PROCESY USPOŁECZNIENIA JEDNOSTKI

Wychowanie jest interwencją w proces socjalizacji. Jest ciągiem następujących po sobie zmian jakie zachodzą w człowieku i w otoczeniu (Miller).

Wychowanie jest to dorastanie do zadań ludzi konkretnych społeczeństw, danych okresów historycznych (Suchodolski).

Wychowanie jest to dynamiczny, złożony układ oddziaływań społecznych (instytucjonalnych, interpersonalnych) wywołujących zmiany w osobowości człowieka (Górycka).

Osobowość jest zespołem cech psychicznych, za pomocą których można opisywać podstawowe formy zachowania się człowieka. Osobowość w/g Muszyńskiego to system dyspozycji wyznaczających sposób zachowania się jednostki.

Z raportu UNESCO(1978r.) –” Wychowanie jest światem w sobie i odbiciem tego świata”. Jak świat odbija się w osobowości-to problem socjalizacji, indywidualne odebranie świata. Wychowanie polega na tym, żeby ten przypadkowy proces ukierunkować, tworząc nowy świat w sobie. Wychowanie nie powinno być urabianiem, modelowaniem w kierunku zadań i potrzeb wyznaczonych przez społeczeństwo lecz wspomaganiem rozwoju człowieka (pedagogika humanistyczna). Wychowanie powinno służyć wartościom indywidualnego rozwoju człowieka (Russo, Dawey, Korczak).

Wychowanie to pomaganie wychowankowi w rozwoju i ułatwianie mu realizowania swoich możliwości (Klimowicz).
Przytoczone powyżej definicje wskazują na ścisły związek procesu wychowania z procesem socjalizacji. Obydwa te procesy zachodzą w stosunkach społecznych i w procesach społecznych. Socjalizacja jest to wychowanie przez społeczeństwo (Janowski). Wynikiem pozytywnej socjalizacji i wychowania jest uspołecznienie jednostki. Uspołecznienie jest wchodzeniem człowieka w kulturę i równocześnie kształtowaniem jego osobowości.
Zasadnicza różnica dotyczy czynników wychowania i socjalizacji.
Czynnikiem socjalizacji jest środowisko naturalne: rodzina, grupa rówieśnicza, paczki, gangi, społeczność lokalna. Czynnikiem wychowania są instytucje: żłobki, przedszkola, szkoły, organizacje. Socjalizacja jest to proces rozwoju społecznego człowieka będący efektem nie kierowanych i nie uświadamianych oddziaływań otoczenia społecznego. W tym znaczeniu od socjalizacji odróżnia się wychowanie, które jest kierowanym procesem rozwoju społecznego.

Mechanizmy socjalizacji
1.Mechanizm kontroli społecznej.
Są to reakcje środowiska na zachowania jednostki (aprobata lub dezaprobata).
Reakcje te cechuje regularność. Pewne czyny oceniane są w danej grupie jednakowo. Za tymi reakcjami kryje się system norm i wzorów postępowania aprobowanych przez grupę. Mechanizm kontroli społecznej szczególnie skutecznie działa w małej grupie – dzięki bezpośrednim kontaktom członków grupy. Przejawem kontroli jest opinia publiczna. Jednostka szybko odkrywa, że możliwości osiągania własnych celów zależą od pozycji w grupie. Zdobycie dobrej pozycji oznacza zdobycie sobie uznania i popularności. Jednostka to osiągnie, jeżeli jej zachowania będą zgodne z systemem norm i oczekiwań obowiązujących w grupie. Układem wzmocnień dla określonych zachowań człowieka jest aprobata społeczna.

2.Mechanizm wpływu osób znaczących.
Człowiek jest stymulowany do określonych zachowań poprzez interakcję z pojedynczymi osobami .Są to osoby dla niego znaczące, wobec których jednostka zajmuje przychylną postawę i którym przypisuje cenne dla siebie właściwości. Kontakt oparty jest na więzi emocjonalnej. Osobą znaczącą może być: matka, ojciec, koleżanka, przyjaciel, zwierzchnik itp.
Wpływ osób znaczących zachodzi na dwóch poziomach:

• zewnętrzne odwzorowanie czyjegoś zachowania-naśladownictwo,
• odwzorowanie cudzych stanów psychicznych-identyfikacja.

Podłożem naśladownictwa lub identyfikacji są dążenia jednostki do zapewnienia sobie bezpieczeństwa, społecznej akceptacji. Następstwem jest przyjęcie postaw i zachowań osoby znaczącej jako własne. Układem wzmocnień są reakcje tych osób.

3.Mechanizm wzmacniania wewnętrznego.
Stymulatorem pożądanych zachowań jest własna aktywność jednostki, ukształtowana na podłożu wcześniej przyjętych postaw (wyuczonych i zinternalizowanych). Człowiek zawsze dąży do zachowania stanu równowagi w obrębie już ukształtowanych w niej systemów postaw. Zachodzi proces selekcji napływających informacji w celu zachowania ich wewnętrznej zgodności, unikania dysonansu między uznanymi przekonaniami. Jednostka stara się zachować zgodność między tym co czuje, wyznaje, myśli, czego pragnie a tym jak się zachowuje. Są jednak wyjątki. Zdarza się, że zachowuje się tak tylko dlatego, iż pełniona rola społeczna objęta jest mechanizmem kontroli społecznej. Jest ona narzucona i pełniona pod przymusem. Aby pełniona rola miała charakter uwewnętrzniony i trwały (gdyż wtedy prowadzi do trwałych zmian w osobowości) muszą zachodzić następujące warunki:

• Nie może ona być narzucona i pełniona pod przymusem,
• Rola powinna mobilizować do wysiłku, ale jednocześnie ukazywać perspektywy pokonania trudności,
• Pełnienie roli musi budzić przychylną ocenę osób lub grup znaczących,
• Jednostka musi mieć możność pełnienia roli w sposób twórczy.

Procesy wychowania i socjalizacji zachodzą przez cały okres życia człowieka. Ich przebieg zależy od cech psychicznych i poza psychicznych jednostki. Najważniejszym okresem kształtowania się cech indywidualnych jest wiek dziecięcy i wiek dojrzewania. Dzieci i młodzież nie mające odpowiedniego wsparcia w rodzinie i w samym sobie, wykazują tendencje do zachowań ryzykownych, aspołecznych. Nie posiadają umiejętności prawidłowego radzenia sobie z napotkanymi trudnościami życiowymi. Szkoła jako drugie po rodzinie podstawowe środowisko wychowawcze, ma największą szansę wyrównywania szans życiowych młodych ludzi i wspierania ich rozwoju. Nauczyciele poprzez systematyczną pracę mogą dać uczniom możliwość dostrzegania, rozwijania i wykorzystywania osobistych potencjałów, a co się z tym wiąże, lepszego radzenia sobie z trudnościami życiowymi.

 

Opracowanie: mgr Anna Wcisło

Wyświetleń: 1761