Katalog

Maciej Wierzchnicki, 2018-08-06
Słupsk

Historia, Artykuły

Historia szkoły w Polsce

- n +

Historia szkoły w Polsce

Szkoły istniały już w starożytności, a na ziemiach polskich pojawiły się w X wieku. Szkoły parafialne, zakonne i klasztorne kształciły przede wszystkim chłopców przeznaczonych do stanu duchownego. Z czasem umiejętność czytania, pisania i liczenia była coraz bardziej potrzebna także kupcom i rzemieślnikom. Dziewczęta z rodzin szlacheckich i mieszczańskich kształciły się w domu albo w szkołach przyklasztornych. Pod koniec XII i na początku XIII wieku w Europie pojawiły się pierwsze uniwersytety (najstarsze w Bolonii i Paryżu). W Polsce pierwszy uniwersytet - Akademia Krakowska - został założony w 1364 roku przez Kazimierza Wielkiego, a odnowiony w 1400 roku przez Władysława Jagiełłę. Zasłynął przede wszystkim z wysokiego poziomu nauczania astronomii, matematyki i prawa. Przyciągał wielu studentów z różnych krajów. Jego wychowankami byli m.in. Mikołaj Kopernik, Andrzej Frycz Modrzewski, Jan Kochanowski. W XVI wieku na ziemiach polskich pojawiły się gimnazja - szkoły prowadzone przez innowierców, charakteryzujące się wysokim poziomem. Od drugiej poł. XVI wieku pojawiły się kolegia - szkoły średnie prowadzone przez zakony jezuitów, a później także pijarów.
Chłopcy oddani na naukę rzemiosła przez pierwszych kilka lat wykonywali posługi domowe u majstra, a dopiero później zaczynała się właściwa nauka. Uczeń po kilku latach zostawał dopuszczony do egzaminu na czeladnika. Po praktyce czeladniczej i wykonaniu pracy mistrzowskiej mógł otworzyć własny zakład.
W XVII wieku polskie szkolnictwo przestało się rozwijać, naukę prowadzono według przestarzałych programów i metod. Przełom dokonał się dzięki reformom ks. Stanisława Konarskiego, który w 1740 roku założył w Warszawie Collegium Nobilium - szkołę o nowoczesnym programie nauczania. W 1765 roku powstała Szkoła Rycerska - pierwsza szkoła państwowa w Polsce. Miała przygotowywać młodzież do służby wojskowej i urzędów cywilnych. Jej wychowankiem był m.in. Tadeusz Kościuszko. W 1773 roku powołano Komisję Edukacji Narodowej, która stworzyła ujednolicony system szkolnictwa, obejmujący szkoły elementarne (podstawowe), średnie i wyższe. W szkołach średnich zamiast łaciny jako język wykładowy wprowadzono polski, a program wzbogacono o nauki przyrodnicze, matematykę, fizykę.
W 1775 r. powstało Towarzystwo do Ksiąg Elementarnych, które zajęło się opracowywaniem podręczników. W pierwszym trzydziestoleciu XIX w. szkolnictwo polskie rozwijało się bez przeszkód w Księstwie Warszawskim (1807-1814), a po kongresie wiedeńskim - w Królestwie Polskim (1815-1830). Po upadku powstania listopadowego władze zaborcze zaczęły prowadzić politykę rusyfikacyjną, chociaż ze względów praktycznych powstawały szkoły zawodowe (Akademia Medyko-Chirurgiczna, Instytut Politechniczny i in.). Po upadku powstania styczniowego rozpoczęła się likwidacja polskiego szkolnictwa. U schyłku wieku wszystkie przedmioty - oprócz religii i jęz. polskiego - wykładane były po rosyjsku. Polacy prowadzili jednak tajne nauczanie - kółka samokształceniowe, prelekcje, odczyty. W zaborze pruskim w 1 poł. XIX wieku rozwijały się przede wszystkim szkoły elementarne, dzięki którym umiejętność czytania i pisania upowszechniła się wśród chłopów. W drugiej połowie wieku nasiliła się działalność germanizacyjna - ze szkół usunięto język polski. Działały jednak towarzystwa - np. Towarzystwo Naukowej Pomocy, Towarzystwo Czytelni Ludowych - przyczyniające się do utrzymania świadomości narodowej. Galicja (zabór austriacki) uzyskała w 2 połowie XIX wieku autonomię, dzięki czemu szkolnictwo mogło się rozwijać. Szkoły średnie rozwijały się powoli, działały za to Uniwersytety - Jagielloński i Lwowski - oraz Politechnika Lwowska. W Krakowie powstała Akademia Umiejętności, skupiająca badaczy zajmujących się różnymi dziedzinami nauk.
Po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku konieczne było ujednolicenie systemu szkolnego i przystąpienie do likwidacji analfabetyzmu. Wprowadzono siedmioletnią szkołę powszechną, rozwijały się szkoły średnie (ogólnokształcące i zawodowe) oraz wyższe. Liczba wyższych uczelni wzrosła z 10 do 32. Działania na rzecz upowszechniania oświaty przerwała druga wojna światowa. W latach okupacji Niemcy zamknęli szkoły średnie i uniwersytety. Już od końca 1939 r. organizowano jednak tajne nauczanie, w tak szerokim zakresie i o tak sprawnej organizacji, jakiej nie było w żadnym innym kraju okupowanej Europy. System szkolnictwa obejmował wszystkie szczeble kształcenia - od podstawowego po wyższy.
Obecnie w Polsce wszystkie dzieci mają obowiązek nauki szkolnej (od 7 do 18 roku życia). Celem szkoły jest wszechstronne przygotowanie uczniów do samodzielnego życia w przyszłości.

Maciej Wierzchnicki
Wyświetleń: 0


Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione.