Analiza rozwoju dziecka z wadą słuchu

Rozwój psychiczny człowieka determinuje cały zespół czynników. Czynniki te są jednakowe dla wszystkich jednostek, a więc dla ludzi pełnozmysłowych jak i pozbawionych któregoś ze zmysłów.
Podstawowymi czynnikami są:

1. odziedziczone i wrodzone zadatki anatomiczno – fizjologiczne organizmu (szczególnie mózgu),
2. aktywność dziecka,
3. środowisko,
4. wychowanie i nauczanie.

Każdy z tych czynników jest równie ważny i wszystkie warunkują się wzajemnie.
Przyjmując za Myklebustem hierarchiczny schemat doświadczenia; konkret – wrażenie – spostrzeganie – wyobrażenie – symbolizowanie – tworzenie pojęć – abstrakcja można zauważyć, że jeżeli uszkodzony jest poziom wrażeń, to pozostałe kategorie powyżej tego poziomu będą do pewnego stopnia zmienione. U dziecka głuchego natura spostrzeżeń, wyobrażeń, symboli i pojęć ulegnie zmianie.
Przyczyn takiego stanu rzeczy należy upatrywać nie tylko w braku słuchu ale i w braku mowy dźwiękowej, która wtórnie oddziałuje na sposób per- cepcji otaczającej rzeczywistości. Aby przedstawić specyficzne cechy rozwoju umysłowego dzieci głuchych należy dokonać analizy poszczególnych procesów poznawczych, takich jak: wrażenia, spostrzeżenia, pamięć, uwaga, myślenie.

Wrażenia

Szczególnego znaczenia u głuchych nabierają wrażenia wibracyjne, które informują o funkcjonowaniu przedmiotów, ich budowie i właściwościach, o występowaniu, miejscu i charakterze różnych zjawisk.
U dzieci głuchych tego typu wrażenia są mało zróżnicowane, a odpowiednie ćwiczenia zagwarantują pełne ich wykorzystanie.
Wrażenia kinestetyczne, czyli wrażenia odczucia ruchu i ułożenia części ciała bez kontroli wzroku, ważne są przy dodatkowej kontroli ruchu i narządów mowy.

Spostrzeżenia

Polegają one na całościowym odzwierciedleniu przedmiotów i zjawisk. U niesłyszących spostrzeżenia dotyczące rzeczywistości są niepełne, a braki te mogą być kompensowane wzrokiem i dotykiem.
Dla głuchych spostrzeganie będzie spostrzeganiem wzrokowym. Przy opisie obrazka dzieci niesłyszące zauważają więcej szczegółów przedmiotów, mniej popełniają błędów w pisaniu niż słyszący.
Charakterystyczną cechą spostrzeżeń u dzieci z ubytkiem słuchu jest przewaga procesu analizy nad syntezą. Przyczyną takiego stanu rzeczy jest to, iż proces uogólniania jest zależny od mowy i myślenia językowego, którego rozwój jest zahamowany.
Spostrzeganie jest zbyt analityczne co nie pozwala na uogólnienie spostrzeżeń. Dziecko głuche nie dostrzega podobieństw między istotnymi cechami przedmiotów tego samego rodzaju. Proces uogólniania cech wspólnych przebiega bardzo wolno.

Pamięć

Sposób zapamiętania i odtwarzania tego co było wcześniej, zależy od sposobu spostrzegania otaczającej rzeczywistości.
Cechą pamięci osób głuchych jest jej obrazowość i analityczność.
Najlepiej rozwija się pamięć wzrokowo- ruchowa, natomiast słabsza jest pamięć słowno - logiczna. Dzieci głuche nie odtwarzają treści tekstu lecz reprodukują go dosłow nie, zapamiętując nie myśl lecz kolejność słów, którą jest ona wyrażona.
Przyczyną tego jest ubogi słownik, trudności w przyswojeniu zasad gramatyki i słabe rozumienie treści, trudności w wydzieleniu głównej myśli i logicznej kolejności.

Uwaga

Uwaga towarzyszy procesom spostrzegania, pamięci czy myślenia. Odmienność uwagi głuchego przejawia się w samym fakcie powstawania, gdyż dominujące znaczenie mają bodźce wzrokowe. Brak bodźców słuchowych lub ich osłabienie powoduje, że osoby niesłyszące wykazują słabą podzielność uwagi. Rozwój uwagi przebiega podobnie u głuchych jak i u słyszących.
Koniecznym warunkiem skoncentrowania i utrzymania uwagi ucznia głuchego jest zachowanie odpowiednich proporcji między pokazem a objaśnieniem. Rozwój uwagi uzależniony jest od aktywności własnej dziecka.

Myślenie

Rozwój myślenia dzieci głuchych ulega zaburzeniom mimo, iż można w nim wyodrębnić te same etapy co u dzieci słyszących.
Myślenie sensoryczno - motoryczne jest uboższe u dzieci głuchych, ponieważ zakres poznawanych przedmiotów i ich cech jest węższy.
Dzieci te charakteryzuje mniejsza aktywność ruchowa i mniejsze bogactwo doświadczeń z kontaktów z dorosłymi.
Zauważa się również trudności uwewnętrzniania myślenia. Myślenie konkretno - obrazowe u dzieci głuchych cechuje stereotypowość, sztywność i skłonność do naśladownictwa.

Największe różnice pomiędzy słyszącymi a głuchymi widać na etapie myślenia abstrakcyjnego, które u głuchych cechuje się małą elastycznością i zwolnieniem. Pojęcia, którymi posługują się głusi są tylko częściowo związane z ich własnymi doświadczeniami.
Każde głuche dziecko o normalnym poziomie umysłowym odczuwa potrzebę porozumiewania się z otoczeniem przy pomocy gestów, które z czasem przekształcają się w system mowy migowej.
W tym systemie językowym brak oznaczeń dla pojęć abstrakcyjnych, co wpływa hamująco na rozwój myślenia. Aby osiągnąć pożądane rezultaty wychowawcze i złagodzić braki w rozwoju dziecka głuchego należy przyuczać je do posługiwania się mową artykułowaną, do wyrażania swoich myśli i porozumiewania się z otoczeniem, co jednocześnie będzie prowadzić do prawidłowego abstrakcyjnego i logicznego myślenia.

Bibliografia

Kunicka - Kaiser I.: Psychologiczne podstawy znaczenia aktywizacji w procesie rozwoju umysłowego dzieci głuchych. Szkoła Specjalna 1973, nr2
Zborudzka A.: Ćwiczenia z surdopsychologii. Kraków 1984.Wydawnictwo Naukowe WSP
Gałkowski T., Kaiser - Grodecka I., Smoleńska J.: Psychologia dziecka głuchego. Warszawa 1988. PWN
Ristovic D.: Charakterystyka życia uczuciowego dzieci głuchych. Szkoła Specjalna 1966, nr 1.

Opracowanie:
Zuzanna Tołpa

Wyświetleń: 2277