"Dalekie, a przecież tak bliskie" - program działań służący poprawie stanu środowiska w najblizszym otoczeniu dla klas I-III

Głównym założeniem programu jest realizacja treści edukacji ekologicznej jako ścieżki międzyprzedmiotowej w ramach obowiązujących treści jako ich uzupełnienie i rozszerzenie. Program realizowany jest w klasach I, II i III. Treści zawarte w programie mają układ spiralny. Uczniowie poznają kolejne kręgi przestrzenne, rozszerzają wiedzę o wykonanie trudniejszych zadań w kręgu już znanym.

Najważniejsze cele jakie sobie postawiłam to:
- rozwijanie samodzielności ucznia,
- oparcie zajęć na bezpośredniej obserwacji i doświadczeniu,
- rozbudzanie ciekawości poznawczej i aktywności badawczej,
- ułatwienie zrozumienia zjawisk zachodzących w otoczeniu przyrodniczym,
- rozwijanie i rozbudzanie zainteresowań, wrażliwości oraz szacunku wobec przyrody,
- zwrócenie uwagi na konieczność przemyślanego korzystania z dóbr środowiska przyrodniczego.

Na zajęciach najczęściej stosowane są metody:
- obserwacji bezpośredniej
- aktywizujące
- stwarzanie sytuacji problemowych
- praktyczne działanie

Najważniejsze formy to: zajęcia w terenie, zarówno w okolicy, jak i krótsze lub dłuższe wycieczki, dostosowane do możliwości dzieci. Dobór metod i form prowadzenia zajęć zależy od specyfiki klasy, warunków oraz inwencji nauczyciela.

Podczas zajęć uczniowie poznają swoje środowisko: dom, rodzina, sąsiedztwo, miejsce zamieszkania, położenie szkoły, specyfikę swojej miejscowości, formy ochrony środowiska, różnorodność substancji w otoczeniu dziecka, urządzenia techniczne w domu, szkole i miejscowości, pracę w wybranych zawodach. Dzieci uczą się obserwować zjawiska i procesy przyrodnicze dostępne ich doświadczeniu oraz patrzeć na to co widzą , codziennie chodząc do szkoły, bardziej świadomie. Swoją wiedzą i zdobytymi wiadomościami dzielą się z kolegami przedstawiając wyniki doświadczeń i obserwacji w formie "raportów" eksponowanych na wystawkach szkolnych, podczas konkursów tematycznych, plastycznych i akcji ekologicznych. Dzieci poznały program Polskiego Klubu Ekologicznego oraz brały udział w warsztatach, prowadzonych przez pracowników fundacji ekologicznej " Pracownia na Rzecz Wszystkich Istot", pt. "Na zakupy" i "Dzikie jest piękne". Wyniki doświadczeń i obserwacji odnotowuje się w kartach pracy, z których tworzy się albumy.

Program jest realizowany od roku szkolnego 1998/99. Podlega ciągłej ewaluacji w zależności od potrzeb i możliwości klasy. Działania proekologiczne w ramach programu, i będące jego pochodnymi, w szkole spotkały się z uznaniem, które zaowocowało przyznaniem nagrody z Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska oraz przyznaniem środków na materiał szkółkarski z fundacji "Silesia". Jednak najcenniejszą rzeczą, dla mnie, jest to, że realizacja innowacji zintegrowała dzieci, rodziców, nauczycieli i dyrekcję wokół idei ochrony przyrody w "naszej małej ojczyźnie" jaką jest najbliższa okolica domu, szkoły.

Założono szkolny ogród, w którym wykonano prace porządkowe, obsadzono roślinami skalnymi, krzewami i drzewami. Utworzono Szkolny Klub Ekologiczny, którego członkowie m.in. będą dbać o istniejące uprawy i tworzyć nowe. Po trzyletnim etapie wdrażania programu, dzieci z klas III pisały test kompetencji z ekologii, który pomógł nauczycielom i uczniom ocenić stan wiedzy ekologicznej i ukierunkować dalszą pracę. Po klasie trzeciej tematyka jest kontynuowana w klasach IV - VI na lekcjach przyrody oraz w czasie zajęć Szkolnego Klubu Ekologicznego.


Przykładowy konspekt zajęć w klasie I
Temat: Budynek szkolny i jego otoczenie.
Zakres treści:
- Adres szkoły
- Otoczenie szkoły, boisko
- Rośliny w otoczeniu szkoły
Zadania dydaktyczno-wychowawcze:
- Położenie szkoły
- Umiejętność trafienia do niej
- Zapoznanie się z numerem szkoły, imieniem, ulicą przy której się ona znajduje
- Rozpoznawanie roślin wokół szkoły
- Rozróżnianie drzew i krzewów
Metody realizacji:
- Obserwacja budynku i jego otoczenia
- Obserwacja drzew i krzewów wokół szkoły
- Wyjaśnienie nieznajomych nazw
- Odszukiwanie na planszach w albumie gatunków krzewów występujących w otoczeniu szkoły i przyswojenie ich nazw
Środki dydaktyczne:
- wycieczka
- plansze i albumy przedstawiające różne gatunki drzew i krzewów
- zeszyt
- ćwiczenia
Uwagi:
- Realizacja na lekcji środowiska społeczno-przyrodniczego


Przykładowy konspekt zajęć w klasie II
Temat: Jak dbać o glebę w ogrodzie ekologicznym?
Zakres treści:
- Warunki życia roślin: temperatura, wilgotność, światło, odpowiednia gleba
- Jakość gleby i jej wpływ na zdrowie roślin
- Roślinne wskaźniki gleby
- Naturalne nawożenie gleby
- Ochrona pożytecznych zwierząt żyjących w glebie
- Rozróżnianie substancji szkodliwych w otoczeniu dziecka
- Obserwacja zjawisk i procesów przyrodniczych
Zadania dydaktyczno-wychowawcze:
- Zapoznanie z warunkami potrzebnymi roślinom do życia
- Kształtowanie wiedzy na temat wpływu jakości gleby na zdrowie roślin, zwierząt i ludzi
- Kształtowanie wiedzy na temat szkodliwości stosowania chemicznych środków ochrony roślin i nawozów mineralnych, które degradują glebę i zanieczyszczają środowisko
- Umiejętność wskazania naturalnych sposobów nawożenia gleby
Metody realizacji:
- Rozmowa kierowana na temat warunków potrzebnych roślinom do życia
- Obejrzenie filmu video na temat sposobów nawożenia gleby:
a) chemiczne
b) naturalne
- Rozmowa na temat obejrzanego filmu, zredagowanie notatki na temat szkodliwości środków chemicznych oraz zapisanie nazw naturalnych sposobów nawożenia gleby: kompost, nawóz roślinny, płodozmian
- Wpływ nawozów mineralnych na rozwój roślin - doświadczenie
- Pogadanka na temat możliwości określenia rodzaju gleby za pomocą roślinnych wskaźników
- Obserwacja roślin i zapoznanie się z ich nazwami, które rosną na różnych rodzajach gleby np.: piaszczystej, gliniastej, z dużą zawartością próchnicy, wapnia, o dużej wilgotności itp.
- Plansze
- Wyjście w teren w najbliższym otoczeniu i obserwacja roślinności wokół szkoły, porównanie z albumem, określenie właściwości gleby, zanotowanie w kartach pracy - na mapkach okolicy
- Obserwacja za pomocą lupy zwierząt żyjących w glebie i na jej powierzchni: dżdżownice, roztocza, chrząszcze, ślimaki itp.
- Rozmowa na temat roli, jaką spełniają zwierzęta organiczne
- Wyjście do ogródka szkolnego, wykonanie testu określającego rodzaj gleby, zaobserwowanie wskaźników roślinnych oraz glebowych
- Przeprowadzenie doświadczenia: rozkład materii organicznej przez zwierzęta glebowe - rozkładają szczątki organiczne
- Wyjście do ogródka szkolnego, wyko9nanie testu określającego rodzaj gleby, zaobserwowanie wskaźników roślinnych oraz glebowych
- Przeprowadzenie doświadczenia: rozkład materii organicznej przez zwierzęta glebowe
- Odczyt doświadczenia po 3 tygodniach
- Najprostszy kompostownik
- Wnioski w kartach pracy
Środki dydaktyczne:
- film video na temat sposobów nawożenia
- nawóz mineralny
- plansze z różnymi gatunkami roślin
- album z roślinami
- lupa
- karty pracy
- siatka ze sztucznego tworzywa
- opadłe liście
Uwagi:
- Temat do realizacji na lekcji środowiska społeczno-przyrodniczego w korelacji z kulturą fizyczną
- Literatura: M. Hafner "Księga eko-testów do pracy w domu i w szkole" - biblioteka szkolna

Przykładowy konspekt zajęć w klasie III
Temat: Znaczenie lasu łabędzkiego dla naszej okolicy.
Zakres treści:
- Rodzaje i warstwy lasu
- Warunki panujące w każdej warstwie
- Rozróżnianie rodzajów drzew i krzewów (przykładowo)
- Rośliny runa
- Grzyby jadalne i trujące
- Zwierzęta żyjące w lesie
- Przyrodnicze znaczenie lasów
- Jaki wpływ mają lasy na środowisko?
- Gospodarcze znaczenie lasów
- Wpływ zanieczyszczeń powietrza na stan zdrowotny lasów - przyczyny zanieczyszczenia lasu
- W jaki sposób chronić lasy i dbać o czystość powietrza?
- Las jako miejsce wypoczynku
- Zajęcia terenowe, gry i zabawy w wybranych ekosystemach
Zadania dydaktyczno-wychowawcze:
- Umiejętność rozróżniania rodzajów drzew i krzewów
- Umiejętność wymieniania nazw warstw lesie i podania warunków w nich panujących (wilgotność, nasłonecznienie, temperatura)
- Kształtowanie wiedzy na temat grzybów trujących i jadalnych
- Poznanie zwierząt żyjących w lesie
- Uświadomienie konieczności racjonalnego gospodarowania lasami
- Znaczenie drewna w życiu człowieka
- Umiejętność określenia przyczyn niszczenia lasów w swojej okolicy (pyły, wysypiska, odpady, "kwaśne deszcze")
Metody realizacji:
- Wycieczka do lasu
- Obserwacja lasu i warunków w nim panujących
- Rozpoznawanie i nazywanie okazów roślinnych i zwierzęcych - notowanie w kartach pracy
- Kalkowanie kory drzew i liści, których nie znamy
- Badamy " zdrowe" drzewa i zanieczyszczenie liści
- Szukamy przyczyn zanieczyszczenia
- Bliskość szosy
- Śmieci zostawione przez ludzi
- Z mapy Gliwic lokalizujemy najbliższe zakłady przemysłowe
- "Kwaśne deszcze"
- Spożywanie posiłku z zachowaniem zasad związanych z uprzątnięciem śmieci i odpadów
- Ćwiczenia ogólnorozwojowe w trakcie pokonywania naturalnej ścieżki zdrowia
- Powrót do szkoły
- Analiza wyników badań przez zastosowanie działań matematycznych
- Sporządzenie zestawień
- Zbiorowe redagowanie i zapisanie kodeksu postępowania proekologicznego w celu ochrony lasu łabędzkiego w formie zadań rozkazujących
- Przedstawienie scen i sytuacji inspirowanych bezpośrednimi kontaktami z terenami zagrożenia ekologicznego
- Komponowanie muzyki do ilustracji ukazujących piękno przyrody i jej zniszczenie
Środki dydaktyczne:
- wycieczka
- kalka, ołówek
- karta pracy
- worki na śmieci
- zeszyt
- karta
- blok, farby
- instrumenty perkusyjne
Uwagi:
- Temat do realizacji na lekcji środowiska społeczno-przyrodniczego w korelacji z językiem polskim, matematyką, kulturą fizyczną, plastyką i muzyką.

Opracowanie: MAŁGORZATA CZAPLIŃSKA

Wyświetleń: 2817