Katalog

Danuta Krysiak
Różne, Artykuły

O potrzebie edukacji moralnej dzieci i młodzieży

- n +

O potrzebie edukacji moralnej dzieci i młodzieży

W dzisiejszych czasach tak wiele mówi się o moralności dzieci i młodzieży w tym negatywnym znaczeniu. W 3-letnim Planie Rozwoju Szkoły w Radymnie zostały wybrane pewne sfery aktywności świadczące o obliczu naszej szkoły. Znalazły się w nim: edukacja regionalna, ekologiczna, komunikacyjna i patriotyczna, czytelniczo-medialna, zdrowotna, językowa i podobnie jest w większości szkół polskich. Nie znalazłam słów: edukacja moralna w Programie Nauczania Zintegrowanego klas 1-3 szkoły podstawowej. Pomniejsza się obecnie jej rolę. Wychowanie moralne nie jest tematem na topie, ale wymaga moim zdaniem szczególnej troski ze strony wychowawców i rodziców.

Obserwujemy wiele negatywnych objawów w naszym życiu społecznym, niewłaściwych postaw u dzieci i młodzieży, znanych z prasy, kronik policyjnych, z rozmów z wychowawcami z domów dziecka, pogotowia opiekuńczego i innych placówek wychowawczych.

Zauważyłam w swojej pracy nauczycielskiej, że rodzice i opiekunowie zajęci pracą zawodową, sprawami organizacji życia rodzinnego i związanymi z tym trudnościami dnia codziennego nie poświęcają zbyt wiele czasu na wychowanie dzieci, na wskazywanie przykładów dobrego i złego zachowania. Zachowanie ucznia wynika często z niewiedzy, który czyn będzie oceniony jako dobry, a który jako zły, niemoralny. W trakcie indywidualnych rozmów okolicznościowych oraz zbiorowych przy okazji np. oceny bohatera lektury uczniowie długo zastanawiają się nad oceną, często oceny są rozbieżne i trzeba długo wyjaśniać, który czyn zasługuję na pochwałę, a który ma negatywne zabarwienie. Zapada cisza i wszyscy całym swoim jestestwem oddają się słuchaniu. Szkoda, że nie zauważają tego rodzice, jak ich pociechy są żądne i chłonne takich tematów. Zaniżona wrażliwość społeczno-moralna, przytępione poczucie odpowiedzialności, uczciwości, obowiązku, dające się zauważyć u dorosłych i u młodzieży, stają się problemem społecznym, który występuje w sposób dotkliwy i odczuwalny w pracy i w kontaktach międzyludzkich.

Jako nauczyciel nauczania zintegrowanego mam możliwość na swoim wąskim odcinku pracy zająć się tą dziedziną wychowania człowieka, wymagającą według mnie specjalnej troski ze strony całego nauczycielstwa i tych wszystkich, którzy w taki czy inny sposób są odpowiedzialni za wychowanie dzieci. Powinniśmy włączyć się do walki z przejawami zła, bezduszności, kombinatorstwa, cynizmu, cwaniactwa.

Wydaje się, że najbardziej odpowiednim wiekiem dla kształtowania postaw moralnych jest okres dzieciństwa. Dzieci są wrażliwe, uczuciowe i podatne na sugestie nauczyciela oraz rodziców. Jeśli przyswajanie wartości moralnych odbywa się na tle bogatych przeżyć emocjonalnych, to nabierają one cech trwałości i towarzyszą człowiekowi przez całe życie. Jest nawet takie przysłowie ludowe: "Czym skorupka za młodu nasiąknie, tym na starość trąci". Organizm małego dziecka jest bowiem bardzo elastyczny i podatny na wszelkie wpływy pod względem fizycznym, a jeszcze bardziej psychika dziecięca bardzo czule przyjmuje wszystkie bodźce. Z teorii i praktyki wiadomo, że przeżycia wczesnego dzieciństwa mają ogromny wpływ na ukształtowanie osobowości dziecka. Zdarza się, że jakieś silne przeżycie w dzieciństwie pozostawia trwały ślad i rzutuje na całe późniejsze życie. W psychologii mówi się wiele o tych stanach jako "okresach krytycznych" w rozwoju osobowości. Sprawmy, aby to były nie przykre, ale bardzo szczęśliwe zdarzenia.

W praktyce ludzie odpowiedzialni za wychowanie za mało ciągle uświadamiają sobie, jak bardzo okres dzieciństwa determinuje przyszłe życie, jak bardzo zdobyta wiedza, przyzwyczajenia, nawyki i wartości są przydatne w dalszym życiu osobistym, w działaniu społecznym, w kształtowaniu postaw ludzkich. Życie szkolne stwarza doskonałe możliwości rozwijania postaw moralnych. Wiele w tym przypadku zależy od postawy nauczyciela, jego osobistego zaangażowania, od tego w jakiej mierze jest on świadomy swoich obowiązków. Nikt inny tylko nauczyciel-wychowawca sam opracowując programy edukacyjne ma okazję, aby przedstawiać dobre przykłady postaw moralnych, dobierać skuteczne metody, środki i formy pracy z uczniami po to, aby stałe się one trwałe (zinterioryzowane). Sama jestem współautorką realizowanego w mojej szkole programu wychowawczego pt. "W kręgu przyjaźni". Cieszę się, że w ten sposób mogę w znacznym stopniu przyczynić się do podniesienia poziomu oblicza moralnego młodego pokolenia.

Moralność jako jedna z form świadomości ludzkiej powstała wraz ze społeczeństwem ludzkim i nieustannie rozwija się razem z nim. Pewne normy moralne przeżywają się i zamierają, gdy stosunki międzyludzkie, które je stworzyły ulegają przekształceniu lub zanikowi. Inne natomiast normy rodzą się, gdy zachodzi potrzeba uregulowania nowo ukształtowanych stosunków społecznych ludzi. Moralność nie jest więc czymś niezmiennym, danym raz na zawsze, ale ulega ciągłej ewaluacji.

Moralność to wszelkie poglądy na to co dobre i złe moralnie, co moralnie obowiązuje i na to, co jest zakazane. W ocenach moralnych kwalifikuje się postępowania ludzkie, ich pobudki jako godne pochwały, dobre i szlachetne lub jako naganne, złe, nikczemne. Normy moralne są więc bezpośrednio powiązane z działalnością ludzką, która jest przedmiotem zabiegów i starań moralności.
Pojęcie moralności jest niezwykle złożone. Obejmuje ono:
- poglądy ludzi na dobro i zło,
- normy postępowania, które określają powinność człowieka wobec innych jednostek i grup społecznych,
- oceny moralne, które wyrażają emocjonalny stosunek człowieka do różnorodnych zjawisk i czynów ludzkich,
- wzory osobowe społecznie akceptowane i zalecane do naśladownictwa,
- rzeczywiste postępowanie człowieka odpowiadające uznanym regułom i normom.

Moralność to zespół norm w swoisty sposób regulujących lub przynajmniej pretendujących do regulowania postępowań ludzkich.

Wychowanie moralne polega na stopniowym wdrażaniu ucznia do zachowań pożądanych z punktu widzenia norm, uznawanych w określonej społeczności. Jest to świadome, zamierzone i planowe organizowanie oddziaływań wychowawczych mających na celu spowodowanie określonych przemian w życiu psychicznym wychowanka i ukształtowanie dzięki temu pożądanej postawy społeczno-moralnej. Zadaniem wychowania moralnego jest wyposażyć ucznia w trwałe predyspozycje, które w konkretnej sytuacji skłaniałyby go do określonego typu motywacji, a więc do pożądanej formy zachowania się. Względnie trwałym elementem w psychice człowieka są postawy i one są właśnie przedmiotem wychowania moralnego. Każdy wychowawca powinien zmierzać do ich ukształtowania i rozwinięcia pamiętając, że proces ten polega na wywoływaniu oraz utrwalaniu określonych motywacji, a więc na pobudzeniu do moralnego postępowania, uczeniu przestrzegania moralnych aspektów sytuacji, rozbudzeniu do ich właściwej emocjonalnej oceny oraz wdrażaniu do posługiwania się moralnymi kategoriami w myśleniu.

W Podstawie programowej kształcenia ogólnego dla sześcioletnich szkół podstawowych I etapu edukacyjnego wyodrębnione zostały zadania szkoły dotyczące moralności (często zaliczane obecnie do wychowania regionalnego). Należą do nich:
1. Uświadomienie uczniom, że wspólnoty takie jak: rodzina, środowisko lokalne i ojczyzna stanowią wielką wartość w życiu każdego człowieka, i że każdy ma wobec tych wspólnot obowiązki.
2. Uczenie zwyczajów, obyczajów i właściwych zachowań w środowisku rodzinnym, wobec kolegów szkolnych i nauczycieli.
3. Uczenie właściwych zachowań w stosunku do zwierząt i otaczającej przyrody.

Psychologiczna analiza rozwoju moralnego człowieka

Każdy nauczyciel przystępując do realizacji w/w zadań powinien orientować się jakimi etapami przebiega rozwój moralny człowieka, a przede wszystkim dzieci, które wychowuje. Znajomość właściwości moralnego rozwoju uczniów pomaga wychowawcy zrozumieć każde dziecko z osobna. Jako wychowawcy powinniśmy się liczyć z ograniczonymi możliwościami uczniów w zakresie świadomego kierowania własnym postępowaniem. Pewnych wymagań na tym etapie nie należy w ogóle stawiać, bo dziecko nie jest on w stanie im sprostać tzn. zadań do których nie dorosło, zadań przekraczających jego możliwości. Nauczyciel musi znać predyspozycje psychiczne dzieci w różnym wieku. Jest to bardzo ważny element w jego pracy wychowawczej, który w połączeniu z taktem pedagogicznym, umiejętnością doboru odpowiednich metod i form oddziaływania może przynieść pozytywne rezultaty.

Pozwolę sobie przytoczyć fazy rozwoju moralnego człowieka, aby zwrócić uwagę nauczycieli na potrzebę częstego stwarzania sytuacji wychowawczych w klasach I-III, które sprzyjałyby kształtowaniu postaw moralnych. Pierwsza faza jest okresem anomii. Występuje w okresie wczesnego dzieciństwa, kiedy dziecko nie zna jeszcze norm moralnych, gdy nie wie jeszcze o ich istnieniu i dlatego nie może ich ani respektować, ani przekraczać, odrzucać czy negować. W tym więc sensie dziecko jest istotą amoralną tzn. ani złą, ani dobrą do pewnego okresu swojego życia i wobec tego do czynów dziecka w tej fazie rozwojowej nie można stosować jeszcze oceny "moralny - niemoralny".

John Lack twierdzi, że dziecko rodzi się białą tablicą, na której wypisują się doświadczenia. Anomia nie oznacza odrzucenia przez człowieka norm moralnych bądź też ich nie uznawanie, negowanie z takich czy innych powodów, lecz ten swoisty okres w życiu dziecka, kiedy wskutek praw rządzących rozwojem intelektualnym człowieka nie może mieć jeszcze świadomości moralnej.

Dziecko normalnie rozwinięte pod względem intelektualnym przechodzi po pewnym czasie do następnej fazy rozwojowej, a mianowicie do fazy heteronomii. Wychowanek w tym czasie podporządkowuje się istniejącym normom moralnym. Normy te są oczywiście dorobkiem społeczeństwa, ale w stosunku do określonej jednostki są one heteronomiczne w tym sensie, że jednostka zastaje określone normy wypracowane przez dane społeczeństwo. Faza heteronomii zaczyna się w życiu człowieka wtedy, kiedy zapozna się on z normami moralnymi, ma świadomość ich istnienia oraz zdaje sobie sprawę z konieczności postępowania zgodnie z nimi nawet wówczas, gdy nie ma ku temu ochoty. Dziecko w tej fazie rozwojowej podlega normom moralnym narzuconym przez społeczeństwo, pochodzącym z zewnątrz czyli tzw. normom "cudzym". Stąd nazwa rej fazy. Postępowanie jednostki zgodnie z poznanymi normami moralnymi nie musi być w tym okresie dobrowolne, lecz może być i najczęściej jest wymuszone. Jednostka może nie przekraczać w tej fazie norm moralnych tylko dlatego, że nie chce narazić się społeczeństwu, a więc z obawy przed grożącymi sankcjami społecznymi. Jest to zatem taki okres w rozwoju moralnym człowieka, kiedy przymus społeczny w stosunku do niego jest niezbędny i nieunikniony.

Okres heteronomii jest jednym z istotnych etapów w rozwoju moralnym człowieka. Jednostka ludzka musi w tej fazie swojego rozwoju zapoznać się z wszystkimi normami moralnymi wypracowanymi przez dane społeczeństwo oraz przywyknąć do ich przestrzegania. Kto bowiem tych norm nie zna, nie może w pełni ich respektować. Proces ten może dokonać się tylko wtedy, kiedy jednostka będzie w tym okresie właściwie kierowana, a więc wychowywana przez specjalnie powołane do wykonania tego zadania instytucje i osoby wychowujące. Tylko w procesie należycie zorganizowanego, planowego i systematycznego wychowania dziecko może poznać całokształt norm moralnych obowiązujących w danym społeczeństwie i wdrożyć się do ich przestrzegania. W fazie heteronomii dziecko przyswaja sobie pojęcia moralne oraz oparte na nich poglądy, poczucia i przekonania moralne, kształtuje nawyki i przyzwyczajenia moralne, kształci wolę - dorabia się więc moralnie ukształtowanego charakteru i przygotowuje dzięki temu do przejścia do następnej fazy w rozwoju moralnym człowieka, tzn. do fazy autonomii.

Autonomia jest najwyższą fazą w rozwoju moralnym człowieka, dlatego przejść do niej mogą wychowankowie normalnie rozwinięci intelektualnie - a więc zdolni do abstrakcyjnego myślenia jako niezbędnego warunku przyswajania sobie pojęć i poglądów moralnych - odznaczający się ponadto odpowiednią samodzielnością myślenia, krytycyzmem, koniecznym do tego, aby nie ulegać obcym wpływom oraz mający na tyle ukształtowaną wolę, żeby kierować się w postępowaniu własnymi przekonaniami moralnymi. Przechodzenie do tej fazy autonomii rozpoczyna się w rozwoju moralnym człowieka dopiero wówczas, kiedy zaczyna on respektować poznane normy moralne w rezultacie wyrobionych przekonań moralnych, a nie wskutek lęku przed grożącymi mu sankcjami społecznymi.

W okresie przejściowym, tzn. w okresie przechodzenia do fazy autonomii moralnej kończy się wychowanie jednostki. Dalszy jej rozwój dokonuje się już drogą samowychowania osobowości.

Proces należycie zorganizowanego wychowania moralnego w szkole jest więc konieczny dla rozwoju moralnego ucznia. Celem wychowania moralnego jest bowiem umożliwienie owego przejścia od fazy anomii do fazy autonomii.

Ogólna charakterystyka metod wychowania moralnego i kryteria ich doboru

W dobrze zorganizowanym procesie wychowania moralnego nieodzowne jest posługiwanie się dwiema grupami metod. Należą do nich metody bezpośredniego i pośredniego oddziaływania wychowawczego.

Przez metody bezpośredniego oddziaływania wychowawczego rozumiemy grupę metod, którymi posługując się wychowawca osobiście i bezpośrednio, stosuje wobec wychowanka określone środki oddziaływań wychowawczych. Będą to takie środki wychowawcze, jak na przykład: rozmowa, zakaz, nakaz, nagroda, kara, ćwiczenie określonych nawyków, przyzwyczajeń itp. Wychowawca, stosując wymienione środki, występuje otwarcie wobec wychowanka w swojej roli wychowawczej. Wychowanek może bądź współpracować, współdziałać z wychowawcą, bądź też przeciwstawiać się stosowanym wobec niego zabiegom wychowawczym. Postawa, jaką zajmuje wychowanek podczas stosowania metod bezpośredniego oddziaływania wychowawczego zależy w znacznym stopniu od niego samego, od jego ewentualnej dobrej lub złej woli, a także od jego nastawienia, nastroju, potrzeb.

Przez metody pośredniego oddziaływania wychowawczego rozumiemy grupę metod podczas stosowania których nauczyciel wykorzystuje - jako środki oddziaływań wychowawczych - naturalne elementy środowiska, bądź też organizuje to środowisko tak, aby zaistniały w nim warunki sprzyjające wychowaniu.

Podział na metody bezpośredniego i pośredniego oddziaływania wychowawczego uzasadniony jest ciągłym rozwojem wychowanka. W miarę bowiem intelektualnego i moralnego rozwoju wychowanka wzrasta stopień jego świadomości i samodzielności, a w konsekwencji i stopień jego autonomii moralnej. Można wobec tego śmielej przechodzić od używania metod bezpośredniego oddziaływania wychowawczego do stosowania metod oddziaływania pośredniego, by w ten sposób ułatwić i przyspieszyć proces usamodzielniania się wychowanków już na ławie szkolnej.

Dobry wychowawca dąży do tego, aby w pełni usamodzielnić wychowanka, to znaczy umożliwić mu osiągnięcie takiego poziomu intelektualnego i moralnego, na którym wszelka pomoc i opieka innych osób staje się zupełnie zbędna. Organizowaniu sytuacji wychowawczych stwarzających warunki pełnego usamodzielnienia się wychowanków służą więc metody pośredniego oddziaływania wychowawczego.

Podział na dwie grupy metod wychowania uzasadnia także praktyka pedagogiczna, która wskazuje potrzebę stosowania obu wymienionych grup metod łącznie. Jedynie łączne stosowanie obu wymienionych grup metod może przy sprzyjających innych warunkach umożliwić wychowawcy osiągnięcie zamierzonych efektów procesu wychowania.

Wśród metod bezpośredniego oddziaływania wychowawczego wyróżnia się:
- metodę uświadamiania i przekonywania,
- metodę ćwiczenia i przyzwyczajania,
- metodę jawnej oceny,
- metodę przymusu.

Metody te posiadają szereg właściwości, wśród których należy podkreślić możliwość stosowania ich zarówno w oddziaływaniach wychowawczych na zespół, jak też na pojedynczego wychowanka, a także znaczną liczbę oddziaływań wychowawczych, jakimi rozporządza każda z tych metod, dzięki czemu istnieje możliwość dostosowania tych środków do indywidualnych właściwości poszczególnych wychowanków.

Do metod pośredniego oddziaływania wychowawczego należy:
- metoda oddziaływania wychowawczego poprzez właściwie zorganizowaną pracę szkoły,
- metoda przykładu,
- metoda kierowania procesem samowychowania wychowanków.

Metody tej grupy, podobnie jak i metody grupy poprzedniej, posiadają zarówno zalety, jak i pewne braki. Największą ich zaletą jest fakt, iż stosowane w procesie wychowania nie powodują zasadniczo przeciwdziałania ze strony wychowanków, jak jest w przypadku metod bezpośredniego oddziaływania, ponieważ nie uświadamiają sobie oni wówczas, że są to także swoiste sposoby wychowania i że znalazły się one nie przypadkowo, lecz użyte zostały specjalnie dla realizacji określonego celu. Dzięki temu łatwiej ulegają wpływom tych metod i dlatego też pożądane byłoby, aby metody pośredniego oddziaływania wychowawczego stosowane były z większą świadomością i bardziej powszechnie. Oczywiście stosowanie tych metod wymaga odpowiedniego zróżnicowania ich stosownie do różnych szczebli rozwojowych dzieci i młodzieży.

Obydwie grupy metod tzn. bezpośredniego i pośredniego oddziaływania wychowawczego, stanowią zwarty system metod, w oparciu o który może wychowawca osiągnąć zamierzone cele wychowania.

Każdy wychowawca zdaje sobie sprawę z tego, że ukształtowanie w pełni świadomej postawy moralnej wychowanka uzależnione jest od stopnia zrozumienia przez niego poszczególnych norm moralnych oraz od wyrobienia właściwego stosunku każdego wychowanka do tych norm.

Zadaniem metody uświadamiania i przekonywania w procesie wychowania moralnego jest zaznajamianie uczniów z obowiązującymi w naszym społeczeństwie normami współżycia społecznego oraz wpajanie głębokiego przekonania o konieczności postępowania zgodnie z tymi normami dla dobrze pojętego dobra swojego i dobra innych ludzi. Metoda przekonywania i uświadamiania polega na:
- wykazywaniu konieczności istnienia norm moralnych w każdym społeczeństwie ludzkim,
- wyjaśnianiu wychowankom ich praw i obowiązków w stosunku do kolegów i dorosłych członków społeczeństwa,
- zachęcaniu ich do wypełniania tych obowiązków i świadomego korzystania z przysługujących im praw,
- profilaktycznym zapobieganiu ewentualnemu naruszeniu praw, bądź nie wypełnianiu obowiązków - przez wskazywanie na konsekwencje niewłaściwego postępowania oraz na grożące sankcje społeczne.

Bardzo ważną i najczęściej skuteczną metodą wychowania moralnego jest metoda ćwiczenia i przyzwyczajania. Stosując w procesie wychowania moralnego tę metodę wychowawcy posługują się najczęściej następującymi środkami oddziaływań wychowawczych: ćwiczeniem nawyków i przyzwyczajeń moralnych oraz kształtowaniem cech woli i charakteru wychowanków.

Ludzie zdobywają nawyki i przyzwyczajenia moralne oraz urabiają w sobie właściwą postawę moralną poprzez stosowanie w praktyce życia codziennego poszczególnych norm. W procesie wychowania moralnego zachodzi konieczność stosowania specjalnych ćwiczeń, mających na celu kształcenie odpowiednich, a z punktu widzenia społecznego - pożądanych reakcji wychowanków na podniety, które działają na nich w środowisku społecznym oraz utrwalanie właściwych sposobów postępowania ich w tym środowisku.

Niezwykle cenną metodą wychowania jest metoda jawnej oceny. Jawność oceny ma znaczenie pobudzające. Jawna ocena zachowania się wychowanków zachęca ich do postępowania akceptowanego przez opinię społeczną. Drugą wartością jawnej oceny jest jej znaczenie profilaktyczne. Ocena jawna powstrzymuje bowiem zarówno cały zespół, jak i poszczególnych członków zespołu od uczynków niezgodnych z normami moralnymi. Dzięki tym dwom aspektom wartość jawnej oceny jako metody wychowania moralnego jest pełna: z jednej strony zachęca wychowanków do postępowania moralnego przez pobudzenie ich do dokonywania czynów zgodnych z normami moralnymi, z drugiej zaś strony zapobiega uczynkom wstępnym, niemoralnym. Aby ta metoda mogła osiągnąć siłę oddziaływania wychowawczego równą sile opinii społecznej lub nawet przewyższyć ją, musi spełniać pewne warunki:
1. każda ocena musi być bezwzględnie sprawiedliwa i uznana przez taką zarówno przez ocenianego, jak i rówieśników,
2. ocena sformułowana - wyrażona we właściwy sposób, w dogodnych okolicznościach, powinna wywrzeć wpływ na dalsze postępowanie ocenianego,
3. ocena nie może być zbyt częstym zjawiskiem,
4. konieczne jest, by metoda oceny kontynuowana była systematycznie.

Żaden prawdziwy system wychowawczy nie może obyć się bez metody przymusu. Ta będzie miała również miejsce w pracy z uczniami kształcenia zintegrowanego. W stosunku do dzieci. Które nie przestrzegają obowiązujących norm stosowanie przymusu jest niezbędne z punktu widzenia ochrony słusznie pojętych interesów większości. Przymus wobec wychowanka stosuje nie tylko nauczyciel, ale również rodzice, koledzy ze względu na dość swoisty charakter metody przymusu stosuje się ją w wyjątkowych okolicznościach i sytuacjach wychowawczych, tzn. nie przed wszystkimi innymi, ale dopiero po wyczerpaniu innych oddziaływań wychowawczych, na przykład metody ćwiczenia i przyzwyczajania, zwłaszcza w stosunku do młodych wychowanków. Metodę przymusu stosować można przy wdrażaniu wychowanka do przestrzegania nie wszystkich, lecz tylko niektórych norm moralności. Nie można, na przykład, za pomocą tej metody wzbudzić w nikim uczuć patriotycznych. Można natomiast z całą pewnością stosować przymus przy kształtowaniu właściwego stosunku do pracy, własności społecznej, osobistej i indywidualnej.

Dobór właściwych metod czy środków w procesie wychowania moralnego zależy więc od treści poszczególnych norm moralnych, które chcemy wszczepić wychowankowi po to, aby stały się one trwałymi właściwościami psychicznymi jego osobowości.
Ponadto kryteriami doboru metod wychowania moralnego są:
- poziom moralny danego wychowanka,
- poziom intelektualny,
- ogólny charakter, ogólna treść danej moralności,
- właściwości psychiczne, które charakteryzują każdą osobowość i wyróżniają ją spośród innych ludzi, a więc: zainteresowania i skłonności, temperament, charakter itp.
-
Właściwości psychiczne, na przykład, zmuszają wychowawcę do indywidualnego traktowania poszczególnych wychowanków. Metoda czy środek zastosowany z pomyślnym skutkiem w stosunku do jednego wychowanka, okazać się może zupełnie nieodpowiedni w stosunku do innego ucznia.

W miarę rozwoju osobowości danego wychowanka metody czy środki skutecznie oddziałujące dawniej, mogą się okazać w przyszłości niewystarczające, nieprzydatne, np. zbyt słabe lub zbyt mocne itp.

Jeśli chodzi o poziom intelektualny wychowanków nauczyciel może stosować jedną metodę w stosunku do wychowanków o różnym poziomie intelektualnym, ale w różny sposób i w różnym stopniu jej nasilenia. W stosunku do dzieci młodszych należy stosować wdrażanie poprzez zastosowanie odpowiednich ćwiczeń i wytwarzanie odruchów warunkowych, nie uciekając się przedwcześnie do uświadamiania i przekonywania. W stosunku do dzieci starszych natomiast pominięcie metody uświadamiania byłoby niewybaczalnym błędem.

Metody wychowania moralnego należy dobierać stosownie do sytuacji wychowawczej. Pamiętać należy o tym, że dziecko nie jest jednostką wyizolowana od społeczeństwa, ale tkwi w nim i ulega oddziaływaniu wielu grup społecznych. Poznanie w miarę możliwości wszystkich wpływów jakim uczeń podlega, a w razie potrzeby przeciwdziałania im wchodzi w zakres pracy szkoły i powoduje konieczność dobierania najodpowiedniejszych do danej sytuacji wychowawczej metod wychowania.

Szkoła może być dobrą lub złą szkołą życia. Dobra szkoła kształtuje w dzieciach humanistyczne postawy, wychowuje do współdziałania, czyni dziecko wrażliwym na sprawy innych ludzi, wzbudza w nich poczucie wspólnoty i więzi z innymi. Takie rezultaty można osiągnąć tylko wtedy, gdy życie dzieci układa się na zasadach, które dorośli ustanowili i dla których funkcjonowania stworzyli warunki.

Aby normy moralne zalecane przez wychowawcę do respektowania przez dzieci znalazły oddźwięk w przejawianych przez nich formach zachowania, a więc w postawach uczniów nauczyciel powinien:
1. Znać predyspozycje psychiczne dzieci na różnym etapie rozwoju moralnego.
2. Odpowiednio do możliwości psychicznych dzieci w danym wieku i indywidualnych właściwości każdego wychowanka stosować metody i formy oddziaływań wychowawczych.
3. Nieodzowne w takiej sytuacji staje się poznanie dziecka.
4. Ponadto nauczyciel powinien swoim zachowaniem osobistym, przykładem będącym dla dzieci wzorem godnym naśladowania wpływać na kształtujące się postawy moralne.
5. Oddziaływać na dzieci we wszystkich nadarzających się okolicznościach życia codziennego, a także w sposób planowy, zamierzony, zorganizowany w formie zajęć.
6. Współpracować z domem rodzicielskim celem ujednolicenia poglądów na kwestię wychowania moralnego tzn. dążyć do tego, aby oddziaływanie wychowawcze osiągnęło charakter jednolity, wielostronny, długofalowy, bo tylko takie oddziaływanie gwarantuje sukcesy.
7. Wiedzieć jaka rolę będzie miał do odegrania wychowanek w przyszłości i mając to na uwadze odpowiednio podchodzić do swoich zadań.

Bibliografia:
ROZPORZĄDZENIE MINISTRA EDUKACJI NARODOWEJ z dnia 15 lutego 1999 r. w sprawie podstawy programowej kształcenia ogólnego, Dziennik Ustaw nr 14, Poz. 128 i 129
Głowacki A., Jędryka G., Budujemy ciekawy program wychowawczy, Rubikon, Kraków 2001
Heleniuk J., O wychowaniu społeczno-moralnym, Warszawa 1975
Krawczyk M., Metody wychowania moralnego, Warszawa 1965
Muszyński H., Wychowanie moralne w zespole, Warszawa 1974
Szulc Z., Kształtowanie przekonań moralnych, Wrocław-Warszawa-Kraków, 1969

Opracowanie: mgr Danuta Krysiak
Szkoła Podstawowa w Radymnie

Wyświetleń: 2913


Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione.