Katalog

Paulina Dzikowska, 2017-06-13
Jelenia Góra

Edukacja regionalna, Scenariusze

Opis i scenariusz wycieczki dydaktycznej "Śladami Ducha Gór"

- n +

Opis wycieczki dydaktyczno-wychowawczej
„ŚLADAMI DUCHA GÓR”

1. Dlaczego Duch Gór?
Czy znacie już Liczyrzepę? - Nie ...? Ten górski duszek może stanąć na Waszej drodze, podczas górskich wędrówek i co wtedy? Pomysł wycieczki narodził się w oparciu o tematykę konkursu. Karkonoski Duch Gór, polski Liczyrzepa, Rzepiór czy Rzepolicz, znany po czeskiej stronie tego pasma górskiego jako Krakonoš, a wśród ludności niemieckiej znany jako Rübezahl – jest z pewnością postacią „żyjącą” na pograniczu trzech państw. Jego transgraniczny charakter stał się inspiracją literacką, malarską, rzeźbiarską i poetycką wielu narodów. Niewątpliwie duch Karkonoszy, strażnik skarbów, pan i władca gór jest bardzo barwną postacią nadającą dodatkowego smaku wędrówkom po naszych górach. Pojawia się on bardzo często w nazwach domów wypoczynkowych i lokali gastronomicznych, w sklepach pamiątkarskich, wreszcie jako obraz malowany na wielu domach i sklepikach.
Karkonoski Duch Gór jest postacią wyrosłą na gruncie zderzenia starożytnych wierzeń i mitów z religią chrześcijańską. Przetrwał setki lat w niezwykłych opowiadaniach, mitach i legendach przenoszonych przez mieszkańców Karkonoszy.
Liczyrzepa uważany jest za karkonoskiego Ducha Gór, przez całe stulecia opowiadano o nim, drukowano i rozpowszechniano rozmaite historie. Dla Karkonoszy tylko Rzepiór jest czymś specyficznym, zawdzięczającym swoje powstanie tym właśnie górom. Od stuleci uważany za boga Natury i władcę przyrody karkonoskiej. Do atrybutów jego władzy należy wywoływanie mgły, powodowanie ulewnych deszczy, nagłych i gwałtownych burz z błyskawicami i piorunami jak również sprawowanie władzy nad wiatrami. Ma on także łaskawe oblicze - powoduje pojawianie się tęczy, przepięknych wschodów i zachodów słońca. Duch Gór potrafi przyjmować różnorodne postacie - niekiedy jest sową, ropuchą, krukiem lecz najczęściej krzepkim wędrowcem podpierającym się sękatym kosturem, a także skarbnikiem ukrytych głęboko w ziemi skarbów: złota, srebra, szlachetnych kamieni, których strzegą karły zwane gnomami.
Według najbardziej znanej z wielu legend dawno temu zakochał się on bez pamięci i porwał do swojego karkonoskiego zamczyska urodziwą córkę świdnickiego księcia. Księżniczka, chcąc uśpić jego czujność kazała mu na polu liczyć rzepy, co pozwoliło jej uciec w doliny do ukochanego narzeczonego. Od tego czasu karkonoski Duch Gór zyskał pogardliwe miano Liczyrzepy. I jeszcze dziś, gdy w górach grzmi starzy ludzie mówią, że to Liczyrzepa rozpacza po stracie ukochanej.
Na przełomie stuleci powstało kilkaset opracowań na temat tego jedynego i niekwestionowanego władcy gór. Próbowano go opisywać i wyjaśniać jego pochodzenie. Najwięcej dzieł powstało w języku niemieckim, znacznie mniej w czeskim czy w polskim. Podczas naszej wycieczki poznamy jedną z legend, pochodzącą ze zbioru Carla Hauptmanna – „Księga Ducha Gór”.
Nie bez znaczenia zatem jest wybór miejsca naszego spotkania – Muzeum w Szklarskiej Porębie, dom Carla i Gerharta Hauptmannów, gdzie dopełnieniem jest ekspozycja poświęcona, patronującemu Karkonoszom - Karkonoskiemu Duchowi Gór.
Wystawa zajmuje sale na parterze budynku. Autorem oprawy plastycznej jest warszawski artysta Henryk Waniek lecz wystawa „żyje” i zmieniana jest w miarę pozyskiwania nowych eksponatów.
Pierwsza część prezentuje historyczne wizerunki Ducha Gór, począwszy od najstarszego znanego przedstawienia postaci na mapie M. Helwiga z 1561 r., poprzez wyobrażenia na dziewiętnastowiecznych grafikach H. Hechta, M. V. Schwindta i A. Zdrasila, rzeźby z cieplickiej Szkoły Snycerskiej, pocztówki, pamiątkarskie figurki Ducha Gór. Całość wieńczy szkic olejny do wielkiej panoramy Karkonoszy autorstwa Adolfa Dresslera. W osobnej sali umieszczone są, wykonane przez M. Wrońską - Wiater, kopie obrazów H. Hendricha z „Hali Baśni”. W drugiej części prezentowane są ilustracje do dawnych legend, wykonane przez współczesnych artystów na zamówienie szklarsko - porębskiego muzeum: Eugeniusza Geta - Stankiewicza, Pawła Trybalskiego, Henryka Wańka, Andrzeja Jarodzkiego, Urszuli Broll - Urbanowicz oraz Wiktora Staszaka, a także rysunkowe ilustracje do polskiego wydania „Księgi Ducha Gór” Carla Hauptmanna wykonane przez Beatę Kornicką - Konecką. W oknach umieszczone są witraże według projektów Jacka Jarczewskiego wykonane przez wrocławską firmę INCO.

2. Muzeum w Szklarskiej Porębie – dom Carla i Gerharta Hauptmannów
Piękny architektonicznie obiekt położony jest w malowniczej Dolinie Siedmiu Domów. Przez ostatnie 30 lat swego życia mieszkał tutaj Carl Hauptmann (1858-1921), krócej jego brat Gerhart. Obaj byli zakochani w Szklarskiej Porębie od pierwszego wejrzenia, które rzucili na ówczesną wieś z punktu widokowego na Wysokim Kamieniu. Wydała im się rajem i jeszcze tego samego dnia znaleźli się w niej, trafiając przypadkowo na dom, który był do kupienia. Następnego dnia dokonano transakcji, a po krótkim remoncie i przebudowie starej chałupy, zamieszkali w nim obaj.
Carl Hauptmann był filozofem i pisarzem. Stworzył cały szereg wybitnych dzieł literackich, wśród których najbardziej znanymi są „Księga Ducha Gór” oraz powieść „Mathilde”. Mimo swego bez wątpienia talentu zawsze pozostawał i chyba jest tak nadal w cieniu swego brata Gerharta, twórcy dramatu „Tkacze”, za którego w 1912 roku otrzymał Literacką Nagrodę Nobla. Wokół domu w Szklarskiej Porębie na początku XX wieku utworzyła się kolonia artystyczna, w skład której wchodzili artyści malarze, pisarze, muzycy mieszkający we wsi i jej najbliższych okolicach.
Muzeum powstało w 1995 r., po remoncie, jaki był konieczny, gdy budynek przejęło obecne Muzeum Karkonoskie. Poprzedni właściciele doprowadzili dom do niemal ruiny, nie dbając o niego należycie i pozwalając mu niszczeć. Na swoich stałych wystawach Dom Carla i Gerharta Hauptmannów prezentuje postaci obu braci, obrazy znanego malarza Wlastimila Hofmana oraz sprzęty domowe, począwszy od XVII wieku. Warte uwagi są także eksponaty związane z historią Szklarskiej Poręby, a nade wszystko zbiory poświęcone Duchowi Gór – Karkonoszowi. Jest to największa w kraju kolekcja poświęcona tej mitycznej postaci.
Z Muzeum wyruszamy na wędrówkę górskimi ścieżkami Ducha Gór. Kolejne etapy wycieczki (Dom Wlastimila Hofmana, grób Ducha Gór oraz Wodospad Szklarki) są powiązane z tematyką przewodnią – Duchem Gór.

3. Dom Wlastimila Hofmana
Dom Wlastimila Hofmana, zwany inaczej „Wlastimilówką”, jest głównie miejscem spotkań lokalnej artystycznej społeczności. Usytuowany w cudownym otoczeniu drzew, przy jednym z głównych górskich szlaków.
Hofman lubiany przez sąsiadów malował dużo i z tego powodu w domach mieszkańców Szklarskiej Poręby wisi sporo jego obrazów. Z kolei dzieła o treści religijnej zdobią tutejsze kościoły. Wlastimil Hofman, uczeń Jacka Malczewskiego i Jana Stanisławskiego, mieszkał i tworzył swe dzieła w Szklarskiej Porębie w latach 1947-1970. Część jego prac można oglądać w Domu braci Hauptmannów i w Muzeum Karkonoskim w Jeleniej Górze. Dom Hofmana jest obiektem osoby prywatnej. Wejście na teren posesji jest zatem możliwe wyłącznie za zgodą właściciela. Wizyta naszej wycieczki została umówiona telefonicznie.

4. Grób Ducha Gór
Grób Ducha Gór to miejsce symboliczne, upamiętnione granitową płytą z napisem w języku polskim i niemieckim. To miejsce owiane legendarną sławą panującego tu Karkonosza.
Usytuowane w malowniczym miejscu, tuż obok znajduje się Złoty Widok, próg skalny – Chybotek (od XIX w. jedna z głównych atrakcji turystycznych Szklarskiej Poręby; kilkumetrowej wysokości grupa skalna złożona z kilku granitowych bloków). Rozlega się stąd przepiękny widok na panoramę Karkonoszy, wraz z najwyższymi szczytami, Szrenicą i Śnieżką.

5. Wodospad Szklarki
Jeden z najpiękniejszych i największych wodospadów w Karkonoszach. Wodospad Szklarki usytuowany jest na wysokości 520 m n.p.m. Jest to drugi, co do wielkości wodospad w polskich Karkonoszach, ma 13,5 m wysokości. Jego wody spadają szeroką kaskadą, charakterystycznie zwężającą się ku dołowi i skręcająca spiralnie. Wodospad oraz jego otoczenie stanowią enklawę Karkonoskiego Parku Narodowego. Szklarkę podziwiamy z platformy widokowej. Nad wodospadem usytuowane jest schronisko Kochanówka. Jest najbardziej odwiedzanym wodospadem w Karkonoszach z uwagi na położenie przy drodze E 65 (krajowa 3) obok Szklarskiej Poręby. Dojście z dużego parkingu do wodospadu dostosowane jest dla osób niepełnosprawnych. Sam wodospad leży nieco powyżej ujścia Szklarki do Kamiennej w malowniczym wąwozie wśród pięknego lasu mieszanego. Niepodważalną atrakcją jest spotkanie z prawdziwym Władcą Gór, który chętnie zaprosi nas do wspólnej fotografii.

W tym miejscu kończy się nasza wycieczka. Uczniowie otrzymują karty ewaluacyjne do wypełnienia, odpoczywają, robią ostatnie pamiątkowe zdjęcia, wymieniają wrażenia. Następnie udajemy się do autokaru, który czeka na nas na parkingu tuż przy wejściu na teren Karkonoskiego Parku Narodowego.

6. Etap edukacyjny
Tematyka wycieczki przeznaczona jest dla uczniów klas IV-V szkoły podstawowej. Optymalna ilość uczniów – 20 osób (ma to związek z przebywaniem na terenie muzeum, zwiedzaniem, a także przeprowadzaniem zajęć w pomieszczeniach muzealnych).

7. Walory dydaktyczno – wychowawcze wycieczki
Zastosowanie takiej metody pracy, jaką jest wycieczka, zapewnia uczniom różnorodność przeżyć i doznań estetycznych. Wycieczka to zachęcenie wychowanków do rekreacji i aktywnego wypoczynku na świeżym powietrzu. W dalszej nauce uczniowie będą mogli odwoływać się do zdobytych doświadczeń.
Walorów estetycznych dostarczyła uczniom wizyta w muzeum, obcowanie z dziełami sztuki, naturą, poznanie historii regionu oraz wędrówki górskimi szlakami. Uczniowie mają możliwość poznania Karkonoszy nie tylko jako atrakcję turystyczną, ale również jako inspirację twórców, dostrzec ich obecność w literaturze, malarstwie i rzeźbie, poznać ich legendarnego Władcę. Walory dydaktyczne zostały sprecyzowane jasno i obrazowo.
Wartościami wychowawczymi jest z pewnością nauka zachowania w placówkach kulturalnych, w tym wypadku w muzeum, ale również na szlakach Karkonoskiego Parku Narodowego.
Zajęcia prowadzone w terenie są z pewnością atrakcją dla uczniów. Połączenie tematyki z różnych dziedzin wiedzy i przekazania ich w interesującej, niespotykanej formie uatrakcyjnia proces nauczania oraz ułatwia przyswajanie wiedzy. Zajęcia w terenie sprzyjają wzmożonej aktywności uczniów oraz pogłębianiu ich zainteresowań.

8. Informacje teleadresowe dotyczące odwiedzanych obiektów:

Muzeum w Szklarskiej Porębie
ul. 11 Listopada 28
58-580 Szklarska Poręba
tel/ fax: +48 75 717 26 11


Dom Wlastimila Hofmana
ul. Matejki 14
58-580 Szklarska Poręba
tel: +48 75 717 27 52
Zwiedzenie po terminie wcześniej ustalonym telefonicznie


SCENARIUSZ wycieczki dydaktyczno – wychowawczej „ŚLADAMI DUCHA GÓR”

1. CELE OGÓLNE
Rozbudzenie zainteresowań tematyką podań i legend regionalnych;
Poznanie Ducha Gór - legendarnego władcy Karkonoszy – trans granicznej postaci wierzeń w Kotlinie Jeleniogórskiej, czeskich Karkonoszach oraz wielu regionach Niemiec;
Rozwijanie znajomości historii na podstawie podań i legend jako kroniki wydarzeń z przeszłości;
Poznanie sylwetki znanego regionalnego twórcy, autora „Księgi Ducha Gór” – Carla Hauptmanna,
Rozwijanie orientacji w terenie,
Zachęcenie uczniów do zgłębiania wiedzy i zainteresowań mitycznymi wydarzeniami z przeszłości z naszego regionu.

2. CELE SZCZEGÓŁOWE
uczeń:
zna określenia terminów: „legenda”, „mit”,
zdobywa informacje o regionie,
poznaje ciekawe miejsca, bezpośrednio związane z opowieściami o Duchu Gór,
poznaje historię Ducha Gór, jego pochodzenie oraz imię,
potrafi opisać wygląd zew. Ducha Gór,
poznaje wybrane mity i legendy o Liczyrzepie,
poznaje dorobek literacki znakomitych twórców Szklarskiej Poręby – Carla i Gerharta Hauptmannów, a także malarstwo Wlastimila Hofmana,
potrafi wytłumaczyć związek pomiędzy tematyką wycieczki a miejscem spotkania – Muzeum w Szklarskiej Porębie, Dom Wlastimila Hofmana,
potrafi poruszać się po szlakach górskich,
potrafi wytłumaczyć, dlaczego Duch Gór jest postacią trans graniczną.
3. METODY I FORMY PRACY
zajęcia prowadzone w terenie (muzeum oraz trasa wycieczkowa na Wodospad Szklarki),
prezentacja ekspozycji muzealnej,
obserwacje celowe dostrzegania szczegółów,
głośne czytanie wybranej legendy o Duchu Gór,
praca w grupach o charakterze literacko-plastycznym z wykorzystaniem kart pracy.


4. ŚRODKI DYDAKTYCZNE
karty pracy,
wybrane legendy o Duchu Gór,
foldery i przewodniki, wybrane zdjęcia.

5. CZAS TRWANIA WYCIECZKI
7 - 8 godzin.

6. PRZEBIEG WYCIECZKI
zbiórka w umówionym wcześniej miejscu o godz. 900,
przejazd autokarem do Muzeum w Szklarskiej Porębie, w trakcie podróży przeprowadzamy pogadankę o zasadach zachowania się w muzeum oraz na szlaku turystycznym,
zwiedzanie ekspozycji Muzeum w Szklarskiej Porębie;
zaprezentowanie wybranej legendy o Duchu Gór przez pracownika Muzeum,
podzielenie uczniów na grupy 4 - 5 osobowe,
wykonywanie zadań zgodnie z kartą pracy,
wyruszenie na szlak i zwiedzanie kolejno: Domu Wlastimila Hofmana, Grobu Karkonosza, Złotego Widoku,
przejście na teren Karkonoskiego Parku Narodowego i podsumowanie trasy przy Wodospadzie Szklarki.
powrót autokarem do Jeleniej Góry w okolicach godz. 1600, 1700.

7. KARTA EWALUACYJNA
W czasie odpoczynku, w końcowym etapie wycieczki uczniowie wypełniają karty ewaluacyjne, wpisując do kosza rzeczy wg nich nieprzydatne w czasie wycieczki, a do walizki te, które podobały im się najbardziej i chcą zapamiętać na dłużej.

8. OPIS WYCIECZKI
Opis wycieczki dydaktycznej, uwagi dotyczące realizacji i przebiegu zajęć, wnioski końcowe,
Karty pacy, karty ewaluacyjne,
Mapka z zaznaczonym planem wycieczki,
Wybrana legenda o Duchu Gór,
Wybór literatury związanej z Duchem Gór,
Foldery reklamowe muzeum, zdjęcia ciekawych eksponatów.

KARTA PRACY

1. Który z braci Hauptmannów opisał dzieje Ducha Gór?

2. Jakie imiona przybrał Duch Gór po polskiej, czeskiej i niemieckiej stronie Karkonoszy?

3. Dlaczego tak wielki wpływ na naszą kulturę mają podania i legendy?

4. Opisz jeden z eksponatów znajdujących się w Muzeum, związanych z Duchem Gór, który podobał Ci się najbardziej. Uzasadnij dlaczego.

5. Narysuj Ducha Gór, tak jak go sobie wyobrażasz.


Wyświetleń: 0


Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione.