Autor: Henryk Bryła
Temat: Oznaczenie roślin, zwierząt i grzybów za pomocą kluczy dydaktycznych

Cele:
• korzysta z klucza do oznaczania gatunków,
• poznaje różne rodzaje kluczy dydaktycznych,
• oznacza gatunki z wykorzystaniem różnych rodzajów kluczy, przewodników i atlasów.

Czas trwania: 2 h

Metody i formy pracy:
• praktyczne, obserwacja,
• praca grupowa (w parach),
• zajęcia w terenie .

Środki dydaktyczne:
• klucze dydaktyczne,
• przewodniki do oznaczania gatunków
• atlasy roślin, zwierząt i grzybów,
• lupy.

Przebieg zajęć:

1. Nauczyciel wyjaśnia zasadę korzystania z klucza i przewodnika na przykładzie schematu zamieszczonego w zeszycie „Wiosna w lesie” na stronie 10 i 11 (www.w-tempus.pl).
2. Uczniowie dobierają się w pary. Każda para otrzymuje lupę i klucz lub przewodnik do oznaczania roślin i grzybów. Uczniowie idą w teren i rozpoznają napotkane rośliny i grzyby (czas dla uczniów ok. 30-40 min.). Następnie uczniowie gromadzą się wokół nauczyciela. Nauczyciel przygotował wcześniej kilka – kilkanaście okazów roślin (i/lub grzybów) i pokazując je uczniom, ci podają prawidłowe nazwy.
3. Uczniowie na polecenie nauczyciela rozwiązują zadanie na str. 10 z zeszytu „Wiosna w lesie” nauczyciel rozszerza wiadomości na temat środowiska życia tych zwierząt oraz opisy w zeszycie „Wiosna w lesie” na stronie 12.
4 Nauczyciel prosi uczniów, aby odnaleźli zwierzęta przedstawione na ilustracjach oraz jeżeli spotkają inne zwierzęta, aby spróbowali je oznaczyć. Nauczyciel nadzoruje i pomaga uczniom w oznaczaniu zwierząt (przede wszystkim bezkręgowców).
5. Uczniowie razem z nauczycielem wyruszają na poszukiwanie mrowiska. Gdy znajdą, uczniowie zaopatrzeni w lupy przyglądają się mrowisku i mrówkom (im sposobie poruszania się, zachowania, pracy mrówek). Po chwili obserwacji nauczyciel opowiada uczniom kilka zdań o życiu mrówek (typy mrówek, czym różnią się poszczególne mrówki w mrowisku: królowa, robotnice, żołnierze, na czym polega życie społeczne mrówek itd.). Uczniowie rozwiązują zadanie na str. 13 w zeszycie „Wiosna w lesie”, a następnie prezentują to, co napisali.
6. Uczniowie w parach rozlosowują karteczki przygotowane przez nauczyciela z nazwami pospolitych gatunków roślin, zwierząt i grzybów. Zadaniem uczniów jest odszukanie tych okazów w lesie. Para, która zrobi to najszybciej (najszybciej poprawnie) wygrywa.

Literatura:
[1] Henryk Bryła, Ekologia w pytaniach i odpowiedziach, Oficyna Wydawnicza TEMPUS, 2006, s. 112
[2] Henryk Bryła, Słownik ekologiczny, Oficyna Wydawnicza TEMPUS, 2008, s. 79
[3] Zbigniew Głowaciński, Polska czerwona księga zwierząt – kręgowce, Państwowe Wydawnictwo
Rolnicze i Leśne. Warszawa, 2001, s. 449
[4] Halina Jastrzębska-Smolaga, W kierunku trwałej konsumpcji, Wydawnictwo Naukowe PWN SA, 2000 s. 246
[5] Leszek Kożuchowski, Wypalanie roślinności katastrofą środowiska przyrodniczego, Oficyna Wydaw. "Turpress", 2000, s. 55
[6] Alicja Kurnatowska, Ekologia. Jej związki z różnymi dziedzinami wiedzy, Wydawnictwo Naukowe PWN S.A., 1997, s. 291
[7] Wawrzyniec Milewski, Las słowami opisany, Centrum Informacji Lasów Państwowych, 2004, s. 154
[8 ] Ewa Pyłka-Gutowska, Ekologia z ochroną środowiska, 1996, s. 280
[9 ] Christian-Dietrich Schonowiese, Klimat i człowiek, Prószyński i S-ka, 1997
[10 ] Michael Scott, Ekologia, Oficyna Wydawnicza BGW, 1997
[11] H. Bryła, L. Hoppe, Porosty, Oficyna Wydawnicza TEMPUS, 2004, s.4 (karta pracy – badanie zanieczyszczenia powietrza)
[12] K. Basik, D. Jarociński, Poznajemy drzewa, Oficyna Wydawnicza TEMPUS, 2004, s.4 (karta pracy)
[13] K. Basik, D. Jarociński, Poznajemy krzewy, Oficyna Wydawnicza TEMPUS, 2004, s.4 (karta pracy)
[14] K. Basik, D. Ziółkowska, Mrówki, Oficyna Wydawnicza TEMPUS, 2006, s.4 (karta pracy)
[15] L. Hoppe, A. Sternicka, Wiosna w lesie, Oficyna Wydawnicza TEMPUS, 2004, s.16

Słowniczek terminów ekologicznych:
kwiat - organ wyspecjalizowany, stanowiący przekształcony i skrócony pęd roślin, pełniący funkcję rozmnażania płciowego u roślin nasiennych.
kwiatostan – skupienie kwiatów na wspólnej osi pędu nierozgałęzionego lub rozgałęzionego. Wyróżniamy typy kwiatostanów: grono (np. bez), kłos (np. żyto), główka (np. koniczyna), kolba (np. kukurydza), wiecha (np. owies), koszyczek (np. stokrotka). W skład kwiatostanu wchodzą: oś kwiatostanu, pędy boczne z kwiatami oraz liście przykwiatowe.
środowisko - całokształt czynników fizycznych (klimat), chemicznych (np. gleba) i biotycznych (np. konkurencja), w którym żyją żywe organizmy. Stanowi ogół elementów przyrodniczych istniejących w stanie naturalnym, a także przekształconych w wyniku działalności człowieka. Środowisko obejmuje więc zasoby naturalne i wytwory działalności człowieka, które pozwalają mu zaspokoić jego elementarne potrzeby życiowe. Wyróżnia się środowisko wodne, lądowe i powietrzne. Do nieożywionych elementów środowiska zalicza się tzw. czynniki abiotyczne: powietrze, wodę, glebę, światło, związki chemiczne. Ożywionymi elementami środowiska (tzw. czynnikami biotycznymi) są drobnoustroje, rośliny i zwierzęta. Obydwa elementy środowiska, tj. ożywione i nieożywione, oddziaływają na siebie, tworząc warunki rozwoju dla określonych gatunków organizmów.
zadrzewienie – drzewa i krzewy rosnące poza lasem i obszarami miejskimi, pełniące funkcje ekologiczne, ochronne, estetyczne, rekreacyjne i produkcyjne. Spełniają ważną rolę ekologiczną, ponieważ wzbogacają otaczającą biocenozę, chronią glebę i uprawy rolne przed wpływami czynników biotycznych i abiotycznych, np. przeciwdziałają przymrozkom, ograniczają erozję gleby, sprzyjają bytowaniu owadów, ptactwa i drobnej zwierzyny itp.
zalesienie – sadzenie młodego lasu na terenach nieleśnych nieleśnych celu prowadzenia produkcji leśnej.

Wyświetleń: 576