji politycznej oraz militarnej. Wobec tego postanowiono zacieśnić współpracę gospodarczą i objąć nią dodatkowo:

  • energetykę (zwłaszcza atomową),
  • surowce,
  • transport,
  • rolnictwo.

    Koncepcja ta stworzyła tzw. Plan Beyena, holenderskiego ministra spraw zagranicznych. Plan zakładał integrację horyzontalną, obejmującą całą gospodarkę, nie zaś tylko poszczególne jej gałęzie. W efekcie, w roku 1955, na konferencji w Messynie zebrali się ministrowie spraw zagranicznych państw "szóstki" tworzącej EWWiS i przyjęli tzw. rezolucję z Messyny. Zakładała ona:

  • merytoryczną rozbudowę wspólnych instytucji europejskich,
  • stopniową fuzję gospodarki narodowej,
  • stworzenie wspólnego rynku,
  • harmonizację polityki socjalnej.

    Od powyższych pomysłów odcięła się Francja. Po konferencji messyńskiej powstała specjalna komisja do opracowania koncepcji wspólnoty gospodarczej i współpracy w dziedzinie energii atomowej. W wyniku jej prac, w roku 1956 powstał tzw. Raport Spaaka, pod którego przewodnictwem komisja pracowała. On to właśnie stanowił podstawę trwających bez mała rok rokowań, które doprowadziły do przyjęcia dwóch Traktatów Rzymskich podpisanych 25.03.1957 r. W Rzymie. Pierwszy ustanawiał Europejską Wspólnotę Gospodarczą (EWG), a drugi Europejską Wspólnotę Energii Atomowej (EURATOM). Traktaty weszły w życie 1.01.1958 r.

    EWG powołana została do życia na gruncie Traktatu Rzymskiego z 25.03.1957r. Wspomniany Traktat składa się z 248 artykułów, 4 aneksów, 9 protokołów oraz z konwencji określającej stosunek nowej Wspólnoty do terytoriów zamorskich. To ostatnie dotyczyło czterech państw - Belgii, Holandii, Francji i Włoch. Na podstawie art. 210 Traktatu, Wspólnota wyposażona jest w osobowość prawną. Jest więc podmiotem stosunków międzynarodowych i może podejmować wiążące prawnie prawnomiędzynarodowe czynności. Traktat zawarto na czas nieokreślony. Główne cele sygnatariuszy Traktatu to: popieranie harmonijnego rozwoju działalności gospodarczej Wspólnoty, stałej i zrównoważonej ekspansji gospodarczej, dążenia do stabilizowania gospodarek narodowych państw członkowskich, systematycznego wzrostu poziomu życia społeczeństw objętych terytorialnym zasięgiem Wspólnoty, a efektem tego wszystkiego miało być stopniowe zbliżanie polityk gospodarczych państw - członków i wprowadzenie wspólnego rynku. Słowem - uniformizacja, ale jeszcze na tym etapie integracji zorientowana przede wszystkim gospodarczo. Ponadto, Traktat Rzymski w celu usprawnienia działań Wspólnoty wprowadził następujące swobody:

    1. swoboda przepływu osób bez dyskryminacji w jakichkolwiek dziedzinach, jedynym ograniczeniem jakie może być stosowane jest wzgląd na bezpieczeństwo i porządek publiczny,
    2. swoboda przepływu wszelkich usług, w tym zwłaszcza o charakterze przemysłowym, handlowym, rzemieślniczym i swoboda w tym względzie dla przedstawicieli tzw. wolnych zawodów,
    3. swoboda przepływu kapitału,
    4. swoboda przepływu towarów.

    Przyjęcie Traktatów Rzymskich zaowocowało uproszczeniem struktur eurokratycznych. Zawarto bowiem jak dotąd dwa traktaty o fuzji organów Wspólnot, czyli trzech odrębnych organizacji międzynarodowych o charakterze międzyrządowym. W pierwszej fazie dokonano fuzji zgromadzeń parlamentarnych i trybunałów sprawiedliwości. Powstał wtedy Parlament Europejski (nazywany tak od 30.03.1962r.) jako jedno zgromadzenie parlamentarne dla WE i wspólny Trybunał Sprawiedliwości. W kwietniu 1965 roku zawarto kolejny traktat fuzyjny (Merge Treaty) i na mocy jego postanowień utworzono jednolita dla Wspólnot Radę i Komisję. Traktat wszedł w życie 1.07.1967 r. I od tego czasu działają cztery wspólne organy dla trzech Wspólnot. Posunięcia te scementowały je jeszcze bardziej. Kolejnym z punktu widzenia prawno-instytucjonalnego krokiem w kierunku zacieśniania integracji była decyzja Rady Europejskiej z lipca 1976 roku o przeprowadzeniu wyborów powszechnych do Parlamentu Europejskiego. Decyzja weszła w życie 1.07.1978 r., a pierwsze wybory odbyły się ostatecznie w dniach 7 - 10.06.1979 r. W ten sposób, w jakiejś mierze zapewniono wpływ na przebieg prac Wspólnot społeczeństwom państw członkowskich. Jednolity Akt Europejski (JAE) został przyjęty 17.02.1986 r. w Luksemburgu. Wówczas to, brak zgody na jego treść wyraziły Dania, Grecja i Włochy. Niemniej, już po 11 dniach, i te kraje przyjęły JAE, tyle że w Hadze. Akt wszedł w życie 1.07.1987 r. i ma on dla Wspólnot znaczenie konstytucyjne. Nie stanowi ich wewnętrznego aktu, nie można go tym samym zaliczyć do kategorii prawa wtórnego WE. Jest on natomiast umową międzynarodową zawartą pomiędzy 12 państwami, jakie wtedy składały się na WE. Już w jego art.1 czytamy: "Wspólnoty Europejskie i Europejska Współpraca Polityczna za swój cel stawiają wspólne przyczynienie się do konkretnych postępów na drodze do Unii Europejskiej."

    Jasno więc widać, że przyszła Unia Europejska jawi się twórcom JAE jako cel, niezrealizowany zresztą począwszy od narodzin takiego pomysłu, czyli od początku lat 70-tych.

    Ideę powołania w przyszłości Unii Europejskiej sformułowano jasno po raz pierwszy podczas tzw. szczytu paryskiego w roku 1972. Na jej realizacje eurokraci potrzebowali aż 20 lat. Bezpośrednim katalizatorem Traktatu z Maastricht, oprócz JAE, był pomysł Unii Gospodarczo-Monetarnej. Intensywne przygotowania do Traktatu o UE zabrały jego projektodawcą prawie 2 lata. Ostatecznie, Traktat podpisano 7.02.1992 r. w Maastricht w Holandii. Ratyfikacja postanowień Traktatu zabrała państwo ówczesnej "dwunastki" ponad rok, przy czym szczególne z tym kłopoty wystąpiły w Danii i Wlk. Brytanii. Koniec końców, Traktat wszedł w życie 1.11.1993 r.

    Zaznaczyć z całą mocą należy, że Traktat z Maastricht nie powołał do życia żadnej nowej organizacji międzynarodowej. Nadal tym samym istnieją - dawna EWG, która zmieniła nazwę na Wspólnota Europejska (WE), EURATOM oraz EWWiS. Sam zaś Traktat to w znacznej mierze rewizja postanowień traktatów założycielskich oraz poszerzenie zakresów współpracy. Jest to przejście na kolejny szczebel integracji, a nie stworzenie odrębnej organizacji międzynarodowej wyposażonej w podmiotowość prawnomiędzynarodową.

    Oto trzy podstawowe elementy tworzące Traktat z Maastricht:

    a. przepisy dotyczące Wspólnot Europejskich już istniejących, powiększające jednak zakres ich funkcji,
    b. postanowienia odnoszące się do wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa,
    c. postanowienia dotyczące koordynowania polityk wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych, oraz ustanowione przez niego cele

    a. popieranie zrównoważonego i trwałego postępu gospodarczo-społecznego, w szczególności poprzez stworzenie obszaru pozbawionego wewnętrznych granic, wzmacnianie spójności ekonomicznej i społecznej i ustanowienie unii gospodarczo-walutowej, docelowo z jedna walutą,
    b. potwierdzanie swojej tożsamości na arenie międzynarodowej, w szczególności poprzez realizację wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa, włącznie z docelowym sformułowaniem wspólnej polityki obronnej, która mogłaby w przyszłości doprowadzić do wspólnego systemu obrony,
    c. wzmacnianie ochrony praw i interesów obywateli państw członkowskich poprzez wprowadzenie obywatelstwa Unii,
    d. rozwijanie bliskiej współpracy w zakresie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych,
    e. pełne zachowanie i wzmacnianie acquis communautaire (prawnego dorobku wspólnotowego).

    Unia dziś to 15 państw - Austria, Belgia, Dania, Finlandia, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Luksemburg, Niemcy, Portugalia, Szwecja, Wlk. Brytania i Włochy.

    Opracowanie:
    Beata Jezierska

  • Wyświetleń: 3923


    Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione.