Ćwiczenia doskonalące rozumienie cicho czytanych tekstów.

Czytanie ze zrozumieniem miało i ma nadal znaczenie szczególnie w edukacji szkolnej. Kształcenie ustawiczne oraz różnego typu samokształcenie opiera się przede wszystkim na czytaniu ze zrozumieniem, a rozwój nauki, techniki niesie coraz więcej różnych instrukcji, opisów oraz informacji potrzebnych każdemu człowiekowi żyjącymi we współczesnej rzeczywistości.

Od dawna psychologowie i pedagodzy zauważyli bezpośrednią zależność, jaka istnieje między wysoką sprawnością czytania a sukcesami w nauce szkolnej. Wysoką sprawność czytania osiąga uczeń, który poprawnie i szybko odczyta tekst, załączone do niego polecenia i zrozumie istotę problemu a następnie szybko i poprawnie wykona zadania postawione na końcu tekstu. Im wyższy stopień opanowania cichego czytania ze zrozumieniem - tym większe sukcesy będzie odnosić w szkole każde dziecko.

Przystępując do analizy tekstu literackiego musimy pamiętać, że tekst po raz pierwszy powinien zostać odczytany płynnie, w całości, by uczeń mógł zainteresować się jaki jest jego temat, główna myśl. Jeśli więc część uczniów nie czyta płynnie, ma kłopoty z szybkim zapoznaniem się z utworem, pierwsze czytanie musi odbyć się w wykonaniu nauczyciela lub wzorowo czytającego ucznia. Temu pierwszemu kontaktowi z tekstem nie towarzyszą żadne konkretne polecenia.

Kolejny kontakt ucznia z tekstem następuje poprzez ciche samodzielne czytanie. Tym razem uczniowie czytają bardzo uważnie, zaznaczając wyrazy, zwroty, lub całe partie tekstu, których nie rozumieją. Jednym z podstawowych ćwiczeń, bez których nie można skutecznie pracować nad utworem literackim, jest wyjaśnienie niezrozumiałych wyrazów. Może odbywać się ono w różny sposób:

a) nauczyciel podaje znaczenie wyrazu ustnie lub w zapisie w formie słowniczka.
b) nauczyciel poleca uczniom wskazać jakie znane im słowo występuje w nieznanym wyrazie. (np. wyjaśnienia wymaga wyraz "okiennica" - uczniowie podają wyraz okno)
c) objaśnienie słowa może się odbywać poprzez zastępowanie go znanymi już uczniom synonimami, np. skuteczny - efektywny, wydajny.

Aby doskonalić umiejętność czytania, należy tworzyć sprzyjające realizacji tego zadania sytuacje dydaktyczne, organizując odpowiednie rodzaje ćwiczeń. Oto zestaw ćwiczeń doskonalących rozumienie cicho czytanych tekstów:

1. Rozpoznawanie początku i końca zdania:
- umieszczenie wielkich liter i znaków przestankowych w tekście, gdzie zdania nie zostały wyodrębnione;
- budowanie zdań złożonych z podanych zdań pojedynczych;
- wyodrębnienie zdań pojedynczych ze zdań złożonych.

2. Rozpoznawanie akapitów:
- obserwowanie w tekstach zasad wyodrębniania akapitów, ukazywanie roli akapitów w tekstach;
- odnajdowanie zdań w akapitach: Podkreśl ostatnie zdanie.
Znajdź w pierwszym zdaniu.....
Trzecie zdanie w pierwszym
akapicie informuje o...
3. Rozpoznanie porządku słów w zdaniu:
- z podanych wyrazów utwórz zdanie/zdania;
- wstaw do podanych zdań brakujące wyrazy (mogą to być wyrazy wyszukiwane z tekstu);
- rozwijanie grupy podmiotu i grupy orzeczenia.

4. Wykrywanie związków między wyrazami w obrębie zdania:
- porządkowanie wyrazów w zdaniu w związki;
- dobieranie określeń.

5. Rozpoznanie w zdaniach złożonych logicznego porządku: warunek - następstwo:
- podanie jednego członu zdania z prośbą o dopisanie brakującego członu;
- układanie zdań do podanych wykresów.

6. Lokalizowanie informacji w tekście:
- rozpoznanie w tekście mowy zależnej i niezależnej;
- wyodrębnienie w tekście elementów opisu;
- szukanie informacji na zadany temat: podkreślanie lub wypisywanie dat, nazwisk i nazw, tytułów
utworów itp.;
wyodrębnienie postaci
występujących w utworze;
wyodrębnienie zdarzeń - plan
odtwórczy;
- wyszukiwanie słów zapowiadających dialog;
- znajdowanie informacji poza tekstem- ćwiczenia w korzystaniu z przypisów, indeksów.

7. Rozumienie informacji podanych w tekście:
- rozumienie informacji podanej wprost (znajdź w tekście informację: Kim był główny bohater? lub: Jakie kwiaty rosły w ogrodzie?);
- rozpoznawanie znaczeń przenośnych - wyjaśnienie znaczenia wyrazów, wyrażeń i zwrotów przenośnych;
- stosowanie w konkretach w/w wyrazów i związków;

8. Rozumienie głównej myśli utworu lub fragmentu:
- podkreślenie najważniejszych wyrazów w zdaniu (np. przy skracaniu tekstu, redagowaniu depesz, przygotowaniu wiersza do recytacji);
- podkreślenie głównej myśli w akapicie;
- podkreślenie najważniejszego zdania we fragmencie;
- podkreślenie lub wypisanie zdań najbogatszych w informacje;
- formułowanie tematu utworu;
- formułowanie zdania/zdań informujących o ideowym przesłaniu utworu;
- formułowanie wniosków wypływających z utworów.

9. Integracja nabytej wiedzy i umiejętności:
- stosowanie informacji z tekstu do rozwiązania tekstu do rozwiązania problemu, np. Wykorzystując informacje z tekstu, napisz jak można rozwiązać niektóre problemy współczesnej młodzieży.

Bibliografia
R. Pawłowska, Mechanizmy czytania a nauka literatury w szkole, Gdańsk 1999

Opracowanie: mgr Hanna Grzenkowska
Szkoła Podstawowa Nr 2
w Kartuzach

Wyświetleń: 2320