Katalog

Agnieszka Jakubowska, 2016-05-31
Gniezno

Lekcja wychowawcza, Referaty

agresja i przemoc

- n +

Agresja i przemoc
Problem przemocy i agresji dotyka obecnie bardzo wielu uczniów w szkole, o czym nie zawsze wiedzą nauczyciele i rodzice. Jeżeli w szkole na którymkolwiek uczniu stosowana jest przemoc to naruszone jest jego prawo do życia w poczuciu bezpieczeństwa na terenie szkoły.
Gniew i złość – oba te słowa coraz częściej są stosowane zamiennie dla określenia uczucia, które pojawia się, gdy występują nieprzewidziane przeszkody ograniczające możliwość działania lub gdy w otoczeniu pojawia się coś, co uderza w poczucie własnej wartości albo zagraża ważnym dla nas osobom, obiektom, wartościom. Uczucia te bardzo często przekształcają się w agresję.
Gniew, podobnie jak wszystkie inne emocje, pełni istotną rolę w życiu człowieka. Pojawienie się złości informuje o tym, że w otoczeniu dzieje się coś, co blokuje jego dążenia, utrudnia działania i przeszkadza w realizacji planów, potrzeb i celów. Zaistnienie takiej sytuacji wywołuje w człowieku nagłą reakcję kompensacyjną w postaci gwałtownej potrzeby zniszczenia lub uszkodzenia tego czegoś lub kogoś, co spowodowało jego ograniczenia lub poniżenie.
Złość jest silnym uczuciem, które może przysporzyć wiele problemów. Ma złą opinię, ponieważ traktowana jest jako emocja negatywna, niepożądana i zagrażająca.
Uczucie gniewu i złości różni się okresem trwania, gniew może trwać dłużej, złość natomiast uważana jest za uczucie bardziej reaktywne, powstające bezpośrednio w odpowiedzi na przeszkodę i mające stosunkowo krótki czas istnienia.
Złość ujawnia się w trzech podstawowych formach:
 jako złość utajona – której przeżywanie nie jest świadome;
 jako złość chroniczna – która pojawia się łatwo i płonie żywym płomieniem;
 jako złość normalna – która jest udziałem większości ludzi.
Gdy odczuwana przez nas złość jest wyrażana w formie czynności, mających na celu zrobienie szkody i utratę cenionych społecznie wartości, spowodowanie bólu fizycznego lub cierpienia moralnego innego człowieka, wówczas mówimy o agresji.
Agresja to zachowanie fizyczne lub słowne podejmowane z zamiarem skrzywdzenia lub zniszczenia, a także każde zamierzone działanie, które ma na celu wyrządzenie komuś lub czemuś krzywdy, szkody, straty, bólu.
Przemoc ma miejsce wówczas, gdy uczeń atakujący jest silniejszy fizycznie lub psychicznie, albo jest starszy. Cechą charakterystyczną jest zatem nierównowaga sił.
Znęcanie ma miejsce wtedy, gdy jeden uczeń jest przez dłuższy czas narażony na ataki ze strony silniejszego kolegi lub grupy. Nie potrafi się im przeciwstawić.
Wyróżniamy kilka form agresji:
 agresja werbalna – gdy używamy przekazu słownego w celu ukarania lub zranienia drugiej osoby;
 agresja pozawerbalna – to mimiczny wyraz naszej dezaprobaty albo lekceważenia. Wyrażamy ją poprzez mowę naszego ciała, używając przy tym różnych gestów czy zmieniając wyraz twarzy;
 agresja fizyczna – gdy dochodzi do bezpośredniego kontaktu fizycznego, do fizycznej przemocy w relacji z drugim człowiekiem. W zależności od funkcji i źródeł dzielimy ją na:
• emocjonalną – gdy dziecko przeżywa lęk lub złość (np. zostało wyśmiane) i pod wpływem tych emocji stosuje agresję słowną (np. kpiny, groźby, przezwiska, ośmieszanie, plotkowanie);
• instrumentalną – gdy agresor dąży do osiągnięcia jakiegoś celu kosztem drugiej osoby, wykorzystując swoją przewagę fizyczną lub psychologiczną;
• fizyczną – gdy mamy do czynienia z fizycznym atakiem na drugą osobę lub jej własność;
• społeczną – gdy służy obronie norm i wartości obowiązujących w danej społeczności (np. policjant, żołnierz);
• aspołeczna – która wprowadza destrukcję w międzyludzkich relacjach
 agresja zadaniowa – wiąże się z wykonywaniem określonych czynności mających znamiona psychicznej agresji, które niekiedy wynikają z obowiązków służbowych (np. aby odebrać dziecko rodzicom i umieścić je w placówce opiekuńczej). Jej intencją nie jest skrzywdzenie innej osoby;
 agresja spontaniczna – jest szczególnie niebezpieczna społecznie, ponieważ osoba, która ją stosuje przeżywa przyjemność i pewną satysfakcję z powodu zadawania cierpienia innym;
 autoagresja – to forma agresji skierowanej na siebie. Może przybierać różne postaci, począwszy od samookaleczenia się do prób samobójczych.
Nie istnieje jedna przyczyna, tylko zespół różnych czynników decydujących o tym, że niektórzy uczniowie stosują wobec innych przemoc.
Jedną z przyczyn jest na pewno dom rodzinny i najbliższe otoczenie, skąd młody człowiek czerpie wzorce do naśladowania. Brak wsparcia i ciepła, nieokazywanie uczuć, brak poczucia bezpieczeństwa, brak zaangażowania w sprawy dziecka, powoduje, że czuje się ono odtrącone, sfrustrowane i samotne.
Formowanie się osobowości agresywnej jest również konsekwencją wpływu określonych cech osobowości matki i ojca oraz ich postaw wychowawczych. Wyróżnia się następujące typy osobowości matek i ojców:
 matka autokratyczna – wymaga od dziecka bezwzględnego posłuszeństwa i podporządkowania się jej woli. Nieustannie steruje dzieckiem, hamując jego efektywność i samodzielność. Dziecko boi się matki, czuje się od niej zależne;
 matka pedantyczna – jest drobiazgowa, nieustępliwa, narzuca dziecku zbyt wysokie wymagania;
 matka lękliwa – jest nadmiernie skrupulatna i opiekuńcza. Rozwiązuje za dziecko wszystkie problemy, nie doceniając jego możliwości, co utrudnia usamodzielnienie się dziecka;
 matka niezrównoważona – inaczej nerwowa, często przemęczona pracą, nie znajduje czasu dla siebie i rodziny, jest wybuchowa, zmienna i drażliwa;
 matka nie kochająca – nie troszczy się o dziecko, pod byle pretekstem pozbywa się go do krewnych, często je bije i upokarza, nie poświęca czasu na zabawę, nie interesuje się postępami dziecka w nauce;
 matka nieszczęśliwa – to kobieta na ogół rozczarowana pożyciem małżeńskim, jest smutna i zgorzkniała, czasem przelewa wszystkie uczucia na dziecko, stając się nadmiernie opiekuńcza. Czasem odrzuca dziecko, zwłaszcza gdy jest ono podobne do ojca;
 ojciec nieobecny – jest to osoba mało stanowcza, bierna. Autorytet jego sprowadza się do minimum;
 ojciec rygorystyczny – nadmiernie egzekwuje wymagania stawiane dziecku, bez uwzględniania jego możliwości;
 ojciec groźny – ma w sobie utajoną wrogość i nienawiść do własnych dzieci. Z taką postawą często można się spotkać w rodzinie alkoholików.
Agresja jest więc często wynikiem niskiego poczucia własnej wartości, wołaniem o uwagę, pomoc, gdy dziecko nie radzi sobie z problemami, również szkolnymi, reakcją obronną lub przeświadczeniem, że w społeczeństwie panuje przyzwolenie na przemoc.
Przyczyną agresji mogą być również zbyt wysokie wymagania szkoły i oczekiwania społeczne. Dlatego też niezwykła rola przypada nauczycielowi, wychowawcy. Najważniejsze przyczyny tkwiące w szkole to:
 chłód emocjonalny w stosunku nauczyciel – uczeń;
 niewłaściwy sposób komunikowania się nauczyciela z uczniem;
 zbyt duże wymagania nie uwzględniające możliwości dzieci;
 niesprawiedliwe traktowanie i ocenianie uczniów;
 brak jasnych reguł życia szkolnego;
 brak poczucia współodpowiedzialności uczniów za życie szkoły;
 brak konsekwencji nauczyciela w egzekwowaniu przyjętych norm.
Akty agresji mają miejsce już od najmłodszych klas, warto więc od samego początku uczyć dzieci że każdy ma prawo być słabszym, nie umieć się przeciwstawiać, obronić, móc się rozpłakać w trudnej sytuacji. Ale nikt nie ma prawa używać w stosunku do niego przemocy. Bycie ofiara przez dłuższy czas może mieć istotny wpływ na przyszłe życie dziecka. Bardzo ważne jest więc, aby pomóc dziecku jak najszybciej pozbyć się tej obciążającej roli.
Ogromnie istotnym czynnikiem rodzącej się u najmłodszych agresji jest niestety niezwykle popularna w dzisiejszych czasach telewizja, promująca szereg programów, bajek i filmów pozornie przeznaczonych dla dzieci, a jednak mających destrukcyjny wpływ na ich psychikę. Brutalność w filmach, grach komputerowych, dosadny język telewizji, polityki, ulicy odbija się na osobowości dziecka. Przestaje on odróżniać dobro od zła, rzeczywistość od fikcji, a agresję przyjmuje jako powszechnie dozwoloną, akceptowaną, modną, a wręcz normalną. Na rodzicach spoczywa obowiązek nauczenia dziecka rozsądnego korzystania z telewizji, a także korzystania z innych form spędzania wolnego czasu.
Praktyka uczy, że pierwszą i fundamentalną sprawą radzenia sobie z agresją w szkole jest tworzenie jasnych norm i zasad zachowania oraz ich konsekwencji w przypadku łamania. W każdej szkole konieczny jest zatem dobry regulamin. Jeśli taki regulamin istnieje to nauczyciele muszą go konsekwentnie stosować.
Przeciwdziałanie agresji w szkole wymaga:
 partnerstwa pomiędzy uczniami, rodzicami i nauczycielami, stwarzającego szansę właściwego przepływu informacji o aktach przemocy wśród uczniów;
 opracowania czytelnych wzorów nieakceptowanych i nagannych zachowań uczniów oraz wskazania ich konsekwencji;
 zapewnienia nadzoru pedagogicznego na przerwach, przed i po lekcjach oraz w miejscach, gdzie najczęściej dochodzi do aktów przemocy.
Występowanie zjawiska agresji i przemocy obejmuje swym zasięgiem całą społeczność szkolną. Dlatego istotne jest prowadzenie ujednoliconych oddziaływań wychowawczych, których głównym celem jest zapobieganie i obniżanie poziomu agresji w placówce. O skuteczności tych oddziaływań decyduje w dużym stopniu różnorodność form i sposobów przeciwdziałania i interwencji.

Literatura:
M. Ziemska - "Rodzina a osobowość ", Wiedza Powszechna Warszawa 1979
Ranschburg J - Lęk , gniew , agresja", WSIP, Warszawa 1993
Faber A. , Mazlish E. -"Jak mówić , żeby dzieci nas słuchały ? Jak słuchać, żeby dzieci do nas mówiły" , Media Rodzina, Poznań
Dan Olweus – „Mobbing i fala przemocy w szkole. Jak ją powstrzymać?”
T. Gordon - "Wychowanie bez porażek w szkole" IW PAX Warszawa1998r.
Z. Skorny - "Psychologiczna analiza agresywnego zachowania się" PWN Warszawa 1968r.

Opracowała:
Agnieszka Jakubowska
ZPSM w Gnieźnie
Wyświetleń: 0


Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione.