Katalog

Jolanta Wolańska, 2017-01-11
Rajcza

Różne, Referaty

Problemy dzieci z rodzin dotkniętych alkoholizmem

- n +

Problemy dziecka pochodzącego z rodziny dotkniętej alkoholizmem


W każdej szkole nauczyciele i wychowawcy spotykają w swojej pracy dzieci z rodzin dysfunkcyjnych lub problemowych. Ich zachowanie dostarcza niejednokrotnie wielu problemów natury wychowawczej. Aby możliwe było podjęcie jakichkolwiek działań naprawczych konieczne jest bliższe przyjrzenie się tym problemom i ich nasileniu. Poniżej zostaną opisane problemy dzieci pochodzących z rodzin dotkniętych alkoholizmem , oraz problemy dzieci pochodzących z rodzin dotkniętych ubóstwem .
W normalnie funkcjonującej rodzinie, w rodzinie, w której nie występują żadne patologie, w tym alkoholizm, dziecko ma szanse prawidłowego funkcjonowania zarówno w niej, jak i w szkole. Choroba alkoholowa zaburza równowagę i normalne funkcjonowanie rodziny, co automatycznie wywiera silny wpływ szczególnie na dzieci. To one w pierwszej kolejności odczuwają negatywne skutki picia rodziców lub rodzica. Nie potrafią funkcjonować tak jak ich rówieśnicy pochodzący z rodzin „normalnych”. Dzieci te większość swych uczuć, pragnień i lęków angażują w problemy rodzinne. Martwią się sytuacją w domu, nałogiem ojca czy matki, brakiem pieniędzy, marzą o względnym choćby dostatku i spokoju, o tym, żeby rodzice nie pili, podczas gdy dzieci z normalnych rodzin marzą o ukończeniu szkoły, o podróżach i ładnych ubraniach1.
Dziecko w rodzinie alkoholowej doświadcza wielu psychologicznych i emocjonalnych wstrząsów. Idealna rodzina w oczach dzieci alkoholików to odwrotność ich własnej rodziny. Idealna rodzina to taka, w której panuje zgoda i spokój, a dzieci szanują swoich rodziców. Idealny rodzic to rodzic kochający i dobry, który jest wzorem dla dzieci. Niestety ich potrzeba poczucia bezpieczeństwa, ciepła, a nawet zwykłej, codziennej opieki łatwo może pozostać niezaspokojona w atmosferze konfliktu, napięcia i niepewności. W rodzinach dotkniętych alkoholizmem role dorosłych są odgrywane w sposób niekonsekwentny i niewłaściwy, dlatego też dzieci nie mają pozytywnego wzorca dla ukształtowania swojej własnej tożsamości. Istnieje duże prawdopodobieństwo, że dzieci te będą miały znacznie większe trudności związane z wchodzeniem w relacje międzyludzkie w szkole lub w innym środowisku rówieśniczym2. Dziecko jest jednak niejako zmuszone do życia w tejże rodzinie, dlatego pojawia się tutaj konieczność psychicznego przystosowania do zaistniałej sytuacji. Dziecko uczy się trzech najważniejszych dla niego rzeczy:
- nie ufać,
- nie mówić,
- nie odczuwać3.
Nie ufać – niespełnione obietnice, niedotrzymane umowy, brak oparcia w dorosłych, niekonsekwencja i niespójność działań wychowawczych nie sprzyja kształtowaniu się postawy zaufania. Powstała nieufność rodzi postawę obronną a brak porządku i ciągły chaos staje się przyczyną zachwiania równowagi w życiu uczuciowym. Ta zasada stawia przed dzieckiem wymagania tego, by nikomu nie ufało. Brak zaufania z kolei sprawia, że dziecko nie ma poczucia bezpieczeństwa i traci poczucie własnej wartości4.
Nie mówić – zasada ta dotyczy bezwzględnego zachowania milczenia i to zarówno na temat tego co dzieje się w domu ( picie rodzica lub rodziców) jak i tego co czuje i przeżywa dziecko. Dorośli wywierają na dziecku silną presję, aby ukrywało swoje przeżycia zarówno w rodzinie, jak i poza nią. Dziecko w obawie przed nasileniem się kryzysu rodzinnego milczy. Boi się, że mówienie o problemie wywoła gniew rodziców, wstydzi się swojej sytuacji rodzinnej ale również ma nadzieję, że sytuacja ta wkrótce się zmieni i będzie lepiej. Są to jednak tylko złudne nadzieję, które sprawiają, że dziecko zamyka się w sobie a taki stan skazuje dziecko na coraz większą samotność 5.
Nie odczuwać – wszystkie trudne i przykre sytuacje, które przeżywa dziecko są dla niego bardzo bolesne. Dlatego dziecko często próbuje samo siebie przekonać, że dana sytuacja wcale nie jest dla niego trudna. Następuje tutaj próba oderwania się od własnych emocji i przeżyć, która dla dziecka są bardzo bolesne. Sytuacja taka jest niebezpieczna gdyż grozi ona osłabieniem lub wyłączeniem czynnika emocjonalnego koniecznego w dalszym życiu, niezbędnego w prawidłowym kontakcie z samym sobą ale i z innymi ludźmi. Dziecko nakłada na siebie jakby zbroję, która chociaż jest niewygodna to chroni przed bolesną, codzienną rzeczywistością6.
Przyjęte postawy obronne sprawiają, że dziecko niejako zamyka się w swoim świecie i trudno jest mu zrozumieć i odnaleźć się w świecie normalnym, w którym nie musi już udawać ani zaprzeczać. Rodzi to wiele problemów i konfliktów we wszystkich dziedzinach życia dziecka. Do najczęstszych zalicza się lęk, złość, poczucie winy, agresję, niepewność i izolację.
Lęk jest wynikiem zmieniających się jak na huśtawce zdarzeń w domu dziecka. Życie w ciągłej niepewności i strachu wywołuje przerażenie. Strach i obawa stają się normalnymi reakcjami na nieprzewidywalność rozwoju sytuacji. Alkoholizm rodziców sprzyja powstawaniu zachowań związanych z przemocą domową a to wywiera silny wpływ na psychikę dziecka.
Złość jest uczuciem najczęściej żywionym przez dzieci alkoholików. Ta złość jest skierowana w stronę alkoholizmu rodziców jednak jej jawne wyrażanie uznawane jest za rzecz złą dlatego dziecko musi nauczyć się ją ukrywać7. Niektóre dzieci przeżywają wściekłość związaną z przekonaniem, że ich życiem rządzi niesprawiedliwość. Ta złość może czasem zamieniać się w poczucie beznadziejności i doprowadzić do wycofywania się dzieci z podejmowania różnych działań Nieumiejętność wyrażania złości prowadzi często do kierowania jej przeciwko kolegom, rodzeństwu czy zwierzętom.
Poczucie winy jest cechą charakterystyczną dzieci alkoholików, która wynoszą one z domu rodzinnego. Jest ono spowodowane działaniem alkoholika, który często uzależnia swoje picie od zachowania dziecka np. mówi: przestanę pić, gdy ty będziesz się lepiej zachowywać. Dzieci wierzą, że ich złe zachowanie jest powodem upijania się rodzica i rodzi to w dziecku ciągłe poczucie winy8.
Agresja jest zachowaniem dosyć często towarzyszy dzieciom z rodzin alkoholowych. Wynika to z tego, że dzieciom z takich rodzin trudniej niż innym jest nawiązać dobre i poprawne kontakty z drugą osobą. Wynika to z tego, że są one świadome własnych ułomności oraz posiadają bardzo dużą wrażliwość. W sytuacji gdy są one napominane lub krytykowane zamykają się w sobie, aby w ten sposób uniknąć zranienia. Może to stać się przyczynkiem do podejmowania prób rozładowania napięcia przez zachowania agresywne często skierowane wobec rówieśników.
Niepewność jest nierozerwalnie związana z sytuacją rodzin dotkniętych alkoholizmem. Najdotkliwiej doświadczają jej dzieci, które otrzymują od pijących rodziców, lub tylko współuzależnionych sprzeczne i prowadzące do konfliktów komunikaty. Dzieci czują się zdezorientowane. Towarzyszy im gniew, gdyż uważają, że rodzice je zdradzili i oszukali. Wynika to z nieprzewidywalności zachowań pijącego rodzica – co innego komunikuje gdy jest trzeźwy, a co innego gdy jest pijany. Ta ciągła niestałość i nieprzewidywalność zachowań i oczekiwań rodziców jest dla dzieci trudna do zniesienia i zrozumienia9.
Izolacja związana jest ze wstydem, który towarzyszy dzieciom alkoholików. Wstydzą się one swoich pijących rodziców – ich zachowań, wyglądu, zaniedbanego domu. Odczuwany wstyd sprawia, że dziecko wycofuje się i izoluje od grupy rówieśniczej. Izolacja ta wynika również z tego, że dzieci te nie potrafią skupić się dostatecznie na tym co dzieje się w otaczającym je świecie ponieważ są pochłonięte swoimi myślami i budowaniem wokół siebie muru, który ma ochronić je przed pijącym rodzicem. 10
Niektóre z tych problemów zanikają wraz z dojrzewaniem dziecka lecz większość z nich wyciska niezatarte piętno na psychice młodego człowieka. Jedynym sposobem pomocy może być próba poznania swoich przeżyć i zrozumienie samego siebie oraz pijącego rodzica.

Przypisy:
1. W. Sztander, Poza kontrolą, Warszawa 1992, s. 46.
2. Por. J. Kinney, G. Leaton, Zrozumieć alkohol, Warszawa 1996, s. 155.
3. Por. W. Sztander, Dzieci w rodzinie z problemem alkoholowym, Warszawa 2006, s.11.
4. Por. B. Szymańska, Dzieci alkoholików w szkole, „ Problemy opiekuńczo – wychowawcze”, (2004) nr 4, s. 50.
5. Por. Tamże, s. 49-50.
6. Por. W. Sztander, Dzieci w rodzinie z problemem alkoholowym, Warszawa 2006, s. 13.
7.Por. B. E. Robinson, J. L. Rhoden, Pomoc psychologiczna dla dzieci alkoholików, Warszawa 2005, s. 85.
8. Por. B. Szymańska, dz. cyt. s. 50.
9. Por. B. E. Robinson, J. L. Rhoden, dz. cyt. s. 89-90.
10. Por. Tamże, s. 91.

Opracowała mgr Jolanta Wolańska
Zespół Szkół w Rajczy
Wyświetleń: 0


Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione.