Przyzwyczajanie i określanie stosunku dziecka do zabaw ruchowych

DZIECKA DO ZABAW RUCHOWYCH.Zabawa oznacza każdą czynność wykonywaną dla przyjemności, bez względu na końcowy jej rezultat. Przystępuje się do niej dobrowolnie, a nie pod wpływem siły zewnętrznej lub przymusu.(1)

Zabawa pełni bardzo ważną rolę w życiu każdego człowieka. Potrzebna jest nie tylko dzieciom, dla których stanowi podstawową formę aktywności, lecz także młodzieży i dorosłym. Dla wszystkich jest odpoczynkiem, który jednocześnie za - spokaja potrzebę nawiązywania kontaktów z ludźmi, zdobywania doświadczenia, umiejętności i wiedzy życiowej.

Wg E. Hurlock zabawy można podzielić na dwie kategorie: zabawy aktywne i bierne ( rozrywki ). W zabawach aktywnych źródłem radości jest to, co dziecko robi, a więc że biega dla samej przyjemności biegania bądź że coś stwarza za pomocą gliny i farb.

W zabawach biernych ( rozrywkach ) źródłem radości jest aktywność innych osób. Dziecko, które cieszy się obserwowaniem zabaw innych dzieci lub obserwuje innych ludzi czy zwierzęta w telewizji, ogląda komiksy albo czyta książki - bawi się wydatkując minimalną ilość energii. Przyjemność, jakiej przy tym doznaje, równa się tej, jaką mu sprawia zużywanie dużej ilości energii własnej czy to na gimnastyce, czy w zabawach ruchowych na boisku.

Proporcje czasu poświęconego na zabawy czynne i bierne zależą nie od wieku dziecka, lecz od jego stanu zdrowia i od przyjemności, jaką dziecko znajduje w każ- dej z tych form. (1)

O znaczeniu zabawy dla rozwoju dziecka pisze szczegółowo E. Hurlock w książce pt.,, Rozwój dziecka”.

Zabawy dzieci są bardzo różnorodne. Można je klasyfikować wg rozmaitych kry- teriów. Poniższy podział zabaw przytaczam za Z. Topińską (5).
Zależnie od poziomu własnej aktywności dziecka można wyróżnić: • Zabawy samorzutne ( dowolne) - podejmowane z inicjatywy dziecka i całkowicie samodzielne. Zaliczamy do nich zabawy manipulacyjne, konstrukcyjne i badawcze oraz zabawy tematyczne i ruchowe.
- Zabawy organizowane np. przez matkę, starsze rodzeństwo lub nauczycielkę. Są to zabawy inscenizowane, ruchowe oraz gry i zabawy dydaktyczne. Zależnie od liczby dzieci biorących udział w zabawie wyodrębnić można:
- zabawy indywidualne lub samotne
- zabawy grupowe

Więcej informacji na temat rodzajów zabaw, roli zabawy w życiu dziecka można znaleźć w takich pozycjach książkowych, jak: Podstawy pedagogiki przedszkolnej pod red. M. Kwiatowskiej (2), Psychologia rozwojowa i wychowawcza wieku dziecięcego. M. Przetacznik-Gierowskiej i G. Makiełło-Jarży.(3)

Zabawy i gry ruchowe są jedną z najbardziej interesujących form zabawowych dzieci i młodzieży. Wprowadzają one radosny nastrój i dobre samopoczucie, dają dziecku możliwość zaspokojenia naturalnej potrzeby ruchu, rozwijają sprawność ruchową ćwicząc i doskonaląc takie elementy, jak: chód, bieg, podskok, rzut, wspinanie, pokonywanie przeszkód, itp. Poprzez zabawy i gry ruchowe uczy się i doskonali elementy gimnastyki i zespołowych gier sportowych. Więcej na temat rodzajów zabaw i gier ruchowych oraz roli jaką pełnią można do- wiedzieć się z książki R.Trześniowskiego pt.:,, Gry i zabawy ruchowe”.(6)

W szkole, w której pracuję - Katolickiej Szkole Podstawowej im. Św. Rodziny w Olsztynie - nauczyciele pracujący w klasach O-III zwracają dużą uwagę na za- spokojenie potrzeby ruchu u dzieci. Nie przeszkadza w tym słabe zaplecze. Szkoła ma zaledwie 5 lat i mieści się w zaadoptowanych pomieszczeniach budynku parafialnego. W związku z tym, nie posiada własnej sali gimnastycznej, boiska, sprzętu sportowego. W wyposażeniu szkoły jest kilka materacy, piłek, skakanek, szarfy i woreczki, które są wykorzystywane do zajęć prowadzonych na korytarzu szkolnym. Raz w tygodniu, wszystkie klasy O-III mają lekcje wychowania fizycznego w sali gimnastycznej pobliskiej Szkoły Podstawowej nr 6. Wówczas korzystają z wyposażenia tej sali. Gdy jest sprzyjająca pogoda, zabawy ruchowe odbywają się na powietrzu. Korzystamy wówczas z osiedlowych placów zabaw lub z ogrodu rodziców, mieszkających nieopodal szkoły.

Zajęcia ruchowe są dostosowane do grup wiekowych i zainteresowań dzieci. Młodsze mają więcej prostych zabaw ruchowych, w których bierze udział cała klasa np.:Berek, Murarz, Kot i mysz,itp. Starsze dzieci preferują gry, podczas których współzawodniczą ze sobą, sprawdzają swoje umiejętności. Nawet dzieci nieśmiałe i te, które niechętnie się ruszają, widząc jak ich koledzy i koleżanki dobrze się bawią, ile im to sprawia radości, przełamują swoją niechęć i włączają się w zabawę. Istotny jest też udział w zabawie nauczycielki. Na początku jest ona inicjatorem zabawy, zapoznaje z jej treścią, przygotowuje przybory, rozpoczyna i kończy zabawę w odpowiednim momencie, czuwa nad jej przebiegiem. Z czasem role te powierza dzieciom, które uczą się przez to kierować zespołem, dbałości o przybory, same przydzielają role, sędziują i prowadzą gry i zabawy. Dzięki temu dzieci są potem odważniejsze na swoim podwórku, wśród kolegów. Takie zachowania widać na przerwach międzylekcyjnych - dzieci same inicjują i przeprowadzają znane im za-bawy.

Do ulubionych zabaw dzieci z naszej szkoły należą: Murarz, Krowa ( odmiana Berka), Piłka parzy, Szczur, gra w klasy (dziewczęta), piłka nożna (chłopcy).

Bardzo często zabawy ruchowe są skorelowane z treściami aktualnie nauczanymi z zakresu edukacji polonistycznej, matematycznej, czy przyrodniczej. Np. gdy dzieci poznają kształty liter, to i odwzorowują je ruchem ciała. Gdy poznają zjawiska pogodowe odzwierciedlają je ruchem np. wiatr - lekkie kołysanie się, gdy jest lekki wiatr, wyginanie się we wszystkie strony- wichura. Podczas omawiania tematów "Las ( lub park ) jesienią", dzieci poznają te treści przede wszystkim w czasie wycieczek. Wówczas zabawy i gry ruchowe odbywają się w naturalnym środowisku, z wykorzystaniem ukształtowania terenu i "owoców" lasu, czy parku - przeskoki przez pnie drzew, slalomy między drzewami, rzuty szyszkami ( żołędziami, kasztanami do celu, itp. Zimą są to zabawy na śniegu, wiosną i latem na łące, nad pobliskim jeziorem, np. gdy zapoznajemy dzieci z fauną i florą danego środowiska.

Jest to doskonała okazja do pokazania dzieciom, czym jest przyroda i jak z nią obcować, nie szkodząc jej. Jednocześnie pokazujemy uczniom, w jaki sposób można zdrowo spędzać czas na świeżym powietrzu. W naszej szkole organizowanych jest wiele takich wycieczek, połączonych z aktywnością ruchową. Np. na wiosnę dzieci poznawały roślinność w Arboretum w Kudypach ( niedaleko Olsztyna). Potem odbył się bieg patrolowy, podczas którego każda z klas miała do wykonania zadania sprawnościowe.. Wyprawa zakończyła się wspólnymi pląsami przy ognisku, a chłopcy rozegrali mecz piłki nożnej.

Również podczas podawania treści matematycznych zabawy ruchowe są niezastąpione. Służą jako przerywnik, przerwa śródlekcyjna, są pomocne w utrwalaniu wiadomości. Np. ułóż szarfę w kółko, prostokąt, stań w kole - rozpoznawanie kształtów w klasie O. Podczas poznawania stosunków liczbowych - np. rozwiązywanie zadań tekstowych ilustrowanych ruchem: Janek wykonuje 5 podskoków, a Zosia o 3 więcej. Ile podskoków wykonała Zosia? W trakcie zabaw ruchowych utrwalamy kierunki - w prawo, w lewo, w tył, do przodu, utrwalamy barwy - stań za czerwoną chorągiewką.

Przykładem takiej zabawy, która łączy ruch z treściami matematycznymi jest zabawa przy piosence,, Umiem liczyć do 10 ” ( muz. I. Skibińska- Czechowicz, sł. E. Drzał ) (4). Na jeden - klaśnij, na dwa - skocz,
Trochę w lewą stronę zbocz.
Na trzy - machnij nogą prawą,
Ale zrób to bardzo żwawo,
a na cztery - mrugnij okiem,
pięć - maszeruj równym krokiem.
Sześć - oznacza podskok w górę,
jakbyś chciał przeskoczyć chmurę.
Siedem - to jest kroczek w prawo,
osiem - możesz już bić brawo,
a na dziewięć - "liczba" krzyknij
i na koniec, stojąc w miejscu,
wolno policz do dziesięciu.

Piosenka ta jest bardzo dobrym przerywnikiem zajęć w klasach O i I.

Pracując w świetlicy szkolnej, która obejmuje opieką dzieci z klas O - III, częto stosuję zabawy i gry ruchowe, jako formę czynnego wypoczynku po zajęciach lekcyjnych. Dzieci bardzo lubią wszelkie tory przeszkód z elementami rywalizacji, z wykorzystaniem piłek, szarf, kół ringo, rzucanie do celu, np. woreczkami do pudełka, zbijanie kręgli. Gdy jest dobra pogoda i można wyjść na podwórko, wówczas grają w piłkę nożną,,,dwa ognie”, badmintona lub bawią się w "klasy", skaczą przez skakankę lub gumę, itp. W sali świetlicowej, oprócz wspomnianych już przyborów gimnastycznych, mamy też materace, które dzieci wykorzystują do zabaw konstrukcyjnych np. do budowania baz, domków (z użyciem stołów i krzeseł). Materace inspirują dzieci do różnych form ruchu: czołgania, przetaczania, przewro- tów, skoków (np. w dal z miejsca).

W ramach zajęć świetlicowych, rozbudzam w dzieciach zamiłowanie do gry w tenisa stołowego. Przekazuję dzieciom podstawy: sposób trzymania rakiety, sposoby odbijania piłeczki, zasady gry- szczególnie dzieciom młodszym, które nie zetknę- ły się wcześniej z tą grą. Dzieci, które potrafią już grać, chętnie rozgrywają mecze. Nie zawsze mamy dostęp do sali, w której są stoły pingpongowe. Ale to nam nie przeszkadza. Wykorzystujemy do gry stoliki, które są w świetlicy. Łączymy je po 3-4, zakładamy siatki i gramy. Czasami wychodzi z tego mini turniej. Dzieci cieszą się, gdy mogą ze mną zagrać. Traktują to jak wyróżnienie.

Mogę się pochwalić tym, że dzięki temu, iż zaszczepiłam w dzieciach przebywa- jących w świetlicy upodobanie do gry w ping-ponga, w tym roku po raz pierwszy w naszej szkole ( właśnie z inicjatywy dzieci ) odbył się Szkolny Turniej tenisa stołowego.

Zamiłowanie do aktywnego spędzania czasu, jakie zostaje zaszczepione podczas różnorodnych zajęć obowiązkowych i dowolnych odbywających się w naszej szkole dzieci mogą rozwijać w czasie wolnym (zajęcia SKS-u dla chłopców już od klasy III) Uczestniczą też w zajęciach proponowanych przez różne kluby sportowe działające na terenie miasta Olsztyna, np. w szkółce piłkarskiej "Naki" i "Warmia", sekcjach gimnastyki ogólnorozwojowej, judo, tekwondo, tenisa ziemnego.

Nauczyciele, starając się zaszczepić w dzieciach pozytywny stosunek do zajęć ruchowych, wdrażają je do samodzielnej, twórczej działalności ruchowej w domu, do samodzielnego organizowania sobie czasu wolnego. Sukcesem jest, gdy dziecko podejmuje świadomy wybór - zamiast spędzać czas przy komputerze lub przed telewizorem, wychodzi na podwórko, by pobiegać z kolegami za piłką, pojeździć na rowerze, rolkach, czy pograć w klasy.

Oprócz szkoły, ogromny wpływ ma tu postawa rodziców - czy wspierają takie wybory i działania dziecka.

LITERATURA:
1. Hurlock E.B.: Rozwój dziecka. PWN, Warszawa 1985
2. Kwiatowska M. (red.): Podstawy pedagogiki przedszkolnej. WSiP, Warszawa 1985
3. Przetacznik-Gierowska M., Makiełło-Jarża G.: Psychologia rozwojowa i wycho- wawcza wieku dziecięcego. WSiP, Warszawa 1985
4. Skibińska- Czechowicz I., Drzał E.: Piosenki nie tylko na lekcje muzyki Olsztyn, 1998
5. Sulisz S. (red.): Wychowanie fizyczne w kształceniu zintegrowanym WSiP, Warszawa 2000
6. Trześniowski R.: Gry i zabawy ruchowe. "Sport i Turystyka:", Warszawa 1989

Opracowanie: mgr Iwona Jakubowska

Wyświetleń: 2786