Państwo Kazimierza Wielkiego

Kazimierz Wielki, syn Władysława Łokietka, objął rządy bezpośrednio po ojcu i w 1333 roku koronował się na króla. Położenie państwa w tym czasie było bardzo trudne. Ziemie przyłączone do Królestwa przez jego ojca nie były jeszcze ze sobą zespolone. Nieuregulowane były również do końca stosunki z Krzyżakami i Czechami, których władcy z dynastii Luksemburgów zgłaszali pretensje do korony polskiej. Państwu potrzebny był pokój, konieczny do umocnienia politycznego i gospodarczego. Z tego też powodu Kazimierz zrezygnował z prowadzenia wojen i stosunki z sąsiadami układał na płaszczyźnie dyplomatycznej. W polityce zagranicznej opierał się na sojuszach, zawartych jeszcze przez swego ojca, z Litwą i Węgrami. Podstawowym celem Kazimierza stało się zabezpieczenie tronu przed pretensjami Luksemburgów i zakończenie konfliktu z Krzyżakami.
Dzięki pośrednictwu króla Węgier Karola Roberta Andegaweńskiego doszło do zawarcia ugody pomiędzy Kazimierzem Wielkim a Janem Luksemburskim, królem czeskim.
W tym celu w Wyszehradzie na Węgrzech odbyły się dwa zjazdy (1335 r., 1339 r.). Wzięli w nich udział monarchowie: król czeski Jan Luksemburski, król węgierski Karol Robert, król polski Kazimierz Wielki i wysłannicy zakonu krzyżackiego.
Na zjeździe w Wyszehradzie rozpatrywano także spór krzyżacko-polski. Rozjemcami w sporze byli król węgierski i czeski. Wyrok nakazywał Zakonowi zwrot Polsce Kujaw i ziemi dobrzyńskiej. Pomorze mieli Krzyżacy zatrzymać jako „wieczystą jałmużnę”. Kazimierz Wielki nie zgodził się z tym wyrokiem i odwołał się do papieża. W 1339 roku sąd duchowny w Warszawie przyznał Polsce Pomorze i ziemię chełmińską, ale Krzyżacy Pomorza nie zwrócili, pewni wciąż poparcia papieża i cesarza. W tym samym roku Kazimierz Wielki zawarł układ z książętami Pomorza Zachodniego, zapewniając sobie ich przychylność. Przymierze miało antykrzyżacki charakter.
Kazimierz Wielki pragnął w ten sposób pozyskać Węgry dla swych planów opanowania Rusi Halickiej. Oprócz Polski i Węgier, pretensje do zwierzchnictwa nad Rusią zgłaszali Tatarzy i Litwini. Panujący tu książę, wywodzący się z mazowieckiej linii Piastów, zmarł bezpotomnie. Kazimierz Wielki, uznając się za jego następcę, wyruszył na podbój tych ziem. Walki o przyłączenie tych bogatych terenów trwały kilkanaście lat i zakończyły się sukcesem Kazimierza Wielkiego. Pomagali mu królowie węgierscy Karol Robert i Ludwik, którzy mieli być jego następcami na tronie polskim. Nie mieli zatem powodu do tego, by się sprzeciwić przyłączeniu do Polski spornego terytorium. Opanowanie Rusi Halickiej przyczyniło się do rozwoju polskiego handlu z krajami wschodnimi.
O znaczeniu Polski w Europie świadczył kongres monarchów w Krakowie w 1364 roku, zwołany przez Kazimierza Wielkiego. Brali w nim udział między innymi cesarz Karol IV Luksemburski, król Ludwik Węgierski, król Danii Waldemar, król Cypru Piotr. Z tej to okazji mieszczanin krakowski Mikołaj Wierzynek wydał w imieniu Krakowa wielką ucztę dla monarchów bawiących na zjeździe.
Kazimierz Wielki prowadził mądrą i rozważną politykę wewnętrzną. Unikał niepotrzebnych, wyniszczających kraj wojen. Dążył do podniesienia rozwoju gospodarczego państwa, wzmocnienia jego obronności i ściślejszego zespolenia wszystkich ziem wchodzących w skład Królestwa Polskiego. W tym celu wprowadził nowy sposób zarządzania (administracji) państwem. W miejsce dawnych dzielnic wprowadzono podział na ziemie (np. ziemia krakowska, sieradzka, łęczycka). Władza lokalna należała do mianowanych przez króla starostów. Szlachta danej ziemi wybierała wojewodów i kasztelanów, którzy zasiadali w radzie królewskiej. Ważną rolę odgrywała kancelaria królewska, którą kierował kanclerz.
Duże znaczenie dla zjednoczenia Królestwa, uczynienia go bardziej sprawnym i sprawiedliwym miało uporządkowanie systemu prawnego. W okresie rozbicia dzielnicowego bowiem w poszczególnych dzielnicach obowiązywały różne prawa. W tym celu Kazimierz Wielki przeprowadził kodyfikację (uporządkowanie) prawa, wydając zbiory praw, tzw. statuty wiślickie dla Małopolski i statuty piotrkowskie dla Wielkopolski. Spore zasługi położył król dla zapewnienia bezpieczeństwa i zwiększenia obronności kraju. Organizacja siły zbrojnej oparta była na pospolitym ruszeniu, wojsko składało się z chorągwi wystawianych przez szlachtę poszczególnych ziem. W razie zagrożenia kraju chłopi danej ziemi mogli być powoływani pod broń. Obronność kraju wzmacniała budowa zamków obronnych i fortyfikacji miejskich.
Kazimierz Wielki popierał osadnictwo oparte na gospodarce czynszowej (niemieckiej), przyczyniając się do lokacji(założenia) wielu miast i wsi. Miastom nadawał liczne przywileje (m.in. tzw. prawo składu), co prowadziło do ożywienia i rozwoju handlu i rzemiosła. Duże dochody do skarbu państwa wpływały z kopalń soli (żup soli) wielickiej i bocheńskiej. Przełomowym wydarzeniem dla podniesienia oświaty na ziemiach polskich było założenie przez króla Kazimierza Wielkiego Akademii Krakowskiej w 1364 roku. Zadaniem jej było przygotowanie na potrzeby państwa ludzi wykształconych, przede wszystkim prawników. Uniwersytet w Krakowie był drugim, po praskim, uniwersytetem w Europie Środkowej.
Rządy króla Kazimierza Wielkiego wpłynęły na umocnienie państwa dzięki długoletniemu pokojowi. Umożliwiło to rozkwit gospodarczy kraju. W Polsce ukształtowała się monarchia stanowa oparta na społeczeństwie stanowym. Monarcha nie pozostawił następcy, jego śmierć w 1370 roku zakończyła panowanie dynastii piastowskiej.

Maciej Wierzchnicki

Wyświetleń: 0