Karol Karczyński
TEMAT: Rewolucja neolityczna (kl. I GIM)
CELE:
a) Poznawcze:
Uczeń dostrzega wpływ klimatu na życie ludzi na przykładzie zmiany .
Uczeń rozumie dlaczego zmianę trybu życia nazywamy rewolucją neolityczną.
Uczeń zna periodyzację dziejów,
Uczeń wie kim byli Hetyci,
Uczeń zna pojęcie budowle megalityczne, prajęzyk.
b) Kształcące:
uczeń potrafi wskazać na mapie obszary, gdzie rozpoczęto uprawę ziemi;
c) Wychowawcze:
uczeń uczy się dostrzegać dalekosiężne konsekwencje pewnych wydarzeń.
Uczeń podziwia wspaniałość rozumu ludzkiego, który jest gotów podołać największym wyzwaniom na przykładzie budowli megalitycznych.
TYP LEKCJI: wprowadzająca nowy materiał
METODY NAUCZANIA: pogadanka z elementami opowiadania, rozmowa nauczająca.
ŚRODKI DYDAKTYCZNE: mapa świata w okresie neolitu z naniesionymi obszarami, gdzie ludzie rozpoczęli uprawę roślin, próbki metali: miedzi, żelaza, fotografie Stonehenge, ruin Hattusas lub innych budowli megalitycznych, podręcznik (L. Wojciechowski, J. Drob, J. Chachaj, Historia. Podręcznik dla gimnazjum. Klasa 2, Wydawnictwo Szkolne PWN, Warszawa 2015).
TOK LEKCJI:
I. Powitanie i sprawdzenie obecności.
II. Rekapitulacja wtórna: Jaki tryb życia prowadzili pierwsi ludzie? Jakie gatunki są uznawane za przodków człowieka?
III. Krótkie omówienie tematu lekcji: czym będziemy się zajmować – co się zmieniło w życiu ludzi w neolicie? Dlaczego nazywamy tę zmianę rewolucją?
IV. Tok lekcji.

1. Periodyzacja historii
Nauczyciel zapisuje na tablicy temat i mówi: Zanim odpowiemy na pytanie „dlaczego rewolucja?” wytłumaczmy co znaczy słowo „neolityczna”.
Nauczyciel prosi o przepisanie do zeszytu tabeli z periodyzacją okresów historycznych., którą wyświetla z prezentacji.
PREHISTORIA (od pojawienia się człowieka ok. 200 tys lat p.n.e. do wynalezienia pisma ok. 3000 lat p.n.e)
Epoka Kamienia (od ok. 2 mln lat p.n.e. do ok. 2 tys. lat p.n.e.)
Paleolit (od ok. 2 mln do ok. 8 tys. lat p.n.e.)
Mezolit (od ok. 8 tys. do ok. 5 tys. lat p.n.e.)
Neolit (od ok. 7 tys. do ok. 2 tys. lat p.n.e)
Epoka miedzi (chalkolit) – 4 tys. lat p. n. e do ok. 2 tys. Lat p.n.e)
Epoka Brązu (od ok. 3,4 tys. lat p.n.e. do ok. IX w. p.n.e. )
Epoka Żelaza (od ok. IX-VI w. p.n.e. i trwa, w znaczeniu historycznym do dziś, w sensie archeologicznym skończyła się w XIII w. n.e.)
Nauczyciel zwraca uwagę, że okresy zachodzą na siebie, ponieważ w różnych częściach świata technika obróbki nowych surowców do produkcji narzędzi rozprzestrzeniała się i przyjmowała z opóźnieniem.
2. Dlaczego rewolucja?
Nauczyciel naprowadza uczniów na znalezienie odpowiedzi na postawione wyżej pytanie. Chodzi o uprawę ziemi. Po raz pierwszy człowiek zaczął produkować żywność, a nie zadowalać się tym, co znalazł. Tym samym stał się nieco bardziej niezależny od przyrody. Pociągnęło to za sobą nieodwracalne skutki dla ludzkości. Więcej ludzi mogło się wyżywić z mniejszego obszaru ziemi. Można było przejść na osiadły tryb życia. Pojawiło się myślenie perspektywiczne (ile zebrać, ile zasiać, ile zachować na wymianę). Ludzie zaczęli się wymieniać produktami, które wytwarzali. Wynaleźli ceramikę i nowe typy obróbki broni i narzędzi z kamienia. Zaczęła się specjalizacja zawodowa i handel. Zmieniły się wierzenia religijne (kult słońca).

3. Początek uprawy ziemi ok. 9 tys lat temu.
Nauczyciel wyświetla mapę świata z zaznaczonymi obszarami, gdzie ludzie zaczęli uprawiać zboża. Zadaje pytania jakie zboża człowiek zaczął tam uprawiać? (żyto, ryż, kukurydza). Nauczyciel zwraca uwagę na to, że wybór zboża będzie miał dalekosiężne konsekwencje dla kształtu kultury i cywilizacji (ryż wymaga bardzo dużej powierzchni upraw, wielu rąk do pracy – uprawia się go kolektywnie, wymaga tego struktura pól – nie ma miejsca na hodowlę zwierząt pociągowych. Sprawia, że bardzo wzrasta liczba ludności)

4. Budowle megalityczne
Nauczyciel skrótowo opowiada o tym, że ludzie zaczęli się interesować budową nieba i prowadzić obserwacje astronomiczne. Budowali ogromne budowle z ważących wiele ton głazów o niejasnym przeznaczeniu. Pokazuje fotografie Stonehenge, ruin stolicy Hetytów Hattusas (np. https://turkisharchaeonews.net/object/lion-gate-hattusa). Nauczyciel wspomina o teorii o pozaziemskim pochodzeniu budowli megalitycznych i komentuje to następująco: Chyba trochę nie doceniamy naszych przodków. Mówimy, że nie byliby w stanie zbudować tak niezwykłych budowli. A jednak byli to tacy sami ludzie jak my, mieli taki sam umysł jak my, który był w stanie sprostać nawet tak wielkim wyzwaniom jak to.
5. Obróbka metalu.
Nauczyciel wymienia metale, które zaczęli obrabiać ludzie. Docieka wraz z uczniami dlaczego akurat w takiej kolejności? Jakie właściwości metali o tym zadecydowały? Rozdaje próbki – każdy może obejrzeć, dotknąć i sprawdzić (miękkość miedzi, niska temperatura jej topnienia, takie same właściwości cyny). Opowiada o technice wyrabiania narzędzi z miedzi, brązu, żelaza. Mówi o tym, że trudno dostępna cyna wymagała rozwiniętej sieci dystrybucji, więc zmiana materiału, z którego produkowano narzędzia pociągnęła za sobą rozwój handlu. Miedź – 5000-4000. Lat p.n.e. Brąz – 3400 p.n.e. Żelazo – 1500-1200 p.n.e Opowiada uczniom o Hetytach, ludzie, który uchodzi za wynalazców techniki obróbki żelaza i zazdrośnie jej strzegł. Zwraca uwagę, że ze wszystkich mieszkańców starożytnego Bliskiego Wschodu Hetyci byli nam najbliżsi, ponieważ byli indoeuropejczykami, tj. ich język i nasz wywodzą się od wspólnego prajęzyka, oraz w podobny sposób patrzyli oni na świat.

V. Rekapitulacja pierwotna: pytania
Wyjaśnij pojęcie "rewolucja neolityczna". Wymień jej następstwa dla życia i kultury ludzi.
Co zmieniła w życiu człowieka produkcja i używanie wyrobów z metalu?
Na jakich terenach zaczęto uprawiać ziemię i hodować zwierzęta?

Praca domowa w zeszycie – polecenie z podręcznika, s. 46.

VI. Podsumowanie: Zwróćcie uwagę, że wielka przygoda ludzkości zaczęła się 200 tys lat p.n.e., a metal zaczęto obrabiać dopiero 5 tys lat pne. Ludzie potrzebowali mnóstwo czasu na przekazywanie sobie wiedzy. Czegoś im brakowało, by utrwalać i rozwijać wiedzę. Nie mieli pisma. Niedługo zobaczymy jak doszło do wynalezienia pisma i jak zaczęły się tworzyć bardziej złożone społeczeństwa i cywilizacje. Nawiasem mówiąc, na przejście drogi, którą ludzie przebyli w ponad 190 tys lat nam wystarczyło ledwie 90 minut!

Wyświetleń: 0