Wprowadzenie.

Celem mojej pracy jest poznanie specyfiki choroby afektywnej dwubiegunowej. Chciałabym dowiedzieć się jak wygląda życie osoby z taką chorobą. Poznać jej przebieg i zobaczyć co utrudnia w życiu. Interesują mnie również sposoby leczenia, objawy i przyczyny tej choroby. Choroba dwubiegunowa typu I jest przewlekłą chorobą psychiczną, przebiegającą z powtarzającymi się epizodami manii, depresji lub epizodami mieszanymi i stanowiącą poważne źródło niesprawności.
W zależności od przyjętych kryteriów rozpoznania, rozpowszechnienie zaburzeń afektywnych dwubiegunowych wynosi 0,4–1,5% populacji. Początek przypada zwykle na trzecią dekadę życia, choroba dotyka równie często mężczyzn i kobiety. Choroba może dotknąć osoby w różnym wieku, choć w większości przypadków pierwsze jej objawy obserwuje się pomiędzy 20 a 30 rokiem życia. U co trzeciej osoby możliwe jest wystąpienie epizodów manii już przed ukończeniem 20. roku życia. Na chorobę afektywną dwubiegunową choruje ponad 30 milionów ludzi na całym świecie, schorzenie to mieści się w pierwszej dwudziestce najpoważniejszych przyczyn niepełnosprawności. Ryzyko dotyczące całego spektrum tych chorób jest jeszcze większe. Zachorować może każdy z nas. Natomiast stwierdzono ,że częściej chorują osoby z wyższych klas społecznych pod względem ekonomicznym. Częściej choroba dotyka również osób rozwiedzionych, samotnych lub w separacji. Na chorobę afektywną zapadają znacznie częściej osoby o ekstrawertywnych cechach osobowości. Te osoby są otwarte na nowe doświadczenia, łatwo nawiązują kontakty z nowo poznanymi ludźmi. Ekstrawertycy nie mają problemu z okazywaniem swoich pozytywnych i negatywnych emocji. Nastrój tych osób ulega wahaniom, zależnie od sytuacji zmienia się. Hipertymiczna osobowość również sprawia, że prawdopodobieństwo zachorowania wzrasta. Taki człowiek jest pozytywnie nastawiony do świata i ludzi. Widzi optymistycznie nawet trudne sytuacje, ma dobre samopoczucie niezależnie od wydarzeń. Cechy osobowości mogą predysponować do wystąpienia zaburzeń nastroju, wpływać na przebieg choroby. W Europie, ryzyko zachorowania na chorobę dwubiegunową w ciągu całego życia wynosi niecałe 2%, z czego połowa przypada na chorobę dwubiegunową typu I. Chorują na nią ludzie ze wszystkich grup etnicznych i społecznych. Pacjenci z chorobą dwubiegunową typu I są szczególnie narażeni na równoczesne występowanie innych chorób, czyli zjawisko tak zwanej współchorobowości. Wyniki niedawno przeprowadzonego badania Światowej Organizacji Zdrowia („World Mental Health Survey Initiative”) dowodzą, że u ponad dwóch trzecich chorych z chorobą dwubiegunową można było równocześnie rozpoznać zaburzenia lękowe, a u ponad 1/3 – zaburzenia związane z nadużywaniem substancji psychoaktywnych. Pomimo tak dramatycznych konsekwencji, swoiste leczenie otrzymuje jedynie mniej niż połowa pacjentów z chorobą dwubiegunową.
Choroba dwubiegunowa typu I jest chorobą nieuleczalną, jednak dobrze prowadzone leczenie może zapewnić skuteczną kontrolę wahań nastroju i innych typowych objawów. Pacjent powinien, bezwzględnie pozostawać pod opieką specjalisty.

Opis zaburzenia – Choroba afektywna dwubiegunowa.

Choroby afektywne stanowią grupę zaburzeń endogennych, co oznacza, że największą rolę odgrywają czynniki wewnątrzustrojowe, uważa się, że są to zmiany biochemiczne które są warunkowane genetycznie. Choroba afektywna dwubiegunowa charakteryzuje się okresowym występowaniem zaburzeń nastroju, epizodów depresji i manii (hipomanii) lub mieszanych. Jeśli nasilenie ich jest niewielkie, mówimy o cyklotymii. Gdy w przebiegu choroby pojawiają się zespoły maniakalne, mówimy o jej typie I, gdy jedynie hipomaniakalne ( mniejsze nasilenie objawów) – rozpoznajemy II typ choroby. Ten podział choroby pochodzi z klasyfikacji chorób z DSM IV. Aby rozpoznać CHAD muszą wystąpić co najmniej dwa epizody, jeden może trwać aktualnie. Przynajmniej jeden z nich musi być maniakalny/hipomaniakalny lub mieszany. Przejawy manii to przede wszystkim euforia, nieuzasadnione niczym dobre samopoczucie. Zdążają się nieuzasadnione reakcje, radość na przykre zdarzenia życiowe. Nieadekwatność zachowania do sytuacji. Stan maniakalny występuje często pomiędzy okresami zdrowia, u niektórych pacjentów pojawia się bezpośrednio po stanie depresji. Kryteria objawowe manii według klasyfikacji ICD 10 to dominacja nastroju wzmożonego, ekspansywnego lub drażliwego i wyraźnie nieprawidłowego dla danej osoby. Zmiana wyraźna i utrzymująca się co najmniej przez jeden tydzień. Co najmniej 3 z następujących przejawów, prowadzących do zaburzeń funkcjonowania w codziennym życiu: wzmożona aktywność lub niepokój fizyczny, - wzmożona rozmowność, -gonitwa myśli, -utrata normalnych zahamowań społecznych, - zmniejszona potrzeba snu, - wzmożona samoocena lub poczucie wyższości, - łatwa odwracalność lub stałe zmiany aktywności lub planów, - zachowania bezceremonialne lub lekkomyślne, - wzmożona energia seksualna lub seksualny nietakt. (Klasyfikacja na podstawie ICD 10). Kryteria objawów hipomanii na podstawie ICD 10. Występuje nastrój podwyższony lub drażliwy w stopniu zdecydowanie nieprawidłowym, utrzymujący się przez co najmniej 4 kolejne dni. Występują co najmniej trzy z następujących przejawów, prowadzących do zaburzenia funkcjonowania w codziennym życiu: - wzmożona aktywność lub niepokój fizyczny, - wzmożona rozmowność, - odwracalność uwagi, - zmniejszona potrzeba snu, - zwiększona energia seksualna, - lekkomyślne wydatki lub inne zachowania lekkomyślne, - wzmożona łatwość kontaktów z innymi lub brak dystansu. (Klasyfikacja na podstawie ICD 10). Aby stwierdzić epizod depresji należy stwierdzić obniżony nastrój, który może przejawiać się jako smutek, przygnębienie lub obojętność, apatia jak i również myśli depresyjne takie jak poczucie małej wartości, własnej winie czy grzeszności. Zazwyczaj depresji towarzyszy spowolnienie myślenia i mniejsza ruchliwość, zmniejszenie czy utrata zainteresowań. Lęk, niepokój, budzenie się w nocy, bezsenność nad ranem i inne zaburzenia snu są również powszechne podczas epizodu depresji. Osoba chora chce uciec z życia, wycofać się z niego ponieważ każda czynność stanowi problem i wysiłek. Taki stan może trwać nawet kilka miesięcy. Może zaburzać on życie i funkcjonowanie dlatego wymaga leczenia.
Średnia liczba faz oceniana jest na 6. Zdarza się, że 8-9. Częściej występują fazy depresyjne. Długość takiej fazy wynosi średnio około trzech miesięcy. Im dłużej trwa choroba tym długość faz wydłuża się a okresy remisji stają się coraz krótsze. Przebieg choroby jest naprzemienny i ciągły, polega on na tym, że kolejno po sobie następują fazy depresyjne i maniakalne bez okresów remisji. U około 20% chorych fazy zmieniają się szybko, nawet dochodzi do 4 epizodów choroby w ciągu roku. Są to ciężkie przypadki które wymagają ciągłej terapii i leczenia farmakologicznego. Na występowanie szybkich zmian faz ma wpływ płeć. U kobiet występują one szybciej. Szczególnie w okresie menopauzy zmiany są dynamiczne. Powodem może być także niedoczynność tarczycy, zbyt długie przyjmowanie leków przeciwdepresyjnych jak i spożywanie środków psychoaktywnych lub alkoholu. Takie zmiany faz powodują ogromne problemy w funkcjonowaniem w społeczeństwie. Osoba chora większość czasu spędza pod opieką lekarzy i psychologów. Jej życie w społeczeństwie w normalny sposób jest nie możliwe. Taka osoba nie radzi sobie w życiu. Przebieg choroby może być bardzo różny. Najłagodniejszy jest przebieg z długoletnimi fazami remisji – okresów zdrowia, występujący pomiędzy fazami hipomanii lub depresji. Może też zdarzyć się ,że po pierwszym ujawnieniu się choroby jej nawroty będą pojawiały się często. Zdarza się ,że bez okresów zdrowia między nimi. Jedynie leczenie może wydłużyć okresy zdrowia między okresami chorobowymi. Nie można przewidzieć przebiegu choroby ponieważ jest on indywidualny i zależy od osoby, jej życia, predyspozycji genetycznych, leczenia i sytuacji jakie ją spotkają.
Życie z chorobą może być bardzo ciężkie. W zależności od przebiegu choroby może ona zaburzać funkcjonowanie człowieka znacznie lub lekko. U osób młodych utrudnia zdobycie wykształcenia, zawarcie związku, poznawanie ludzi i realizację innych planów życiowych. U osób dojrzałych natomiast może powodować utratę pracy, złe relacje w rodzinie i związku, pogorszenie się sytuacji materialnej. W czasie choroby w związkach występują konflikty między partnerami, dochodzi do rozwodów. Osoby chore z powodu utrudnień muszą przejść na rentę. Ich życie zależy od choroby i jej przebiegu.
Po ustąpieniu depresji lub manii większość chorych wraca do swojego poprzedniego stanu zdrowia, jest to remisja. Według lekarzy jest to stan zupełnego zdrowia. Wcześnie rozpoznanie choroby oraz podjęcie odpowiedniego leczenia, może istotnie zmienić przebieg choroby i zmniejszyć jej konsekwencje. Podstawową rolą leczenia jest usunięcie lub zmniejszenie objawów depresji lub złagodzenie przejawów manii i zapobieganie ich nawrotom. Leczenie obejmuje farmakoterapie i psychoterapię. Farmakoterapie ma na celu wyrównać nastrój za pomocą leków przeciwdepresyjnych. Wybór leków należy do lekarza. Lekarstwa działają dopiero o dwóch tygodniach a ich skuteczność można oceniać dopiero po miesiącu kuracji. Przerywanie leczenia jest niewskazane a cały proces powinien odbywać się pod ścisła kontrolą lekarza. Jednym ze sposobów leczenia dostępnych w Polsce jest fototerapia, czyli terapia światłem. Można stosować ją nawet w domu. Polega ona na oglądaniu światła zbliżonego do naturalnego. Zdarza się podczas leczenia stosować elektrowstrząsy, taka terapia odbywa się zawsze w szpitalu. Oddziaływania niefarmakologiczne obejmują głównie psychoedukację, która polega na poinformowaniu chorego i jego bliskich jak wykrywać objawy i jak sobie radzić z przebiegiem choroby. Ważna jest również psychoterapia, polega ona na dawaniu pacjentowi informacji na temat radzenia sobie z chorobą jak i również innymi problemami, trudnościami czy konsekwencjami choroby. Farmakoterapia ma głównie na celu usunięcie wzmożonego nastroju – podczas manii. Stosuje się tutaj leki neuroleptyczne lub normotymiczne, np. węglan litu.
Podczas tej choroby równie ważna jest profilaktyka. Obejmuje ona działania farmakologiczne i niefarmakologiczne. Po wielu latach stosowania soli litu wiadomo, że u co czwartej osoby nie ma w ogóle nawrotów chorobowych a u połowy pozostałych występuje złagodzenie jej przebiegu. Często pacjenta przeraża informacja, że przez całe życie będzie musiał przyjmować lekarstwa. Sprawia to, że zawsze będzie czuł się chory, gorszy czy mniej wartościowy. Postępowanie profilaktyczne można rozpocząć w okresie remisji jak i nawrotu choroby. Występuje wiele objawów niepożądanych w związku z kuracją. Często są to problemy z łaknieniem, osłabienie, nudności, biegunki, senność itp. Lecz przestrzeganie zaleceń lekarza i monitorowanie terapii sprawia, że jest ona bardziej bezpieczna.
Zarówno bliscy jak i sam chory powinni być wyczuleni na sygnały nawrotu choroby. Na początku występują zaburzenia snu, chory budzi się w nocy, nie śpi nad ranem, z samego rana nie chce wstawać z łóżka, nie ma siły do funkcjonowania, wycofuje się z kontaktów towarzyskich i chce się izolować. Takie sygnały powinny być powodem do udania się do lekarza. Są to sygnały początku depresji. Sygnały manii to skrócona ilość snu, wczesne wstawanie z dobrym samopoczuciem. Znaczne ożywienie kontaktów towarzyskich, szybkie mówienie i nieuzasadniona chęć do działania.





Opisy choroby na podstawie wypowiedzi osób chorych: Życie z chorobą i inne problemy.

( opisy zostały zaczerpnięte z wypowiedzi osób chorych w wideo blogach, forach i filmach, mogą być niedokładne lecz pochodzą od osób zmagających się z taką choroba na co dzień lub od ich bliskich)

Człowiek żyje od kompletnej euforii do kompletnej nicości, i tak cały czas. Na początku osoby zauważają stany depresyjne, które charakteryzują się spadkiem nastroju. Osoba chora czuje się przytłoczona przez drobne rzeczy, dla zdrowej osoby niezauważalne. W największym nasileniu choroby każda najprostsza czynność wymaga wielkiej energii. Osoba czuje się źle, śpi bardzo dużo, jest zmęczona. Nie potrafi okazywać uczuć, jest niewdzięczna, czuje się niezrozumiana. Zależnie od choroby, czy jest ona szybko zmienna czy wolno zmienna – nadchodzi moment maniakalny, podczas niego osoba chora ma ogromną energię, chce osiągnąć wszystko. Po manii znów zaczyna się faza depresyjna. Tak wygląda całe życie osoby chorej.
CHADowcy również bywają atrakcyjni dla partnerów. Podczas manii świat należy do osoby chorej, jest szczęśliwa, kreatywna, towarzyska. Są sytuacje, w których podczas manii poznaje się miłość swojego życia. Otwartość przyciąga partnerów, podczas takiego epizodu z łatwością mówi się o uczuciach, miłości i ma się ochotę spełniać pragnienia partnera. Gdy w manii wstąpi się w związek, w następnym etapie choroby partner może doznać szoku. Gdy zacznie się depresja – zmieni się biegun – wszystko się zmienia. Partnerzy mogą się nie dogadywać. Osoba zdrowa nie wie co się stało, że jej idealny towarzysz życia, wiecznie radosny i pełen mocy nagle spędza cały dzień w łóżku, oddala się fizycznie i psychicznie. Często w takich momentach relacja się kończy. Zawsze jedna z osób czuje się zawiedziona i zraniona. W depresji spada aktywność, samoocena, jak i również libido. W praktyce, w depresji osoba czuje się zerem, nikim, nie chce jej się żyć, nie ma ochoty dbać o siebie. Problemem jest wstać z łóżka, umyć się, ubrać i normalnie funkcjonować. Każda najmniejsza czynność sprawie ogromny wysiłek i niechęć do życia. Człowiek jest nie chętny do jakichkolwiek czynności, co z tym idzie do seksu. Jest oziębły, zdystansowany. Problem może mieć z tym partner osoby chorej na CHAD, ponieważ on ciągle ma swoje potrzeby emocjonalne jak i seksualne. Osoba chora ciągle cierpi. Czeka aż zmieni się biegun, który przejdzie na manie. Osoba zmienia się w Pana świata. Samoocena idzie w górę. Ma poczucie ,że jest najlepsza, najseksowniejsza. Libido idzie w górę. Zależnie od osoby, może być większe lub mniejsze. Wbrew temu o czym możemy myśleć, nie jest to wytłumaczenie, jest to choroba. Mania podpowiada osobie chorej dziwne rzeczy, może kazać osobie spotykać się z innymi partnerami. Ma ona poczucie, że może odmienić swoje życie. Jej partner może nie radzić sobie z takimi zmianami, jeśli pojawi się zdrada, wiadome jest, że można tego nie wybaczyć. Podczas depresji można starać się podnieść libido, ale jest to bardzo skomplikowane. Podczas mani lekarze czasami podają leki zmniejszające libido, które zazwyczaj działają. Można też uprawiać sporty, one rozładowują niepotrzebną energię. Trzeba również mówić o chorobie, informować o uczuciach swojego partnera. Ważna w manii jest zaspokojona potrzeba rozładowania energii. Etapy choroby powodują degradacje życia w związku. Trzeba próbować zawsze komunikować swoje potrzeby. Partnerzy często źle reagują na diagnozę. Na początku może wydawać się, że wszystko będzie w porządku. Nie zdają sobie sprawy z powagi sytuacji. Pierwszymi symptomami jakie widzi partner może być wycofanie się i odseparowanie ze świata zewnętrznego, większa ilość snu czy nie wykonywanie swoich obowiązków domowych. Partner może pomóc osobie która jest w fazie depresji poprzez wsparcie, zrozumienie i okazanie uczucia. Czasami warto dać też odetchnąć osobie chorej. Podczas manii można zauważyć ,że partner ma za dużo energii, angażuje się we wszystko, ma bardzo dużo pomysłów na siebie. Choroba dwubiegunowa ma wyjątkowy przebieg, jej etapy przebiegają jak huśtawka. Przyczyną choroby może być traumatyczne wydarzenia, może być to zarówno w dzieciństwie jak i w okresie dorastania - może być to zmiana środowiska, przeprowadzka. Jest to efekt zaburzonej równowagi chemicznej w mózgu. Depresja dwubiegunowa jest bardzo ciężką odmianą depresji.
Osoby w depresji sięgają po alkohol, po to aby zapomnieć i poczuć się lepiej. Alkohol powoduje, że zmienia się nastrój, lecz później jest gorzej. Nie rozwiązuje on problemów lecz daje moment zapomnienia. Chory pije, bo jest smutny, picie daje pozory normalności. Człowiek zaczyna robić to przed lustrem byle by pić, znieść rzeczywistość. Świat stwarza tak wielkie cierpienie, że podczas picia w życie chorego wkracza mania. Pije on dla manii, chwili zapomnienia, tego aby nie mieć dostępu do własnych emocji, podczas manii nie wie się ile się pije, nie ma granic. Alkohol sprawia, że można osiągnąć wszystko – w swoim świecie, w fantazjach. Wydaje się, że znikają problemy, ból. Zależność między CHADem a alkoholem jest taka, że podczas depresji pije się dla ulgi a w manii sprawia, że człowiek staje się ''Bogiem'' – wtedy wszystko należy do chorego. On pije pomimo świadomości, że to jest złe. Wie, że bierze leki, których nie wolno łączyć z alkoholem lecz robi to mimo tego.
W jednej z historii osoby chorej dowiedziałam się o tym jak inteligentna może być podczas manii i zawiedziona podczas depresji. Podczas manii osoba zaczęła inwestować pieniądze – był to jej pierwszy epizod, znacznie się wzbogaciła, miała ochotę pomnażać majątek, uznała, że jest do tego stworzona. Pieniędzy przybywało a ona je rozdawała – na domy dziecka, bezdomnym na ulicy, potrzebującym z każdej grupy społecznej. Po pewnym czasie poczuła,że została z niczym, dopiero wtedy bliscy zauważyli, że coś jest nie tak. Lekarz stwierdził chorobę afektywną a cała wiara w możliwości tej osoby została zrujnowana. Życie polegało na braniu tabletek, wizytach w szpitalu. Bliscy traktowali ja jak chorą. Ogarniał ją wstyd i poczucie winy. Pojawiały się myśli samobójcze, brak wiary w siebie i w życie. Po kilku próbach samobójczych nastąpiła poprawa i powrót do zdrowia – okres remisji. Osoba chora nie chciała stosować terapii zapobiegawczej, po roku choroba wróciła. Kolejna mania, depresja. Dopiero wtedy chory uświadamia sobie, że trzeba zapobiegać i leczyć. W tej wypowiedzi dowiadujemy się, że chory może tęsknić za okresami manii i tak ogromną energią lecz gdy myśli o depresji i jej efektach woli leczyć się i przedłużać okresy zdrowia.
Choroba afektywna dwubiegunowa dotknęła wielu sławnych osób. Mówi się, że Winston Churchill, Vincent van Gogh, Piotr Czajkowski, Zbigniew Herbert, Ernest Hemingway, Virginia Woolf i wielu innych na nią cierpiało.
Jak wynika z informacji zaburzenie afektywne dwubiegunowe jest powszechne w naszym społeczeństwie i dotyka różnych ludzi, nie zależnie od wieku, pozycji materialnej czy płci. Jeśli znamy osobę chorą powinniśmy wspierać ją i służyć jej dobrą radą w każdym z objawów i epizodów. Musimy być również wyczuleni na objawy choroby wśród swoich bliskich jak i u siebie. Najlepiej wykryć i zdiagnozować chorobę w jak najwcześniejszym stadium ponieważ im szybciej zostanie rozpoczęte leczenie tym nawroty mogą być rzadsze a objawy mniej dotkliwe. Trzeba pamiętać, że z objawami choroby trzeba zgłosić się do lekarza i ich nie lekceważyć. Jeśli możemy komuś pomóc, zróbmy to. Czasami może wiązać się to z nakłanianiem do wizyty u lekarza lub wezwaniem pomocy. Lepiej działać szybciej ponieważ ta choroba często prowadzi do samobójstwa.


Bibliografia:

- Życie z zaburzeniami nastroju – poradnik dla chorych i ich rodzin. O chorobie afektywnej dwubiegunowej. Iwona Koszewska, Ewa Habrat – Pragłowska – Instytut Psychiatrii i Neurologii. 2002r

- Psychiatria Repetytorium – Adam Bilikiewicz, Jerzy Landowski, Piotr Radziwiłowicz – Wydawnictwo Lekarskie PZWL. 2006r

- https://www.youtube.com/watch?v=8gBoJxeZCsE&t=1732s

- https://www.youtube.com/watch?v=bomb8xaX5tc&t=274s

- https://www.youtube.com/watch?v=-kE-xX1ZLzo&t=148s

Wyświetleń: 0