„Herbert w świadomości młodych”

Jako nauczyciela bardzo interesuje mnie, jaki wpływ na życie młodych ludzi, którzy wkraczają na ścieżkę dorosłości, mają przesłania intelektualne i moralne zawarte w twórczości Herberta, bo to na mnie w dużej mierze spoczywa kształtowanie świata wartości młodego człowieka.
Postanowiłam to sprawdzić wykonując cząstkowe badania do pracy zatytułowanej „Ponadczasowe przesłania moralne i intelektualne w twórczości Herberta”.
W kwestionariuszu ankiety zawarłam dziewięć pytań zamkniętych. Pierwsze trzy dotyczyły wierszy z cyklu Pan Cogito. Zapytałam młodych, czy mogą być instrukcją, którą należy kierować się w życiu. Kolejne trzy pytania miały związek z przesłaniami patriotycznymi zawartymi w utworach zainspirowanych antykiem. Zastanawiała się czy te przesłania towarzyszą młodym u progu dorosłości zwłaszcza w podejmowaniu trudnych decyzji. Ostatnia grupa pytań odnosił się do propagowania niepopularnych zasad. Chciała się dowiedzieć czy głoszenie mało popularnych poglądów może być symptomem troski o prawdę w życiu.
Okazuje się, że młodzi ludzie u progu dorosłości, bowiem wszystkie badania zostały przeprowadzone w klasach maturalnych, mają problem z obroną wartości. Potwierdzają się tutaj słowa Herberta zawarte w „Przesłaniu Pana Cogito”.

„…ocalałeś nie po to aby żyć
masz mało czasu trzeba dać świadectwo…”

„…powtarzaj stare zaklęcia ludzkości bajki i legendy
bo tak zdobędziesz dobro którego nie zdobędziesz
powtarzaj wielkie słowa powtarzaj je z uporem
jak ci co szli przez pustynię i ginęli w piasku…”

„…strzeż się oschłości serca kochaj źródło zaranne
ptaka o nieznanym imieniu dąb zimowy
światło na murze splendor nieba
one nie potrzebują twego ciepłego oddech
są po to aby mówić: nikt cię nie pocieszy…”

Niestety młodym brakuje odwagi, nie potrafią dawać świadectwa prawdzie. Postawa moralna młodych jest często zależna od akceptacji grupy, środowiska, w którym młody człowiek przebywa. Wielu respondentów stwierdziło, że nie zawsze są wierni swoim ideałom, wartościom, które mogą być ważne w życiu. Znacznie bardziej pozytywnie przedstawia się element tęsknoty za krajem, za rodziną, przyjaciółmi. Młodzi podobnie jak Herbert nie do końca czuliby się komfortowo za granicami kraju. Przywiązanie do tradycji, tęsknota, brak porozumienia się we własnym języku sprawiłyby, że szukaliby oni możliwości powrotu. To tak jak w utworze Herberta „Pan Cogito – powrót”. Tylko powrót do ojczyzny pozawala podmiotowi lirycznemu zachować twarz, odzyskać swoją tożsamość.
Następne pytania dotyczyły przesłania patriotycznego ukrytego w utworach zainspirowanych antykiem, które towarzyszą młodym u progu dorosłości w podejmowaniu trudnych decyzji. Okazuje się, że to przesłania mają charakter ponadczasowy. Młodzi ludzie wykazali, że wiedzą, czym jest wojna i co za sobą niesie. Większość pokazała przy tym pytaniu swoją dojrzałość emocjonalną. Twierdząc, że są gotowi bronić swojej ojczyzny, że nic innego się nie liczy, wykazują, że sprawy osobiste w takiej sytuacji schodzą na dalszy plan. Tutaj znowu mamy do czynienia z ogromnym uniwersalizmem wartości moralnych
i intelektualnych, na straży których stał Herbert. Jest tak jak twierdzi poeta. Jeśli mamy do czynienia z obroną wartości moralnych jednostki, które trzeba zaprezentować na tle jakiejś grupy, przyjmijmy rówieśniczej i są to wartości mało popularne, albo nieakceptowane przez innych, mamy do czynienia z wahaniem młodego człowieka. Natychmiast zaczyna on przeczyć samemu sobie (Tak ja w „Przesłaniu Pana Cogito”). Natomiast sytuacja wygląda zupełnie inaczej, jeśli młody człowiek broni swoich poglądów i musi wykazać się odwagą nie prezentując swojego świata wartości przy dużej grupie. Walczy on jak przysłowiowy lew. Śmiało można odwołać się tutaj do utworu „Nike która się waha”. Ten młody człowiek jest takim wcieleniem Nike. Wybór, jakiego dokonali młodzi podczas badania świadczy o tym, iż patriotyzm jest dla nich wartością ponadczasową, można śmiało stwierdzić niepodważalną, odwieczną, budzi szacunek, a nawet nakłania do wzruszeń, które tak jak chciał Herbert bliskie jest greckiej bogini zwycięstwa. W innym utworze „Powrót Prokonsula” Herbert daje wiarę, że pod wpływem porządku ustalonego przez system, strachu, donosicielstwa młody człowiek potrafi zaprzeczyć samemu sobie, przez co mocno zdewaluuje chwiejny jeszcze świat wartości. Do tej grupy możemy zaliczyć tych młodych ludzi, którzy uważają, że patriotyzm ich nie dotyczy, w obliczu zagrożenia ojczyzny staną z boku i przeczekają wszystko, lub tych, którzy twierdzą, że do patriotyzmu trzeba dorosnąć, a oni nie są jeszcze na to gotowi.
Trzeci problem miał wskazać, czy propagowanie niepopularnych zasad, takich niewygodnych dla ogółu, może być oznaką troski o prawdę w życiu młodego człowieka.
Młodzi wykazali wielką odwagę twierdząc, że gdyby byli przesłuchiwani potrafiliby oddać życie w słusznej sprawie, a najbardziej barbarzyńskie metody przesłuchania nie byłyby w stanie ich złamać. Oznacza to, że są gotowi do poświęceń, miłują nade wszystko prawdę, która stanowi ważny element świata wartości, zwłaszcza u dorastającego człowieka. Wielu z tych elementów można doszukać się w prozie poetyckiej Herberta. Poeta chociażby w utworze „Próba rozwiązania mitologii” tłumaczy młodym, jaką rolę w życiu odgrywa prawda. Warto być w życiu obrońcą ideałów, nie należy zgadzać się na narzucane przez innych rozwiązania, idee. Najwyżej należy cenić wartości duchowe, takie, które młodzi wybrali, szacunek dla drugiego człowieka, pokorę i rady innych. Natomiast ojczyzna powinna tak, jak to wskazali respondenci, być wartością ponadczasową, za którą warto oddać nawet życie, jeśli sytuacja tego wymaga. Odczuwanie lęku i bólu podobnie jak bohaterowie utworów Słoń”, „Osa”, „Niedźwiedź”, „Koń wodny”, „Mysz kościelna”, „Ryby”, „Pogrzeb młodego wieloryba”, nie jest niczym wstydliwym, bowiem istotą ludzkiej egzystencji jest również niedoskonałość.
Podsumowując można stwierdzić, że przesłania intelektualne i moralne zawarte w utworach Herberta mają charakter ponadczasowy, co udowodnili młodzi ludzie swoimi odpowiedziami podczas badania.

mgr Joanna Lewandowska

Wyświetleń: 0