Katalog

Maciej Wierzchnicki, 2018-08-13
Słupsk

Historia, Artykuły

Świat w II poł. XX wieku

- n +

Świat w II poł. XX wieku

W lutym 1956 r. obradował XX Zjazd KPZR, na którym wbrew poglądom Stalina delegaci uznali, że każdy naród może dojść do socjalizmu własną drogą. Dopuścili możliwość zmiany ustroju poprzez reformy parlamentarne. Wezwano również do przyjęcia tezy o konieczności pokojowego współistnienia z państwami kapitalistycznymi.
Po XX Zjeździe KPZR obudziły się na Węgrzech nadzieje na zmiany. Dnia 23 października 1956 r. rozpoczęły się liczne manifestacje, które przybrały na sile pod wpływem wydarzeń w Polsce. Przerażeni komuniści mianowali nowego premiera Imre Nagya. Nowy premier postanowił zdławić powstanie: wprowadził stan wyjątkowy - zwrócił się o interwencję do ZSRR. Rewolucja ogarnęła cały kraj. Wówczas premier doprowadził do wycofania wojsk radzieckich ze stolicy oraz ogłosił: zniesienie systemu jednopartyjnego, zapowiedział wolne wybory, oświadczył, że Węgry dnia 1 listopada występują z Układu Warszawskiego, zwrócił się do ONZ o zagwarantowanie państwu neutralności.
Dnia 4 listopada wojska radzieckie ruszyły na Budapeszt i do końca listopada zajęły całe Węgry. Po stłumieniu powstania rozpoczęły się krwawe represje.
Za zgodą Moskwy władze NRD zbudowały w 1961 r. mur między Berlinem wschodnim a zachodnim, aby położyć kres masowym ucieczkom. Żołnierze NRD otrzymali rozkaz, aby strzelać do każdego usiłującego przedostać się na drugą stronę (do 1989 r. zginęło 70 osób). Mur ten stał się symbolem podzielonej Europy.
W 1959 r. na Kubie w wyniku rewolucji zwyciężyli komuniści pod wodzą Fidela Castro, zdobyli władzę, przeprowadzili reformę rolną (wywłaszczyli bez odszkodowań również cudzoziemców), znacjonalizowali przemysł. Wówczas Stany Zjednoczone wprowadziły embargo na kubański cukier. To spowodowało nawiązanie przez Kubę współpracy z ZSRR. W 1962 r., gdy Chruszczow zaprzeczył jakoby na Kubie znajdowały się radzieckie wyrzutnie (sfotografował je amerykański samolot szpiegowski), prezydent USA John F. Kennedy ogłosił blokadę wyspy. W odpowiedzi ZSRR wysłał na Kubę radziecką flotę wojenną. Rozpoczął się kryzys kubański grożący wybuchem III wojny światowej. Po tygodniu Chruszczow ustąpił (zgodził się zdemontować wyrzutnie w zamian za usunięcie blokady i nieatakowanie wyspy).
W początkach 1968 r. pierwszy sekretarz Komunistycznej Partii Czech - Aleksander Dubczek ogłosił hasło „socjalizmu z ludzką twarzą”. Wiosną 1968 r. zniesiono cenzurę oraz zezwolono na ograniczone reformy polityczne i ekonomiczne. Ten krótki okres wolności nazwano „praską wiosną”. Wyraźne odejście od radzieckiego wzorca ustrojowego Moskwa uznała za kontrrewolucję. Dnia 21sierpnia 1968 r. wojska Układu Warszawskiego (ZSRR, Polski, Węgier, NRD, Bułgarii) wkroczyły do Czechosłowacji. Interwencja ta była realizacją tzw. doktryny Breżniewa: ZSRR może interweniować - także zbrojnie - we wszystkich krajach będących pod jego wpływami, w których pojawia się zagrożenie dla modelu ustrojowego wzorowanego na radzieckim. Po zdławieniu „praskiej wiosny” przez długie lata panowanie ZSRR nad Europą Środkową pozostało niezachwiane.
Konferencja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (KBWE) była to pierwsza w historii konferencja 33 państw europejskich (z wyjątkiem Albanii) oraz USA i Kanady dotycząca bezpieczeństwa zbiorowego i współpracy. Wszystkie zainteresowane kraje zostały zaproszone przez neutralną Finlandię do jej stolicy, Helsinek, na rozmowy przygotowawcze KBWE. Dnia 1 sierpnia 1975 r. przedstawiciele 35 państw podpisali Akt Końcowy KBWE, który zawierał
- deklarację poszanowania państw w Europie,
- deklarację współpracy w dziedzinie gospodarczej, nauki, techniki i ochrony środowiska naturalnego,
- deklarację współpracy w sprawach humanitarnych i poszanowania praw człowieka.
Podczas rządów Breżniewa i jego następców rozpoczął się wyścig zbrojeń. W gospodarce centralnie planowanej rozwój zbrojeń doprowadził jednak do pogorszenia się warunków życia mieszkańców, gdyż odbywał się on kosztem produkcji dóbr konsumpcyjnych. Gdy w 1985 roku do władzy doszedł Michaił Gorbaczow, rozpoczął się okres zmian politycznych i gospodarczych, co jednak nie przyniosło oczekiwanych rezultatów. Szybko narastał kryzys gospodarczy i polityczny. W 1990 roku Litwa ogłosiła niepodległość. Po nieudanym puczu (wojskowych i komunistów) w Moskwie, Łotwa i Estonia wystąpiły z ZSRR. W 1991 roku republiki białoruska, rosyjska i ukraińska podpisały układ o rozwiązaniu ZSRR i utworzeniu Wspólnoty Niepodległych Państw.
Upadek komunizmu w Europie Środkowo-Wschodniej oraz rozpad ZSRR zapoczątkował okres kształtowania się nowej mapy politycznej tego regionu oraz tworzenie nowego ładu wewnętrznego w tzw. krajach postkomunistycznych. Dzięki rozpadowi ZSRR likwidacji uległy RWPG i Układ Warszawski.

Maciej Wierzchnicki
Wyświetleń: 0


Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione.