Katalog

DOROTA MATLAK, 2014-09-15
katowice

Historia, Referaty

Formy i metody pracy na lekcjach historii i społeczeństwa z dzieckiem z niedosłuchem przewodzeniowym.

- n +

UNIWERSYTET ŚLĄSKI
W KATOWICACH
WYDZIAŁ PEDAGOGIKI I PSYCHOLOGII



mgr Dorota Matlak
nr albumu 42287

PRACA DYPLOMOWA

FORMY I METODY PRACY NA LEKCJACH HISTORII I SPOŁECZEŃSTWA Z DZIECKIEM Z NIEDOSŁUCHEM PRZEWODZENIOWYM.




Praca dyplomowa napisana
pod kierunkiem
Prof. zw. dr hab. Stanisława Juszczyka


Katowice 2014

SPIS TREŚCI:
WSTĘP
1. CHARAKTERYSTYKA DZIECKA Z NIEDOSŁUCHEM
1.1. ANALIZA UŻYWANYCH POJĘĆ......................................................................................5
1.2. SYMPTOMATOLOGIA I PROCES DIAGNOZOWANIA NIEDOSŁUCHU....................6
1.3. FUNKCJONOWANIE DZIECKA Z NIEDOSŁUCHEM W GRUPIE RÓWIEŚNICZEJ..10
1.4. DOSTOSOWANIE WYMAGAŃ EDUKACYJNYCH DO SPECYFICZNYCH TRUDNOŚCI W UCZENIU SIĘ......................................................................................................................13
2. KONCEPCJA METODOLOGICZNA BADAŃ WŁASNYCH
2.1.CHARAKTERYSTYKA PLANOWANYCH BADAŃ, ICH PRZEDMIOT I CELE............20
2.2.PROBLEMATYKA BADAŃ...............................................................................................21
2.3.METODY, TECHNIKI I NARZĘDZIA BADAWCZE..........................................................21
2.4.ORGANIZACJA PRZEBIEGU BADAŃ.............................................................................23
2.5. CHARAKTERYSTYKA TERENU BADAŃ........................................................................23
3. METODY I FORMY PRACY Z DZIECKIEM Z NIEDOSŁUCHEM PRZEWODZENIOWYM -ANALIZA WYNIKÓW BADAŃ WŁASNYCH
3.1. INFORMACJA O UCZNIU- CHARAKTERYSTYKA ŚRODOWISKA RODZINNEGO....24
3.2. DIAGNOZA PSYCHOLOGICZNA I PEDAGOGICZNA UCZNIA.................................. 25
3.2.1 ZNACZENIE PROBLEMU............................................................................................. 27
3.2.2 PROGNOZA................................................................................................................... 27
3.2.3 PROPOZYCJE ROZWIĄZAŃ......................................................................................... 28
3.2.4 WDROŻENIE ODDZIAŁYWAŃ- METODY I FORMY PRACY Z UCZNIEM Z NIEDOSŁUCHEM NA ZAJĘCIACH Z HISTORII................................................................. 30
3.2.5 EFEKTY ODDZIAŁYWAŃ............................................................................................. 30
ZAKOŃCZENIE
BIBLIOGRAFIA
ANEKSY




WSTĘP

Idea wspólnego nauczania dzieci z wadą słuchu razem z pełnosprawnymi rówieśnikami w ostatnich latach ma coraz więcej zwolenników i propagatorów. Wiele dzieci z wadą słuchu czerpie niezaprzeczalne korzyści z nauczania integracyjnego, jest jednak grupa dzieci, które nie kwalifikują się do pełnej integracji. Jest to uwarunkowane wieloma czynnikami tkwiącymi w dziecku, jego środowisku domowym i szkolnym. Problem ten został trafnie sformułowany przez A.Love: " nauczanie wspólne-kiedy to możliwe ,nauczanie specjalne-kiedy to konieczne".
Grupa uczniów z wadą słuchu, która może i powinna być objęta pełną lub częściową integracją stanowi specyficzną społeczność ze względu na bariery komunikacyjne. Specyfika porozumiewania się z uczniem niedosłyszącym stwarza szczególne problemy w procesie dydaktyczno-wychowawczym. Stawia to przed nauczycielem szkoły masowej ,w której uczą się dzieci z wadą słuchu ,szczególne zadania ,którym musi sprostać.
Trudności w kontakcie słownym ograniczają zazwyczaj kontakty społeczne-zarówno z osobami dorosłymi ,jak i z rówieśnikami. Powoduje to opóźnienia w rozwoju społecznym i emocjonalnym, mniejszą zaradność życiową ,mniejszą samodzielność ,brak umiejętności rozwiązywania konfliktów w grupie itp.
Dzieci z ciężkim uszkodzeniem słuchu od bardzo wczesnych lat muszą się więcej uczyć, a nie zawsze są odpowiednio nagradzane i doceniane. Brak im pełnej akceptacji rodziców i dalszego środowiska. Odbija się to niekorzystnie na ich prawidłowym rozwoju emocjonalnym. Niedojrzałość emocjonalna , przejawiająca się w nadmiernym zahamowaniu albo nadmiernym pobudzeniu, utrudnia dziecku korzystanie z lekcji, a kolejnymi konsekwencjami są : nadmierne izolowanie sie od grupy, nieumiejętność nawiązywania stałych kontaktów uczuciowych, chęć imponowania innym, często w sposób niekonwencjonalny.
W okresie nauki szkolnej uczeń z wadą słuchu , jeśli tylko pozwala na to czas, powinien być angażowany do prac na terenie klasy i szkoły. Daje to mu możliwość zaprezentowania swoich umiejętności i zainteresowań, a także korygowania niewłaściwych postaw.

Celem niniejszej pracy jest ukazanie form i metod, za pomocą których najlepiej pracować z dzieckim z niedosłuchem typu przewodzeniowego na lekcjach historii w szkole podstawowej, aby pomóc im w opanowaniu materiału ujętego w podstawie programowej. Badania i wnioski wyłoniono w oparciu o analizę indywidualnego przypadku. Badaniu poddano uczennicę klasy V szkoły podstawowej, u której stwierdzono niedosłuch typu przewodzeniowego. Oprócz arkusza obserwacji w badaniach wykorzystano również kwestionariusz wywiadu z nauczycielem, wywiad z rodzicem, analizę dokumentów.
Pierwszy rozdział wprowadza czytelnika w terminologię związaną z wadąmi słuchu u dzieci , omawia funkcjonowanie dziecka w grupie rówieśniczej oraz omawia ,jak należy dostosować wymagania edukacyjne dla tego dziecka. Drugi rozdział ,stanowiący część badawczą pracy , określa cel badań, podaje sformułowane przeze mnie hipotezy, przedstawia też metody i narzędzia badawcze. Trzeci rozdział to opis i analiza konkretnego problemu edukacyjnego ,podanie propozycji rozwiązań i przedstawienie wniosków z efektów oddziaływań.












1. Wprowadzenie w problematykę dziecka z niedosłuchem
1.1. Analiza używanych pojęć
W niniejszej pracy autor będzie posługiwał się następującymi pojęciami:
Słuch- zmysł umożliwiający odbieranie ,czyli percepcję fal dźwiękowych. Narządy słuchu nazywa się uszami. Słuch jest wykorzystywany przez organizmy żywe do komunikacji oraz rozpoznawania otoczenia .
Niedosłuch (łac.hypoacusis) – zaburzenie ze strony narządu słuchu polegające na nieprawidłowym przewodzeniu lub odbiorze dźwięków. Częstość występowania niedosłuchu rośnie z wiekiem. Niedosłuch przewodzeniowy u chorego najczęściej objawia się gorszym słyszeniem w zakresie dźwięków niskich. Chory także lepiej rozumie mowę w hałasie (w otosklerozie) i nie skarży się na pogorszenie słuchu podczas rozmowy przez telefon – (wykorzystanie przewodnictwa kostnego). Chory nie mówi podniesionym głosem ponieważ ma zachowaną kontrolę własnego głosu. Niedosłuch może występować jako izolowany objaw, lub mogą mu towarzyszyć inne objawy otologiczne np. szumy uszne lub zawroty głowy oraz pozaotologiczne tworzące określone jednostki chorobowe.
Rewalidacja pochodzi od łacińskich słów re- znów, validus – mocny. Oznacza przywracanie człowiekowi pełnej sprawności. Jest procesem wychowawczym, z zaplanowanymi celami, uwzględniającym wiedzę teoretyczną i działanie skierowane na osobę niepełnosprawną; usprawnianie zaburzonych funkcji rozwojowych i intelektualnych.





1.2. Symptomatologia i proces diagnozowania niedosłuchu
Słuch-wrażliwość na fale dźwiękowe, które stanowią bodziec pobudzający narząd słuchu jest obok wzroku drugim zmysłem umożliwiającym orientację w otoczeniu i przystosowanie się do niego. Dźwięki, które odbierane są przez narząd słuchu przenoszą informacje o zdarzeniu. Słuch człowieka wiąże się ze zdolnością mówienia i słyszenia mowy innych, ułatwia to wymianę myśli, nabywanie wiadomości i rozwój władz umysłowych.
W narządzie słuchu wyróżnia się dwa układy:
- układ przewodzący dźwięki obejmujący ucho zewnętrzne i ucho środkowe,
- układ odbiorczy w skład , którego wchodzą: ucho wewnętrzne, nerw słuchowy i dalsze neurony nerwowej drogi słuchowej wraz z ośrodkami słuchowymi w centralnym układzie nerwowym, zlokalizowanym w części skroniowej kory mózgowej.
Istnieje wiele przyczyn, które naruszają i powodują zaburzenia w działaniu narządu słuchu. Do podstawowych przyczyn ograniczającą sprawność słuchową należy zaliczyć:
- czynniki dziedziczne : dziedziczenie dominujące, recesywne oraz dziedziczenie z chromosomem X,
- w okresie prenatalnym : zaburzenia rozwojowe płodu spowodowane chorobą wirusową matki, infekcja wewnątrzmaciczna ,zatrucie lekami lub innymi środkami ototoksycznymi ,
- w okresie okołoporodowym : wcześniactwo, nieprawidłowy poród, zaburzenia krążeniowe lub oddechowe ,brak fachowej opieki w czasie porodu , uraz porodowy ,
- w okresie poporodowym : żółtaczkę ( szczególnie powiązaną z konfliktem serologicznym), zakażenia, urazy i inne uszkodzenia ototoksyczne ,
- w okresie niemowlęcym i wczesnego dzieciństwa : zapalenie opon mózgowych i przewlekłe zapalenia ucha środkowego , toksyczne uszkodzenie nerwu słuchowego w przebiegu chorób zakaźnych, takich jak: odra , płonica, koklusz, grypa i świnka, stosowanie leków o charakterze ototoksycznym ( chinina, gentamycyna) , urazy mechaniczne w obrębie czaszki, urazy akustyczne ,
- w okresie późniejszym : spowodowane otosklerozą , zaburzeniami ukrwienia ucha wewnętrznego, chorobą Menier'a, długotrwałym urazem akustycznym i głuchotą starczą.
Osoby z uszkodzeniem słuchu nie posiadają zdolności dokładnego słyszenia ,czasem niezdolność ta jest całkowita czyli niesłyszenie w ogóle.
Konsekwencja utraty słuchu zależna jest od wielu czynników ,należy wśród nich wymienić :
- wiek , w jakim nastąpiła utrata słuchu ,
- rodzaj i stopień utraty słuchu ,
- protezowanie słuchowe,
- umiejętność wykorzystania posiadania resztek słuchu ,
- czynniki środowiskowe wieku szkolnego ,
- aktualne warunki rodzinne osoby niesłyszącej ,
- podstawowy sposób porozumiewania się z otoczeniem ,
- cechy osobowości osoby niesłyszącej.
Uszkodzenia słuchu mogą być bardzo różne , powodują one określone wady słuchu. W związku z tym, aby określić rodzaj i typ głuchoty, jaką postawić diagnozę ,czy zastosować rehabilitację M. Góralówna wyróżnia dwa zasadnicze typy głuchoty:
- głuchotę przewodzeniową ,
- głuchotę odbiorczą.
A. Mitrynowicz - Modrzejewska wskazuje na istnienie trzeciego typu
- głuchoty mieszanej.
Inaczej niż M. Góralówna klasyfikuje typy głuchoty K. Kirejczyk , który dzieli jednostki z wadami słuchu na:
- zupełnie głuche ,
- z resztkami słuchu ,
- niedosłyszące.
Istotne znaczenie ma oddziaływanie na dziecko z uszkodzeniem słuchu w pierwszych latach życia , bowiem w tym okresie rozwija się i kształtuje układ nerwowy , który jest anatomicznym podłożem całego życia psychicznego człowieka. Stąd też wynika wiele potrzeb , które wpływają na podejmowanie różnych czynności i motywują działanie.
Niedosłuch przewodzeniowy jest zjawiskiem nabytym, rzadziej uwarunkowanym genetycz-nie. Większość poddaje się leczeniu zachowawczemu, chirurgicznemu lub protetycznemu. Ten typ niedosłuchu dominuje u dzieci z upośledzeniem słuchu.
W niedosłuchu przewodzeniowym upośledzona jest funkcja drogi powietrznej, dźwięk odbierany jest drogą kostną. Powodem zaburzeń mogą być choroby przewodu słuchowego ze- wnętrznego i ucha środkowego. Najczęstsza przyczyna to wysiękowe zapalenie ucha. Objawy niedosłuchu są dyskretne i ciężkie do uchwycenia. Diagnozę potwierdzają testy audiometryczne (badania behawioralne: audiometria nieuwarunkowana i uwarunkowana, audiometria zabawowa, badanie mową, audiometria mowy, audiometria tonalna) i obiektywne badania słuchu (tympanometria, oto emisja akustyczna, potencjały wywołane z pnia mózgu).
Cechą charakterystyczną niedosłuchu typu przewodzeniowego jest obserwowana na wykresie audiometrii tonalnej rezerwa ślimakowa minimum 15dB i próg przewodnictwa w zakresie normy. Najlepszą metodą wczesnego wykrywania, leczenia i zapobiegania następstwom niedosłuchu u dzieci są powszechne badania przesiewowe słuchu. Największe znaczenie ma wykonanie tympanometrii. Dla przeprowadzenia badań słuchu wymagane są odpowiednie warunki lokalowe i doświadczony personel, umiejący nawiązać dobry kontakt z dzieckiem i rodzicami. Rodzaj badania należy dostosować do wieku i poziomu rozwoju psychoruchowego dziecka, włączyć do współpracy rodziców. Postępowanie terapeutyczne zależy od przyczyny powstania niedosłuchu przewodzeniowego. Najlepsze efekty daje leczenie operacyjne, zarówno poprawiające słuch, jak i chorób powodujących powstawanie omawianego zaburzenia (np. operacyjne usunięcie przerośniętego migdałka gardłowego). Istotne jest leczenie zachowawcze, szczególnie we wczesnej fazie OMS. Systematyczne wykonywanie zabiegu Politzera, próby Valsalvy i Toyn- beego w połączeniu z kontrolą stanu otolaryngologicznego pozwalają uzyskać dobre wyniki terapeutyczne bez leczenia chirurgicznego.
Opieką rehabilitacyjną powinny być objęte dzieci z niedosłuchem niepoddającym się leczeniu, obustronnym, z utrudnieniem rozwoju mowy, odbierania i rozumienia mowy na drodze słuchowej. Zastosowanie aparatów na przewodnictwo kostne ma uzasadnienie przy niedorozwoju ucha zewnętrznego i/lub środkowego oraz długotrwałym OMS z powodu rozszczepienia podniebienia i niektórych innych zaburzeń rozwoju twarzoczaszki. Najnowszym aparatem jest system BAHA. Rehabilitacja, oprócz opieki audiologicznej, powinna objąć również dziecko opieką logopedyczną i foniatryczną. Niedosłuch przewodzeniowy nie współistniejący z innymi zaburzeniami ogólnorozwojowymi nie dyskwalifikuje dziecka z możliwości uczęszczania do normalnej publicznej szkoły.
Szczególne zadanie spoczywa wówczas na nauczycielach i rodzicach, by wspierali go i pomagali wyrównać deficyt słuchu przez przyznanie dodatkowych godzin korekcyjno- kompensacyjnych, wsparcie logopedy, utrwalanie wiadomości w domu itp. Profilaktyka i prewencja zaburzeń słuchu w przypadkach, gdy można ich uniknąć, zastępuje leczenie i rehabilitację. Kobiety będące w ciąży powinny unikać czynników, które mogą spowodować wady uszu i niedosłuch. Pod opieką poradni otorynolaryngologicznej i audiologicznej powinny być wszystkie dzieci z czynnikami ryzyka uszkodzenia słuchu do 6 miesiąca życia, kiedy to wymagane jest kontrolne badanie słuchu. W przypadku, gdy wynik badania nie potwierdza niedosłuchu, ośrodek audiologiczny zobligowany jest jeszcze do sprawowania kontroli do 3 roku życia dziecka. Obserwacja dziecka po infekcjach górnych dróg oddechowych oraz kontrolne badanie słuchu, są najlepszą metodą prewencji niedosłuchu przewodzeniowego w OMS.
Rodzice, których dzieci mają zaburzenia mowy, problemy z czytaniem i pisaniem, przed udaniem się do poradni pedagogiczno-psychologicznej powinni skorzystać z konsultacji otorynolaryngologicznej. Wszelkie ciała obce w uchu powinny być usuwane przez specjalistę, gdyż niefachowe manipulacje mogą doprowadzić do stanu zapalnego, uszkodzenia skóry przewodu słuchowego i/lub błony bębenkowej. Hałas jest jednym z czynników wywołujących niedosłuch, ale o charakterze odbiorczym uszkodzenie obejmuje ucho wewnętrzne, nerw słuchowy lub ślimakowo-przedsionkowy, albo szlak słuchowy w ośrodkowym układzie nerwowym. Występuje u dzieci rzadko około 1% dzieci w wieku szkolnym.

1.3. Funkcjonowanie dziecka z niedosłuchem przewodzeniowym w grupie rówieśniczej

Rodzice, rodzeństwo, rówieśnicy w szkole, przedszkolu, towarzysze zabaw, krewni i inni stanowią środowisko, które czynnie lub biernie, świadomie lub nieświadomie wpływa na stosunek dziecka do postępowania terapeutycznego i rehabilitacji niedosłuchu przewodzeniowego.
Dziecko niedosłyszące funkcjonując w środowisku wykorzystuje posiadany słuch, dopomagając sobie równocześnie wzrokiem. W okresie szkolnym i przedszkolnym pozostaje pod opieką poradni pedagogiczno-psychologicznej. Regularnie prowadzone zajęcia z logopedą mają na celu głównie niwelowanie wad artykulacji i wspomaganie rozwoju mowy.
W powodzeniu szkolnym dziecka z niedosłuchem mniej decyduje wielkość ubytku słuchu, znacznie bardziej natomiast opanowanie mowy, stan dojrzałości społecznej i emocjonalnej, łatwość nawiązywania kontaktów społecznych, zainteresowania dziecka, takie cechy osobowości jak umiejętność skupienia uwagi, wytrwałość, motywacja do pracy i odporność na niepowodzenia. Najbardziej korzystną forma kształcenia dla dzieci niedosłyszących jest szkoła masowa. Aby dziecko mogło z powodzeniem pobierać naukę w szkole powszechnej, zarówno rodzice jak i nauczyciele muszą zdawać sobie sprawę z jego trudności i braków, i dążyć systematycznie do ich wyrównania. Rodzice powinni utrzymywać bliski kontakt ze szkołą oraz z poradnią psychologiczno-pedagogiczną. Pomagając dziecku w nauce powinni umiejętnie zachęcać je do samodzielnego pokonywania trudności, korzystając z dostępnych pomocy książkowych i rozszerzania tą drogą pożytecznych zainteresowań. Zaangażowanie rodziców w naukę szkolną polega na uzupełnianiu braków, powtarzaniu przerobionego materiału, pobudzaniu ambicji poprzez stworzenie rozsądnego systemu pochwał, utrwalaniu przyswojonych wiadomości. Szczególne zadanie ma nauczyciel klasy, której uczniem jest dziecko niedosłyszące. W swoim działaniu wychowawczo-dydaktycznym powinien uwzględnić specyfikę sytuacji dziecka, jego trudności i sposoby, jakimi można takiemu uczniowi dopomóc. Nie chodzi o to, aby stosować wobec dziecka taryfę ulgową, ale by je zachęcić i maksymalnie zaktywizować. W wielu przypadkach nauczyciel może dopomóc dziecku, np.:
- podczas dyktowania, tłumaczenia istotnych treści stać w pobliżu dziecka z twarzą dobrze oświetloną;
- sprawdzać czy dziecko dobrze zrozumiało treść zadania, ewentualnie podać mu ją na pi- śmie lub polecić jednemu z dzieci napisać treść zadania na tablicy;
- na wniosek poradni psychologiczno-pedagogicznej, mogą być przyznane godziny na in- dywidualne zajęcia z dzieckiem o charakterze korekcyjno-kompensacyjnym;
- zapewnić dziecku niedosłyszącemu korzystne miejsce i warunki oświetlenia. Zakłada się, aby w klasie masowej stosunek uczniów z uszkodzonym słuchem do normalnie słyszących wynosił 1:8. Samopoczucie dziecka z wadą słuchu w kolektywie klasowym zależy od ukierunkowania klasy przez nauczyciela. Noszenie aparatu słuchowego budzi sensację wśród zdrowych dzieci, dlatego otoczenie dziecka powinno być poinformowane o przyczynie używania aparatu słuchowego. W przypadku niedosłuchu typu przewodzeniowego, w aparat słuchowy są zaopatrzone dzieci, u których zostały wyczerpane inne metody leczenia (chirurgiczne i farmakologiczne). Ujemne strony kształcenia dziecka niedosłyszącego w szkole masowej, to:
-zbyt duża liczebność klas, nie pozwalająca nauczycielowi na indywidualne podejście do dziecka;
- niekorzystne, z reguły, warunki akustyczne sal lekcyjnych oraz hałas, który panuje w szkole pogarszają sytuację dziecka;
- zbyt wysokie wymagania związane z realizacją programu szkolnego;
- brak dostatecznego doświadczenia pedagogicznego u nauczycieli. Przy kwalifikowaniu dzieci z niedosłuchem do szkoły powszechnej ponosi się, w pewnych przypadkach, ryzyko przeciążenia psychiki dziecka, gdyż uczniowie ci muszą włożyć nie- współmiernie więcej pracy w naukę szkolną, aniżeli ich rówieśnicy słyszący. Decyzja co do wyboru szkoły podejmowana bywa przez zespół Wojewódzkiej Poradni Pedagogiczno- Psychologicznej i zależna jest od:
- poziomu dojrzałości szkolnej dziecka;
- stanu słuchu (wynik audiogramu i/lub audiogramu z aparatami słuchowymi);
- stanu rozwoju językowego dziecka;
- oceny psychologa co do poziomu intelektualnego i dojrzałości społeczno-emocjonalnej;
- oceny postępów dziecka przez specjalistę poradni audiologicznej, logopedycznej i
otolaryngologicznej;
- życzenia i sugestii rodziców, ich możliwości zapewnienia opieki dziecku w trakcie nauki
szkolnej.
Nie zawsze decyzja poradni jest zgodna z życzeniami i aspiracjami rodziców. Możliwe bywa wówczas warunkowe przyjęcie dziecka do określonej szkoły na okres próbny, za zgodą kierownictwa szkoły i nauczycielki prowadzącej zajęcia. Pomimo starań dziecko niedosłyszące może mieć niepowodzenia w nauce w szkole masowej na skutek :
- niedostatecznego opanowania mowy w okresie przedszkolnym i trudności w rozumieniu przekazywanych treści;
- zniechęcenia dziecka do nauki z powodu braku stymulującego wpływu rodziców i nauczycieli;
- błędów wychowawczych rodziców, utrudniających adaptacje dziecka niedosłyszącego w środowisku szkolnym.






1.4. Dostosowanie wymagań edukacyjnych do specyficznych trudności w uczeniu się dla dziecka z niedosłuchem przewodzeniowym
W przypadku ucznia z uszkodzonym słuchem II etap edukacyjny (kl. IV–VI szk. podst.) to czas, kiedy następuje dalsze kształtowanie się sprawności językowych, pozwalających na coraz efektywniejsze funkcjonowanie w szkole. Nauczyciele realizujący podstawę programową muszą zdawać sobie sprawę z faktu, że proces doskonalenia się systemu językowego dziecka trwa i jego intensywność zależy również od prawidłowości przebiegu oddziaływań edukacyjnych. Rolą każdego nauczyciela jest zatem ukierunkowanie i wspomaganie ucznia w nabywaniu kompetencji językowej w płaszczyźnie realizacyjnej, na którą składają się umiejętność budowania zdań z wykorzystaniem reguł gramatycznych oraz posługiwanie się systemem językowym w różnych sytuacjach komunikacyjnych. Należy zaznaczyć, że doskonalenie kompetencji w tym zakresie powinno dotyczyć zarówno wypowiedzi ustnych, jak i pisemnych z uwzględnieniem funkcji, jakie mogą one spełniać w organizowaniu przebiegu procesu komunikowania się, obejmujących m.in. umiejętność informowania, dokonywania ewaluacji (ocenianie i wartościowanie), argumentowania.
Analiza i interpretacja tekstów kultury wymaga od ucznia wiedzy na temat zjawisk otaczającej rzeczywistości oraz umiejętności pozwalających na poruszanie się w świecie wartości, odróżnianie fikcji od faktu, dokonywanie analizy treści tekstu itp. Właściwa analiza i interpretacja tekstów literackich wymaga zatem sprawnego operowania językiem w odniesieniu do rzeczywistości kulturowej. W przypadku słabo słyszącego i niesłyszącego ucznia należy uznać, że językowe doświadczenia związane z analizą i interpretacją tekstów dopiero się dla niego zaczynają i będą kontynuowane na kolejnych etapach edukacji. Niska umiejętność korzystania z kontekstu kulturowego, rozpoznawania znaczeń dosłownych i niedosłownych oraz posługiwania się językowymi środkami stylistycznymi, takimi jak: metafora, alegoria, oksymoron, personifikacja, są przyczyną rozumienia przez ucznia tekstów jedynie na poziomie literalnym. Refleksyjne działania nauczyciela mają umożliwić uczniowi językowe poruszanie się w rzeczywistości kulturowej w taki sposób, aby początkowo z pomocą osób dorosłych, a następnie samodzielnie, mógł dokonywać analizy i interpretacji tekstów kultury.
Założeniem podstawy programowej określonej dla II etapu edukacyjnego jest wyposażenie ucznia w taki zasób wiedzy historycznej, która umożliwi mu kontynuację nauki i poszerzanie wiadomości na III etapie edukacyjnym (gimnazjum). Nauczyciel historii w gimnazjum musi więc dokonać rzetelnej oceny poziomu opanowania wiadomości i umiejętności niesłyszącego lub słabo słyszącego ucznia i poznać jego gotowość poznawczą do poszerzania wiedzy w zakresie treści historycznych. Wyniki tego rodzaju diagnozy powinny uzmysłowić nauczycielowi konieczność zaplanowania działań w sposób, który uwzględni czas na uzupełnienie brakujących informacji.
Tak zorganizowany proces nauczania ma uświadomić uczniowi konieczność odwoływania się do wydarzeń powiązanych w sposób przyczynowo-skutkowy z faktami historycznymi, o których uczy się obecnie, wyzwolić aktywność poznawczą i zmobilizować go do prób samodzielnego umiejscawiania faktów historycznych w kontekście historyczno-kulturowym. W przypadku korzystania z tekstów źródłowych uczeń z uszkodzonym słuchem będzie napotykał trudności związane z zastosowanym słownictwem oraz specyficzną budową składniową i stylistyczną wypowiedzi. Z tego powodu analiza tekstów źródłowych musi nadal, podobnie jak na II etapie, odbywać się pod kierunkiem nauczyciela.
Trudności mogą też pojawić się w przypadku formułowania i uzasadniania opinii dotyczących wydarzenia historycznego lub dokonywania oceny działań postaci historycznych. Nauka tworzenia przez ucznia z uszkodzonym słuchem narracji historycznej oraz formułowania i analizowania opinii powinna odbywać się zatem pod czujnym okiem nauczyciela. Przyswajanie treści z zakresu wiedzy o społeczeństwie objętych podstawą programową niewątpliwie będzie stanowiło dla ucznia z uszkodzonym słuchem duże wyzwanie.
Dotychczasowe doświadczenia językowe niesłyszącego i słabo słyszącego dziecka najczęściej nie obejmowały tematyki społecznej i politycznej – inaczej niż w przypadku dziecka słyszącego, które mimowolnie bywało uczestnikiem rozmów osób dorosłych na tematy społeczno- -polityczne oraz miało możliwość śledzenia wydarzeń za pośrednictwem mediów .Z tego względu szczególnie trudna może okazać się realizacja tematyki wymagającej odwoływania się do przykładów oraz samodzielnego gromadzenia informacji i dokonywania analizy treści zawartych w środkach masowego przekazu.
Głównym celem realizacji podstawy programowej z zakresu wiedzy o społeczeństwie, w przypadku ucznia z uszkodzonym słuchem, powinno stać się wzbudzenie zainteresowania problematyką życia społecznego, wzbogacanie zasobu leksykalnego o pojęcia umożliwiające podejmowanie dyskusji na tematy społeczno- polityczne oraz kształtowanie aktywnej postawy w aspekcie poznawczym, emocjonalnym i behawioralnym .
Podstawowym warunkiem dobrej pracy nauczyciela z dzieckiem z wadą słuchu jest wnikliwe rozpoznanie umiejętności i możliwości dziecka. Uczeń taki powinien być pod stałą obserwacją nauczyciela. Rozpoczynając pracę w klasie nauczyciel powinien wyjaśnić wszystkim uczniom, jakie trudności może mieć ich niedosłyszący kolega lub koleżanka. Można powiedzieć im, że podobnie jak okulary służą do korekty wzroku, aparat słuchowy służy do wzmocnienia dźwięków dochodzących do ucha. Uczniowie powinni wiedzieć, że niedosłyszący kolega może ich nie usłyszeć albo nie zrozumieć od razu, ale przecież widzi, myśli, czuje i może być z powodzeniem uczestnikiem wspólnej nauki i zabawy. To nauczyciel powinien wpłynąć na to, by dziecko z wadą słuchu zostało zaakceptowane przez rówieśników w klasie , ale również on musi wyważyć swój stosunek do całego zespołu, aby swoją postawą nie spowodować rozdźwięku i zawiści wśród dzieci. Dlatego dziecko niedosłyszące nie może być faworyzowane, lecz powinno być traktowane podobnie jak jego pełnosprawni koledzy we wszystkich sprawach, które nie mają związku z wadą słuchu. Ważną sprawą jest ukazanie wszystkim dzieciom jak wiele nakładu pracy i czasu wymaga opanowanie wiedzy i umiejętności przez ich niepełnosprawnego kolegę. Jest to niezmiernie istotna sprawa w sytuacji, gdy dokonujemy oceny.
Dziecko niedosłyszące bardzo pragnie dobrych ocen i sukcesu. Widzi, że jego rówieśnicy poświęcają znacznie mniej czasu na naukę. Budzi to żal, zniechęcenie, poczucie inności. Nauczyciel musi zawsze pamiętać i uświadamiać to uczniom i ich rodzicom, że ocena dziecka z głęboką wadą słuchu będzie zawsze względna. Relatywność oceny oznacza uwzględnienie możliwości i obiektywnych ograniczeń dziecka, mimo, że wymagania programowe wobec niego będą takie same, jak w stosunku do całego zespołu klasowego. Sprawą zasadniczą, jest zapewnienie podczas lekcji bezwzględnej widoczności twarzy osoby mówiącej - nauczyciela lub innych uczniów mówiących. Jest to najistotniejszy czynnik decydujący o możliwości komunikacji między uczniem z wadą słuchu a słyszącymi. Przychodząc do szkoły dziecko musi przyzwyczaić się do innego sposobu mówienia nauczycieli i uczniów w klasie. Wobec tego rozumienie lekcji wymaga od dziecka bardzo dużego wysiłku, długotrwałej koncentracji uwagi i wyjątkowej odporności na zmęczenie.
Uczestnictwo w każdej lekcji jest samo w sobie trudnym zadaniem, gdyż wypowiadana jest ogromna liczba zdań, używana intonacja jako element znaczący, a także wprowadzane pojęcia abstrakcyjne. Wielu informacji dziecko nie słyszy wcale, albo słyszy je w sposób zniekształcony lub niepełny, że nie może ich zrozumieć. Najlepiej, gdy nauczyciel w trakcie zajęć przyjmuje pozycję statyczną znajdując się na podium, nie spaceruje po klasie, nie staje za plecami ucznia czy plecami do niego, jak ma to miejsce w trakcie pisania na tablicy i jednocześnie wyjaśnianie tematu. Nauczyciel powinien mówić wyraźnie, naturalnym głosem, o normalnym natężeniu. Rozumienie utrudnia również nadmierna gestykulacja, gwałtowność ruchów rąk i głowy, zbyt szybkie tempo mowy (dobrze, gdy podczas przekazu istotnych treści jest zwolnione), pomyłki językowe i inne , zbędne powtórzenia, nieoczekiwane powracanie do wcześniej już poruszanych treści bez wcześniejszego zasygnalizowania.
W przypadku dzieci w młodszym wieku szkolnym, mówiących niewyraźnie, wysokim głosem, wskazane jest, aby nauczyciel możliwie często rekapitulował wypowiedzi uczniów. W czasie trwania lekcji należy pozwolić uczniowi na odwracanie się w kierunku odpowiadającego ucznia (ułatwieniem jest krzesło obrotowe dla dziecka z wadą słuchu), lub zadbać o takie ustawienie ławek, aby uczeń niedosłyszący widział twarze kolegów. Dodatkowym ułatwieniem jest zwracanie się do pozostałych dzieci po imieniu, bardzo pomoże to dziecku niedosłyszącemu szybko zorientować się, kto odpowiada. Ważną sprawą jest miejsce ucznia niedosłyszącego w klasie. Aby stworzyć mu optymalne warunki odbioru mowy, powinien taki uczeń siedzieć w pierwszej lub drugiej ławce, w rzędzie przy oknie, gdyż ważne jest właściwe oświetlenie twarzy mówiącego nauczyciela. Nie może ona być ukryta w cieniu, muszą być widoczne wszystkie części twarzy. Uwaga! - zbyt ostre oświetlenie twarzy nauczyciela, ciemne okulary, broda, wąsy - utrudniają dziecku odczytywanie mowy z ust .
Dodatkowym utrudnieniem w odbiorze mowy przez aparat słuchowy jest hałas - rozmowy innych dzieci, hałas na korytarzu, szelest kartek itp. Trzeba pamiętać, że aparat słuchowy pomaga dziecku niedosłyszącemu, ale nie przywraca prawidłowego słuchu, wzmacnia tylko siłę dźwięku, a więc nie tylko głos rozmówcy ale i wszelkie hałasy. Hałas zaś przeszkadza w rozumieniu mowy, dlatego nauczyciel powinien zwrócić uwagę na to, by stałe miejsce dziecka z wadą słuchu znajdowało się z daleka od źródła wzmożonego hałasu. Należy zadbać także o wyciszenie hałasu w klasie (np. filcowe podkładki pod nogami krzeseł). Hałas powoduje złe rozumienie sytuacji. Dziecko myląc źródła hałasu (myśli, że gwar jest w klasie), może w takiej sytuacji sam zachowywać się głośno. Innym negatywnym skutkiem hałasu może być nadmierne wyciszanie aparatu bądź całkowite wyłączenie go.
W ten sposób - w obawie przed kolejnym urazem akustycznym - dziecko pozbawia się możliwości korzystania z aparatu słuchowego. Hałas uraża słuch, a także sprzyja dekoncentracji, co utrudnia nadążanie za tokiem lekcji i powoduje nadmierne zmęczenie. Dziecko ze znaczną wadą słuchu z reguły ma trudności z nadążeniem za tokiem zajęć, gdyż nie może jednocześnie wykonywać kilku czynności. Słuchanie nauczyciela wymaga obserwowania jego twarzy, nie może więc w tym samym czasie odnaleźć strony w książce, ani rysować, ani przepisywać itp. Dlatego dziecko z wadą słuchu powinno siedzieć z uczniem zdolnym, zrównoważonym emocjonalnie, na którego pomoc może w każdej chwili liczyć. Pamiętajmy, że uczniowi z wadą słuchu potrzebna jest pewność znajomości tematu lekcji, czyli pożądane staje się dostarczanie mu najlepiej z wyprzedzeniem, pewnego rodzaju ,,szkieletu’’ zajęć, pomagającego we właściwym ukierunkowaniu się na odbiór, rekonstrukcję i uzupełnienie brakującej wiedzy zarówno w trakcie , jak i po zakończeniu zajęć.
W klasach młodszych te informacje powinni otrzymywać rodzice. Mogą wówczas przygotować dziecko do odbioru treści lekcji (np. wprowadzenie i wyjaśnienie nowego słownictwa, ogólne zapoznanie z tematyką). W klasach drugiego etapu edukacyjnego ta procedura jest również niezbędna.
Na każdym poziomie nauczania daje uczniowi niedosłyszącemu poczucie bezpieczeństwa. Dbałość o oddzielenie przez nauczyciela, treści istotnych od mniej istotnych też pomaga uczniowi z zrozumieniu przekazu i podążaniem za tokiem lekcji, zwłaszcza podczas samodzielnego notowania (w klasach programowo wyższych).
Jeżeli nauczyciel prowadzi lekcję chaotycznie, jest to niemalże katastrofą. Uczeń ze znacznym ubytkiem słuchu nie ma wówczas możliwości wspierania się logiką toku lekcji, logiką formułowanych myśli w oparciu o usłyszane treści; domyśla się zaś tych, których nie dosłyszał. Zwracając się do dziecka z wadą słuchu, nauczyciel powinien posługiwać się prostymi zdaniami, a pytania powinny być tak budowane, by swoją konstrukcją sugerowały dziecku treść pytania. Pytania typu ,,pada deszcz?’’, ,,odrobiłeś lekcje?’’ z reguły nie trafiają do dziecka, gdyż nie słyszy ono intonacji i odczytane z ust zdanie może przyjąć jako twierdzenie.
Po zadaniu pytania wskazane jest danie dziecku dłuższego czasu na udzielenie odpowiedzi. Trzeba umieć ocenić, czy brak odpowiedzi wynika z braku wiedzy, czy też z braku zrozumienia pytania. W tym drugim przypadku należy powtórzyć pytanie, bądź przeformułować je, używając słów bliższych dziecku. Bardzo duże problemy mają uczniowie niedosłyszący z wypowiedziami na tematy dowolne. Przyzwyczajeni są bowiem do bazowania na konkrecie, na obrazie, nie znają innych strategii myślenia, pozwalających na odejście w kierunku abstrakcji. Dlatego też należy wychodzić od konkretnych pytań i stopniowo dochodzić wraz z uczniami do udzielania bardziej oddalonych od konkretów odpowiedzi. W ten sposób pokazujemy mu jak radzić sobie z tematami ,,wolnymi’’- dla nich zupełnie abstrakcyjnymi.
Przy omawianiu czytanek, spektakli, lektur, trzeba pomóc dziecku, podając mu pewien schemat pytań, na które powinno odpowiedzieć. Taki schemat ułatwi dziecku skupienie uwagi na rzeczach istotnych i porządkuje treści, które dziecko chce przekazać. Nie mniej ważną sprawą jest nauka pisania. Dzieci z wadą słuchu na ogół mają dobrą pamięć wzrokową i nie popełniają błędów ortograficznych, tylko popełniają błędy wynikające z niedosłuchu. Na poprawę umiejętności pisania możemy wpływać zadając krótkie teksty do przepisywania, zachęcając do dokładnego czytania i omawiając z dzieckiem popełnione błędy.
Błędy gramatyczne i stylistyczne stają się rzadsze, w miarę jak dziecko opanowuje samodzielnie czytanie i znajduje przyjemność w tym zajęciu. Szczególnie wiele trudności sprawia dziecku niedosłyszącemu pisanie ze słuchu. Dziecko odbiera mowę w sposób bardzo zniekształcony, czasami w sposób szczątkowy. Pisze więc coś, czego raczej się domyśla z kontekstu zdania. Dlatego należy dyktować całe zdania lub części zdania mające sens, a unikać dyktowania pojedynczych słów. Nauka pisania ze słuchu powinna przebiegać w ścisłej współpracy z rodzicami. Można pisanie dyktand potraktować jako formę pracy indywidualnej z uczniem poza lekcjami. W czasie, gdy inni uczniowie piszą dyktando, uczeń niedosłyszący może pisać inny sprawdzian z zakresu języka polskiego. W klasach starszych pisanie ,,kartkówek’, jako sprawdzianu, bez uwzględnienia ograniczeń dziecka z dysfunkcją słuchu, mija się z celem. Zanim uczeń zdąży zorientować się, względnie upewnić się, czy właściwie zrozumiał polecenie lub wyjaśnić to, co było dla niego niejasne, czas przeznaczony na pracę mija. Dyskusja, jako miara aktywności ucznia na lekcji też nie może stanowić podstawy oceny, gdyż przy tradycyjnym ustawieniu ławek w rzędach jest on z niej wyłączony.
Kłopotliwe jest też zgłaszanie się ,,na ochotnika’’; przeszkodą są tu trudności z wypowiadaniem się, spotęgowane obecnością całej klasy. Uczniowie często wstydzą się własnego głosu. Z tych powodów większość dzieci niedosłyszących chciałaby odpowiadać tylko przed nauczycielem, np. przed lekcją wyrecytować wiersz. W działaniach dydaktyczno-wychowawczych, niezmiernie ważna jest współpraca nauczyciela z rodzicami dziecka niedosłyszącego. Powinni być traktowani jako doświadczeni współpracownicy w trudnym procesie nauczania i wychowania dziecka z wadą słuchu. Każdy sukces ucznia w pokonywaniu piętrzących się trudności - jest sukcesem jego nauczycieli i rodziców zgodnie współpracujących.












2. Koncepcja metodologiczna badan własnych.
2.1 Charakterystyka planowanych badań, ich przedmiot i cele

Przedmiotem planowanych badań są metody i formy pracy stosowane na lekcjach historii i społeczeństwa z dzieckiem z niedosłuchem typu przewodzeniowego.
Cel poznawczy badań:
Scharakteryzowanie zależności pomiędzy stosowanymi metodami i formami pracy, a osiągnięciami i przyrostem wiedzy z historii i społeczeństwa ucznia z niedosłuchem.
2.2 Problematyka badań
Planowane badania empiryczne będą miały charakter diagnostyczny i jakościowy.
Główny problem badawczy:
Problem badawczy według M.Łobockiego to "pytania, na które szukamy odpowiedzi na drodze badania naukowego".
W niniejszej pracy głównym problemem badawczym jest pytanie - jakie metody i formy pracy wykorzystuje nauczyciel na lekcjach historii i społeczeństwa z dzieckiem z niedosłuchem typu przewodzeniowego i jak wpływają one na wyniki w nauce tego przedmiotu przez dziecko z zaburzeniami w sferze słuchu?
Problemy szczegółowe:
1. Jakie zaburzenia posiada uczeń?
2. Jakie kompetencje posiada nauczyciel pracujący z dzieckiem na lekcjach historii i społeczeństwa?
3.Jakie trudności w nauce posiada badany uczeń?
4. Jak metody słowne wpływają na przyrost wiedzy u tego ucznia?
5. Jak metody obrazowe wpływają na przyrost wiedzy u tego ucznia?
6. Jak forma pracy pod postacią indywidualnego nauczania historii i społeczeństwa wpływa na przyrost wiedzy u tego ucznia?

2.3. Metody , techniki i narzędzia badawcze
Metody badań są ogólnym systemem reguł , które dotyczą organizowania działalności badawczej, szeregu operacji poznawczych i praktycznych. Najczęściej w pedagogice definiuje się metodę jako zespół teoretycznie uzasadnionych zabiegów koncepcyjnych i instrumentalnych obejmujących całość postępowania badacza, zmierzających do rozważenia określonego problemu naukowego; kreślony, powtarzalny sposób rozwiązania problemu.
W niniejszej pracy została wykorzystana następująca metoda:
- metoda indywidualnego przypadku
Metoda indywidualnych przypadków wywodzi się z metod pracy socjalnej rozwijanych w pedagogice opiekuńczej na przełomie i rozpowszechnionych w latach dwudziestych naszego wieku. Działalność opiekuńcza wyrastając z ram filantropii szukała naukowych podstaw swej pracy i bardziej skutecznych form oddziaływania Ewolucja szła od filantropii do pracy socjalnej na naukowych podstawach opartej, od zwykłego ratownictwa do naukowej profilaktyki. Istota metody indywidualnych przypadków polegała na przekonaniu, że upadek i nędza mają przyczynę w słabości jednostki oraz, że warunkiem wydźwignięcia człowieka w sytuacji kryzysowej jest wszechstronne rozpoznanie przyczyn konkretnego przypadku i zindywidualizowana pomoc przewidująca obok materialnych bodźców także wyzwalanie praktycznej aktywności człowieka i psychicznej zaradności oraz wiary we własne siły. Metoda indywidualnych przypadków wzbogacona potem o założenia metody grupowej i środowiskowej stanowiła metodologiczną podstawę, na której wyrosła jedna z ważniejszych metod badań pedagogicznych zwana dziś metodą indywidualnych przypadków.
Z metody pracy opiekuńczej zostały na grunt metody badawczej przeniesione ogólne założenia poznawcze i generalna koncepcja wyrażająca się w skutecznej pomocy dla konkretnego przypadku.
Metoda indywidualnych przypadków w pedagogice sprowadza się do biografii ludzkich. Odrzuca się więc takie rozumienie tej metody wedle której odnosi się ona do badania układów społecznych, instytucji lub do badania dynamiki wewnętrznej i przeobrażeń zbiorowości społecznej. Ograniczenie zaś metody indywidualnych przypadków do analizy konkretnych, jednostkowych przypadków wychowawczych ma uzasadnienie w historycznym rodowodzie tej metody oraz utylitarnym sensie dla praktyki wychowawczej, której ta metoda służy .Badania w pedagogice sprowadzają się najczęściej do diagnozy, która stanowi punkt wyjścia dla badań naprawczych, swoistej terapii. Bez uwieńczenia badań pedagogicznych rezultatami praktycznymi, działalnością terapeutyczną odbiera im w zasadzie społeczny sens.

Techniki badawcze według T.Pilcha to określona czynność służąca do uzyskania pożądanych danych. To pojedyncza procedura, która polega na wykonaniu określonej czynności badawczej.
W niniejszej pracy wykorzystano następujące techniki badawcze:
- krytyczna analiza literatury
- analiza dokumentacji urzędowej
- analiza wytworów działania dziecka

Narzędzie badawcze według T. Pilcha jest przedmiotem służącym do realizacji wybranej techniki badań. O ile technika badawcza oznacza czynność, np. obserwowanie, prowadzenie wywiadu o tyle narzędzie badawcze to instrument służący do technicznego gromadzenia danych z badań.
W pracy wykorzystano następujące narzędzia badawcze:
- kwestionariusz wywiadu z nauczycielem
- arkusz obserwacji kontrolowanej lekcji historii i społeczeństwa
- kwestionariusz wywiadu z rodzicem ucznia
- test osiągnięć szkolnych


2.4. Organizacja przebiegu badań
Rozpoczynając pracę badawczą autor pracy zapoznał się z literaturą przedmiotu jednocześnie opracowując teoretyczne podstawy badań własnych. Kolejnym był dobór metod, technik oraz sporządzenie narzędzi badawczych pod postacią wywiadu z nauczycielem, arkusza obserwacji kontrolowanej, rozmowy z rodzicem i testu osiągnięć z konkretnego zagadnienia z podstawy programowej nauczania historii i społeczeństwa w klasie piątej szkoły podstawowej. Następnie rozpoczął prowadzenie badań. Badania były prowadzone od 1 lutego do 30 marca 2014 roku.

2.5. Charakterystyka terenu badań
Badaniem została objęta jedna uczennica klasy piątej, u której stwierdzono niedosłuch typu przewodzeniowego z jednej ze szkół podstawowych w Katowicach.
Jest to publiczna placówka oświatowa, w której kształci się ponad 200 uczniów w 6 oddziałach nauczania zintegrowanego i 6 oddziałach nauczania blokowego. W placówce nie ma klas integracyjnych, natomiast uczniowie, u których występują dysfunkcje lub różnego typu niepełnosprawności, a jest taka konieczność , są objęci nauczaniem indywidualnym.










3. Metody i formy pracy z dzieckiem z niedosłuchem przewodzeniowym na lekcjach historii

3.1. Informacja o uczniu-charakterystyka środowiska rodzinnego
Patrycja jest uczennicą piątej klasy Szkoły Podstawowej nr 48 w Katowicach. Posiada orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego z uwagi na występujący u niej obustronny niedosłuch typu przewodzeniowego; uczennica słabosłysząca. Z rozmowy z matką dziewczynki wynika ,że dziecko nabyło niedosłuch wskutek długotrwale stosowanej antybiotykoterapii w okresie przedszkolnym. Dziewczynka jest pod stałą opieką Specjalistycznej Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej nr 5 w Katowicach.
Rodzina Patrycji składa się z 4 osób i jest rodziną niepełną. Trzy lata temu ojciec zostawił żonę wraz z trójką dzieci i odszedł do innej kobiety. Wprawdzie stara się utrzymywać kontakt z dziećmi, ale jest on raczej sporadyczny i nieregularny. Zasądzone alimenty w kwocie 800,00 złotych również uiszcza nieregularnie.
Matka Patrycji nie pracuje , ale jest zarejestrowana w Urzędzie Pracy w Katowicach i, jak twierdzi, poszukuje pracy. Utrzymuje rodzinę z zasiłku otrzymywanego z MOPS-u oraz alimentów. Znaczną pomoc finansową rodzina otrzymywała również od babci, czyli matki mamy Patrycji, która posiadała tzw. emeryturę górniczą po mężu. Niestety, babcia Patrycji zmarła w grudniu 2013 roku i w związku z tym status materialny rodziny znacznie się pogorszył.
Patrycja ma dwoje rodzeństwa- brata Dawida lat 15, który jest dzieckiem głuchoniemym i uczęszcza do Szkoły Specjalnej dla dzieci z problemami ze słuchem oraz siostrę Julię- lat 5, która rozwija się prawidłowo i uczęszcza do Miejskiego Przedszkola nr 72 w Katowicach. Cała rodzina zamieszkuje w 2-pokojowym mieszkaniu spółdzielczym, w 4-piętrowym bloku.
Jakiś czas temu pracownik socjalny MOPS-u poinformował wychowawcę Patrycji ,że matka dziewczynki ma problemy z alkoholem i nie chce poddać się leczeniu odwykowemu.
Patrycja w szkole zachowuje się poprawnie, ale jest małomówna ,skryta ,unika kontaktu z rówieśnikami. Na zadane pytania najczęściej nie odpowiada lub mówi monosylabami. Często pokłada się na ławce. Pod względem higienicznym jest raczej zaniedbana.


3.2. Diagnoza psychologiczna i pedagogiczna uczennicy
Na podstawie analizy orzeczenia nr 43720-2-204/12-13 o potrzebie kształcenia specjalnego wydanego przez Specjalistyczną Poradnię Psychologiczno-Pedagogiczną w Katowicach uczennica została objęta od II półrocza roku szkolnego 2013/2014 nauczaniem indywidualnym z następujących przedmiotów: język polski ( 3 godz.) , matematyka( 3 godz.), historia i społeczeństwo ( 1 godz.), przyroda ( 1 godz.), język angielski ( 1 godz.).
Wyniki badań psychologicznych wskazują na prawidłowy poziom rozwoju umysłowego i bardzo nieharmonijny przebieg poszczególnych procesów poznawczych. Najniższe wyniki uczennica uzyskała w zadaniach wymagających rozumowania słowno-pojęciowego oraz umiejętności definiowania pojęć. Zwolnione tempo uczenia się wzrokowo-ruchowego. Chętnie podejmowała wszystkie zadania i wykonywała je wytrwale, z zainteresowaniem. Koncentracja uwagi zmienna, zależna od rodzaju wykonywanych zadań. Tempo pracy nierówne. Uczennica wymagała kontrolowania tempa i dokładności działania oraz dodatkowych wskazówek, z których umiejętnie korzystała. Łatwo i prawidłowo nawiązuje kontakt emocjonalny.
Badanie pedagogiczne wykazało braki w wiadomościach i umiejętnościach szkolnych. Doskonalenia wymaga tempo i płynność czytania. W pracach pisemnych (pisanie ze słuchu) utrzymują się liczne błędy typu słuchowego oraz dość liczne błędy ortograficzne, wynikające z nieznajomości zasad ortografii. Poziom graficzny pisma obniżony. Uczennica radziła sobie z rozwiązywaniem zadań matematycznych wymagających dodawania i odejmowania liczb. Słabo opanowana tabliczka mnożenia utrudnia rozwiązywanie zadań wymagających mnożenia i dzielenia. Dobrze rozumie polecenia słowne w bezpośrednim kontakcie. Odbiór mowy i jej rozumienie będzie utrudnione w niekorzystnych warunkach akustycznych ( hałas, szum, pogłos, sytuacje, gdy równocześnie będzie mówić kilka osób). Komunikuje się za pomocą mowy dźwiękowej.
Zespół poradni zaleca zastosować wobec uczennicy kształcenie specjalne dla uczniów słabosłyszących realizowane w szkole podstawowej ogólnodostępnej. Należy również objąć ją na terenie szkoły indywidualnymi zajęciami rewalidacyjnymi. Z uwagi na stopień ubytku słuchu i dobre kompetencje językowe dziewczynki powyższe zajęcia mogą być prowadzone przez nauczycieli właściwych zadań edukacyjnych i nie zachodzi potrzeba zatrudniania surdopedagoga. Występujący u uczennicy niedosłuch będzie utrudniał jej percepcję materiału przekazywanego na lekcjach oraz nadążanie za tempem lekcji. Indywidualne zajęcia z nauczycielami pozwolą na utrwalenie i usystematyzowanie wiadomości, wyjaśnienie niezrozumiałych treści lub ponowne ich opracowanie.
Wskazania do pracy z uczennicą:
- ćwiczenie umiejętności głośnego czytania i czytania ze zrozumieniem- pomoc w odczytywaniu tekstów na lekcji
- bogacenie zasobu słownictwa i uczenie umiejętności wypowiadania się na zadany temat
- prowadzenie ćwiczeń w zakresie analizy i syntezy słuchowej
- korekta uchwytu narzędzia pisarskiego i ułożenia sylwetki podczas pisania
- stosowanie różnorodnych- polisensorycznych pomocy i metod nauczania
- upewnianie się , czy dziecko dobrze zrozumiało polecenia i instrukcje, udzielanie pomocy w przypadku trudności
- powtarzanie dyktowanych zdań
- ocena prac pisemnych głównie za wartość merytoryczną , nie uwzględniać zaburzeń strony graficznej pisma i błędów typu słuchowego
- pomoc w opanowaniu zasad ortograficznych i ich praktycznym stosowaniu, a także w opanowaniu tabliczki mnożenia
- stosowanie się do zaleceń okulisty- kontrola ostrości wzroku



3.2.1. Znaczenie problemu
Obecnie uczennica kształci się w publicznej, masowej Szkole Podstawowej nr 48 w Katowicach. Jej nauczanie przebiega w trybie indywidualnym, objęta jest także dodatkową pomocą rewalidacyjną z języka polskiego i matematyki w wymiarze 2 godzin tygodniowo.
Z obserwacji wynika, że uczennica jest bardzo spokojna, niezbyt ambitna, raczej unika kontaktu z otoczeniem i niechętnie podejmuje konwersację werbalną, co znacznie utrudnia jej naukę. Dziecko to nie zawsze rozumie wypowiedzi innych osób i niechętnie dopytuje oraz prosi o powtórzenie. Jest raczej mało samodzielna, a prawdopodobnie dodatkowe obciążenie psychiczne u tej dziewczynki jest spowodowane odejściem ojca od rodziny.
Z przeprowadzonej analizy dokumentacji szkolnej, rozmów z logopedą, własnych obserwacji na lekcjach i przerwach , orzeczenia PPP stwierdzam, że bezpośrednią przyczyną kłopotów szkolnych uczennicy jest oczywiście problem niedosłuchu, który rzutuje na wszystkie obszary życia dziewczynki. Mimo że, być może bardzo by chciała, ale nie daje sobie rady z opanowaniem materiału dydaktycznego z różnych przedmiotów w tym również z historii. Potrzebuje dużo uwagi ze strony nauczycieli oraz wsparcia psychologicznego. Ponadto ma trudności z zapamiętywaniem treści chociażby z materiałów historyczno-źródłowych ,a także zbyt mały zasób słownictwa czynnego.
Uczennica chętnie uczęszcza do szkoły , nie opuszcza zajęć lecz przebywanie w szkole ma dla niej raczej charakter pobytowy niż edukacyjny.


3.2.2 . Prognoza
*PROGNOZA NEGATYWNA

Uczennica pozostawiona bez pomocy ze strony szkoły i nie znajdująca oparcia i zrozumienia w
rodzinie zacznie tracić wiarę we własne siły. Jej kłopoty ze słuchem i nauką będą powodem
odrzucenia przez grupę rówieśniczą i izolowania dziewczynki. Spowoduje to brak pewności i obniży
poziom samooceny, co w rezultacie może doprowadzić do nieprawidłowego rozwoju osobowości.


*PROGNOZA POZYTYWNA

Jeśli prawidłowo zdiagnozujemy problem dziecka i rozpoczniemy odpowiednie działania, nie dopuścimy do negatywnego kierunku zdarzeń. Systematyczna praca w kierunku poprawy wymowy, ukierunkowane działania nauczycieli utrzymujące ucznia w aktywności na lekcjach oraz praca wychowawcza zmierzająca do utrzymania dobrych relacji wewnątrz zespołu klasowego zapewni Patrycji prawidłowy rozwój i w miarę możliwości normalne funkcjonowanie w szkole. Niezbędna jest tu dobra współpraca między szkołą a rodzicami i wypracowywanie wspólnych działań dla dobra dziecka. Ważne jest również ,aby na poszczególnych przedmiotach zwłaszcza humanistycznych pracować z Patrycją za pomocą obrazowych , poglądowych metod nauczania co znacznie ułatwi dziewczynce opanowanie materiału.

3.2.3. Propozycje rozwiązania problemu – planowanie działań

Po odbyciu rozmów z poprzednim wychowawcą Patrycji z klas I-III , z dyrektorem szkoły, pedagogiem, logopedą ,matką dziewczynki i po przeczytaniu o podobnych przypadkach w literaturze fachowej postanowiłam podjąć odpowiednie zadania zmierzające do rozwiązania problemu i zapobiegające niepowodzeniom w przyszłości.


ZADANIA
1.Indywidualizacja pracy z uczniem
Sposób realizacji: ciągłe zwracanie uwagi na rozumienie przez ucznia poleceń wydawanych przez nauczyciela lub pytań i ewentualne ich powtarzanie
Spodziewane efekty: utrzymywanie ucznia na odpowiednim poziomie aktywności, nie dopuszczanie do powstania braków w wiedzy i umiejętnościach
Osoby odpowiedzialne: nauczyciele wszystkich przedmiotów i wychowawca
2.Korekta wady wymowy
Sposób realizacji: objęcie ucznia ćwiczeniami logopedycznymi na terenie szkoły,
pomoc rodziców w ćwiczeniu poprawnej wymowy w domu
Spodziewane efekty: poprawa wymowy
Osoby odpowiedzialne: wychowawca i rodzice
3.Integracja dziecka z klasą
Sposób realizacji: organizowanie zabaw integracyjnych , angażowanie dziewczynki do współudziału przy realizacji wspólnych przedsięwzięć
Spodziewane efekty: dobre samopoczucie w zespole, wysoka samoocena
Osoby odpowiedzialne: wychowawca
4.Wzbogacanie poziomu wiedzy i słownictwa, usuwanie ewentualnych braków
Sposób realizacji: przydzielenie przez dyrektora szkoły uczennicy indywidualnego nauczania i praca za pomocą tej formy na następujących przedmiotach: j.polski, historia, matematyka, j.angielski, przyroda.
Indywidualna praca z uczennicą zwłaszcza na lekcjach historii za pomocą poglądowych, obrazowych metod nauczania z wykorzystaniem programu komputerowego "Historia z Nową Erą", za pomocą multibooka oraz multimedialnych atlasów historycznych i gier indywidualnych.
Spodziewane efekty: lepsze wyniki w nauce
Osoby odpowiedzialne: dyrektor szkoły i wychowawca
5.Poprawa sytuacji rodzinnej dziecka
Sposoby realizacji: rozmowy z rodzicami
Spodziewane efekty: większe zainteresowane rodziców problemami dziecka, pomoc przy ich rozwiązywaniu. Osoby odpowiedzialne: wychowawca



3.2.4. Metody i formy pracy z uczennicą na zajęciach z historii i inne wdrożone działania
Nauczyciel rozpoczął działania od rozmowy z mamą Patrycji ( ojciec nie pojawiał się na umówione spotkania). W trakcie rozmowy uzyskano zgodę na przebadanie dziewczynki w Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej, co dało podstawę do przydzielenia dziewczynce indywidualnego nauczania z następujących przedmiotów: język polski- 3 godziny, historia- 1 godzina, przyroda- 1 godzina, język angielski- 1 godzina, matematyka- 3 godziny, co dało w łącznym wymiarze 9 godzin tygodniowo. Pozostałe przedmioty Patrycja realizowała zgodnie z planem nauczania wraz z całą klasą.
Na lekcjach historii realizując nauczanie tego przedmiotu w formie zajęć indywidualnych nauczyciel zaczął stosować przede wszystkim metody poglądowe i obrazowe z wykorzystaniem programu komputerowego "Historia z Nową Erą", zaczął pracować z wykorzystaniem multibooka oraz multimedialnego atlasu historycznego i gier planszowych stosując jednocześnie zasadę maksimum obrazów ,a minimum zapisu. Dziewczynkę usadzono blisko nauczyciela tak ,aby jednocześnie miała dostęp do komputera z głośnikiem. Na każdej lekcji rozwieszone były mapy pomocnicze (oprócz dostępu do multimedialnego atlasu historycznego), dodatkowe plansze edukacyjne (dużych rozmiarów i bardzo kolorowe). Test sprawdzający wiedzę dziewczynki z rozdziału o starożytnym Rzymie przygotowany był w oparciu o plansze i teksty wcześniej stosowane na zajęciach, z którymi uczennica zdążyła się już dobrze zapoznać. Nauczyciel na lekcji mówił tylko tyle, ile trzeba- niezwykle konkretnie, co chwilę odwołując się do przygotowanych plansz i projektów multimedialnych. W ten sposób uczennica pracowała tylko na konkretach i nie powodowało to u niej odwracania uwagi, czy skupiania się na rzeczach nieistotnych, a tym samym rozpraszania i nużenia.
3.2.5. Efekty oddziaływań
Po zakończonych lekcjach w trakcie rekapitulacji pierwotnych i wtórnych nauczyciel zauważył , że uczennica obserwując widziany wcześniej obraz na pulpicie komputera zaczęła odtwarzać treść i przekazywać ją za pomocą słów. Te metody sprawdziły się w nauczaniu historii Patrycji, zwłaszcza w opanowaniu materiału ze starożytnego Rzymu ,czego dowodem jest załączony test.
Trudno jest skorygować wadę wymowy występującą u Patrycji, ponieważ matka nie zgłasza się z nią na umówione spotkania z logopedą, ani nie ćwiczy z córką w domu właściwej wymowy.
Integracja z klasą odbywa się cały czas, lecz Patrycja najlepiej czuje się na zajęciach indywidualnych i niechętnie bierze udział w zajęciach razem z całą klasą.
Niestety wychowawcy nie udało się poprawić sytuacji rodzinnej dziecka, pomimo odbytych kilku rozmów z matką ( ojciec nie zgłaszał się). Matka nie widzi żadnych problemów i nie chce podjąć terapii rodzinnej.

















Zakończenie
W pracy zwrócono uwagę na dziecko uczące się w szkole masowej na poziomie nauczania elementarnego , u którego występuje wada słuchu w postaci niedosłuchu przewodzeniowego i zaburzenia percepcji słuchowej. Te zaburzenia mają istotny wpływ nie tylko na naukę czytania i pisania ,ale również przyswajania wiadomości, informacji i umiejętności w starszych klasach szkoły podstawowej.
Nauczyciel historii i społeczeństwa , który pracuje z uczennicą w trybie nauczania indywidualnego jest właściwie przygotowany do tej roli, ponieważ posiada wyższe wykształcenie pedagogiczne - ukończył Uniwersytet Śląski Wydział Nauk Społecznych, kierunek historia o specjalizacji pedagogicznej oraz Podyplomowe Studia Filologii Polskiej, a także kontynuuje kształcenie na Podyplomowych Studiach Terapii Pedagogicznej i Rewalidacji Dziecka ze Specjalnymi Potrzebami Edukacyjnymi na Uniwersytecie Śląskim w Katowicach. Staż pracy tego nauczyciela wynosi 12 lat i jest obecnie nauczycielem mianowanym.
Jak wykazały badania dziecko z tego typem niedosłuchu powinno pracować samodzielnie ,najlepiej w formie nauczania indywidualnego. Na przedmiotach, gdzie konieczne jest opanowanie dużej ilości treści materiału programowego, najlepiej pracować na konkretach na przykład na obrazach, rysunkach, grafikach, krótkich filmach fabularnych lub dokumentalnych nie dłuższych jednak niż 8 minut. Atmosfera podczas zajęć powinna być spokojna, pogodna i zachęcająca dziecko do współpracy.
W celu korygowania współistniejących z niedosłuchem specyficznych trudności w mówieniu ,czy w pisaniu konieczna jest współpraca z innymi nauczycielami, specjalistami, np. z logopedą, pedagogiem szkolnym, psychologiem, a zwłaszcza z rodzicami.
Tylko dzięki wcześnie i prawidłowo zastosowanym ćwiczeniom i metodom oraz formom pracy na lekcjach historii możemy uchronić dziecko przed niepowodzeniami edukacyjnymi i zapewnić mu sukcesy w nauce.



Bibliografia
1. Doroszewska J .,Pedagogika specjalna, Zakład Narodowy Ossolińskich, Wrocław 1989.
2. Dutkiewicz W., Przewodnik metodyczny dla studentów pedagogiki, Wydawnictwo Strzelec, Kielce 1988.
3. Goriszowski W. , Badania pedagogiczne w zarysie, PWN, Warszawa 1996.
4. Hulek A. , Pedagogika rewalidacyjna, PWN, Warszawa 1980.
5. Kirejczyk K. Ewolucje systemów kształcenia dzieci głuchych, NK, Warszawa 1967.
6. Kupisiewicz Cz., Podstawy dydaktyki ogólnej, Polska Oficyna Wydawnicza BGW, Warszawa 1996.
7. Łobocki M., Metody badań pedagogicznych, PWN, Warszawa 1978.
8. Maciarz A., Integracja społeczna dzieci niepełnosprawnych, WSiP, Warszawa 1987.
9. Miller R. J., Słyszę ale nie wszystko, WSiP, Warszawa 1997.
10. pod red. Kirejczyka K. Surdopedagogika, NK, Warszawa 1970.
11. Okoń W., Nowy słownik pedagogiczny, Wydawnictwo Żak, Warszawa 1996.
12. Okoń W., Słownik pedagogiczny, Wydawnictwo Żak, Warszawa 1987.
13. Pilch T., Metodologia pedagogiczna badań środowiskowych, PWN, Warszawa 1987.
14. Pilch T. Wujek T., Metody i techniki badań w pedagogice, PWN, Warszawa 1992.
15. Szczepankowski B., Niesłyszący -Głusi-Głuchoniemi, WSiP , Warszawa 1999.
16. Praca zbiorowa pod red. Stopczyka M., Elektrodiagnostyka medyczna, PZWL, Warszawa 1981.
17. Praca zbiorowa pod red. Żebrowskiej M., Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży, PWN, Warszawa 1977.




Aneksy









































.


















Wyświetleń: 2763


Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione.