PRAWIDŁOWE ŻYWIENIE UCZNIÓW

Pragnieniem wszystkich rodziców jest, by ich dzieci były szczęśliwe, osiągały sukcesy,
a przede wszystkim żeby były zdrowe. A zdrowie to coś więcej niż tylko brak choroby – to także prawidłowy rozwój fizyczny i psychiczny, dobre samopoczucie, funkcjonowanie w zgodzie ze sobą i z innymi ludźmi, spełnione i harmonijne życie. Zatem wszelkie działania prozdrowotne to „inwestycja”, która nie może nie przynieść pozytywnych efektów. W jaki sposób zatem najlepiej pomagać swoim dzieciom, by cieszyły się pełnią zdrowia?

Rolą rodziców i nauczycieli jest uświadamianie tego faktu dzieciom już od najmłodszych lat oraz motywowanie ich do podejmowania właściwych dla zdrowia decyzji. Dzieci i młodzież nie mają bowiem zbyt wielu możliwości doświadczania na sobie skutków niewłaściwego sposobu odżywiania.

Źródłem wiedzy na temat żywienia i stylu życia są obecnie dla dzieci najczęściej reklamy
telewizyjne, które nie podają rzetelnych informacji na temat przedstawianych artykułów. Dzieci są również bardzo podatne na reklamy w postaci kolorowych opakowań, gadżetów dodawanych do produktów, itp. – producenci wszelkimi sposobami starają się przyciągnąć młodego konsumenta. Należy zatem dołożyć wszelkich starań, aby pomóc dzieciom zdobywać wiedzę w zakresie właściwych wyborów żywieniowych. Dzieci nie uświadamiają sobie, jak poważne skutki może mieć np. zastępowanie drugiego śniadania chipsami czy pączkiem, i jak szybko można przytyć, wpisując do codziennego menu niewielki batonik czy butelkę słodzonego napoju. Od najwcześniejszych lat życia dziecka warto z nim rozmawiać na tematy związane z odżywianiem i tłumaczyć, że racjonalne odżywianie i właściwy styl życia to najlepszy sposób na zapewnienie sobie zdrowia.

Poważne skutki zdrowotne złych nawyków i błędów żywieniowych ujawniają się zwykle po kilku, kilkunastu latach. Jednak powtarzające się u dzieci bóle brzucha, głowy, częste infekcje to pierwsze sygnały, które powinny skłonić do przeanalizowania sposobu odżywiania dziecka. Przetworzone przemysłowo jedzenie, unikanie produktów naturalnych (w tym kasz, razowego pieczywa, warzyw)
wywołuje zaburzenia w mikroflorze jelit, co jest przyczyną wielu chorób, na które zapadają dzieci, szczególnie w okresie jesienno-zimowym. Nie zawsze mamy świadomość, że to właśnie niewłaściwa dieta może spowodować podatność organizmu na takie choroby, jak zapalenia gardła, oskrzeli, uszu, katar, kaszel. Warto zadbać nie tylko o właściwy skład posiłków, ich wielkość i różnorodność, lecz także o odpowiednie pory ich spożywania.

Hipokrates, nazywany ojcem współczesnej medycyny, mówił: „Jesteś tym, co jesz”. Zatem już wtedy zdawano sobie sprawę z tego, że zdrowie zależy od jakości spożywanego pokarmu,
a niewłaściwe odżywianie jest przyczyną chorób. Lista „chorób z jedzenia” jest długa. Oto niektóre z nich:
- otyłość,
- choroby układu krążenia,
- częste infekcje, stany zapalne,
- alergie,
- cukrzyca,
- choroby układu pokarmowego,
- nowotwory,
- hipercholesterolemia (nadmiar cholesterolu w surowicy krwi),
- osteoporoza,
- zespół niedożywienia,
- nadpobudliwość, nadmierna drażliwość, nagłe wybuchy agresji, jak również apatia
i osłabienie.
Problemy związane ze zdrowiem ujawniają się częściej w wieku dojrzałym niż
w dzieciństwie. Jednak nieprawidłowy sposób odżywiania w przypadku wielu dzieci nie pozostaje bez wpływu na ich zdrowie. Bóle brzucha, głowy, częste infekcje to pierwsze sygnały, które powinny skłonić do przeanalizowania sposobu odżywiania dziecka.

Przyczyną otyłości jest najczęściej, oprócz braku ruchu, nadmierna kaloryczność pożywienia przy jednoczesnym niedoborze podstawowych składników odżywczych. Dzieci uwielbiają tłuste i słodkie pożywienie – chętnie zjedzą np. pizzę z keczupem i majonezem, ale surówki już nie tkną. Jednak lubiane przez dzieci produkty i potrawy zwykle są ubogie w podstawowe składniki odżywcze (lub całkiem ich pozbawione). W efekcie dzieci mają znaczne niedobory witamin
i składników mineralnych, czyli są niedożywione, następstwem czego jest wiele chorób, które
pozornie z żywieniem nie mają związku.

Otyłość wieku dziecięcego jest znacznie trudniejsza do wyleczenia niż otyłość dorosłych.
U dorosłych istniejące komórki tłuszczowe zwiększają swoje rozmiary, natomiast u dzieci komórki tłuszczowe namnażają się, by potem zwiększać swoją objętość.
„Towarzyska” otyłośćPowikłaniami otyłości jest wiele ciężkich chorób – od cukrzycy typu II, poprzez choroby serca i naczyń, po schorzenia stawów i nowotwory. Choć choroby te kojarzymy ze starszymi osobami, trzeba mieć świadomość, że błędy i zaniedbania żywieniowe w okresie dzieciństwa zwiększają prawdopodobieństwo wystąpienia tych schorzeń. Eksperci Światowej Organizacji Zdrowia alarmują, że osoba, która wkracza
w dorosły wiek z otyłością, ma 18-krotnie wyższe ryzyko zachorowania na cukrzycę niż jej rówieśnik o prawidłowej masie ciała.

- Osłabienie układu odpornościowego – zwykle nie zdajemy sobie sprawy, że to właśnie
nieprawidłowe żywienie jest bardzo często powodem powtarzających się u dzieci chorób
gardła, oskrzeli, uszu, katarów, kaszlu (zwłaszcza w okresie jesienno-zimowym).

- Problemy natury psychicznej – mało kto jest świadomy faktu, że kłopoty z koncentracją
u dzieci, zaburzenia pamięci, uleganie skrajnym nastrojom, zachowania nadpobudliwe
i agresywne mogą być spowodowane nieprawidłowym odżywianiem. Mózg jest niezwykle
wrażliwy na wahania poziomu cukru we krwi i łatwo zaburzyć jego pracę. Ponadto
w wyniku niedoboru witamin i minerałów zakłóceniu ulega praca pozostałych narządów, co
może wywoływać ww. objawy.

- Obniżenie sprawności fizycznej – choć wydaje się to oczywiste, warto podkreślić, że
nieprawidłowa dieta powoduje u dzieci obniżenie poziomu aktywności i sprawności
fizycznej. Dzieci te łatwiej się męczą, mają różne dolegliwości, wolą więc spędzać czas,
oglądając telewizję lub grając na komputerze.

Nasze błędy = błędy dzieci
Aby skutecznie pomagać dziecku w dokonywaniu mądrych wyborów związanych ze zdrowym stylem życia, warto uświadomić sobie najczęściej popełniane własne błędy żywieniowe oraz te popełniane przez dzieci i młodzież. To m.in.:

- niewłaściwy skład pożywienia: nadmiar tłuszczu, nadmiar białka, cukrów prostych,
niedobór błonnika,
- niezrównoważone pożywienie – chipsy, frytki, fast foody,
- nieregularne i niepełnowartościowe posiłki,
- zastępowanie właściwych posiłków słodyczami,
- nadmiar żywności oczyszczonej,
- picie słodzonych soków, napojów,
- picie zbyt małej ilość wody.

CO ZATEM SŁUŻY ZDROWIU?
Do składników pożywienia odgrywających szczególnie ważną rolę w diecie dziecka należą:

- Białka, zarówno roślinne jak i zwierzęce, węglowodany i błonnik, tłuszcze roślinne
(dostarczające nienasyconych kwasów tłuszczowych) i zwierzęce.
- Witaminy: B1, B2, B6, A, D, E oraz C, kwas foliowy.
- Makro i mikroelementy, głównie zaś wapń, magnez, żelazo, cynk.
- Na układ odpornościowy dziecka pozytywnie wpływają również bakterie kwasu
mlekowego.
- Substancje biologicznie czynne (fitochemiczne) występujące w produktach roślinnych.

Siła działania wyżej wymienionych substancji jest największa, gdy są one dostarczane
w pełnowartościowej diecie, bogatej w konieczne i wartościowe substancje.
W zdrowej diecie powinny przeważać produkty naturalne, nieprzetworzone, tzn. warzywa,
owoce, nierafinowane kasze, brązowy ryż, razowe pieczywo.
Obok węglowodanów złożonych (w tym poprawiającego perystaltykę jelit błonnika) i białka
dostarczają one witamin z grupy B, składników mineralnych: wapnia, magnezu, żelaza.

Warzywa i owoce.
Powinniśmy zapewnić dziecku możliwie jak największą ilość warzyw. Warto, aby były one
serwowane do każdego posiłku. Właśnie warzywa i owoce są najlepszym źródłem
witaminy C.
Wielkie jej bogactwo występuje w owocach dzikiej róży, czarnej porzeczce, owocach kiwi,
papryce, owocach cytrusowych np. cytrynie, grejpfrucie, natce zielonej pietruszki.
Ta ostatnia, podobnie jak inne warzywa i owoce o kolorze zielonym dostarcza kwasu foliowego, który stymuluje syntezę przeciwciał, stąd jego szczególna rola we wzmacnianiu funkcji układu odpornościowego. Bardzo cenne i niezastąpione w jesiennym i zimowym jadłospisie powinny być warzywa kwaszone, nie tylko kapusta, ale również buraki, selery. Dostarczają one witaminy C, jak również witamin z grupy B, zapewniają też korzystny skład bakterii w przewodzie pokarmowym.

Nasiona roślin strączkowych.
Są bardzo dobrym źródłem białka roślinnego. Aby było ono w jak największym stopniu
wykorzystywane przez organizm - groch, fasolę, soczewicę, powinno się jadać w połączeniu
z kaszami, ryżem, kukurydzą. Warzywa strączkowe dostarczają też: wapnia fosforu, żelaza,
witamin z grupy B, witaminy C.

Ryby
To doskonałe źródło kwasów omega-3, bardzo dobre źródło pełnowartościowego białka oraz
witamin A i D. Obecność kwasów tłuszczowych wielonienasyconych bardzo służy zdrowiu,
w szczególności zaś EPA i DHA wspomagają pracę mózgu. Zalecane jest, aby w diecie dziecka ryby występowały przynajmniej 2-3 razy w tygodniu.
Cennym uzupełnieniem diety, z uwagi na bardzo dużą zawartość składników mineralnych
i witamin powinny być zjadane codziennie: pestki dyni, słonecznika, migdały, orzechy. Mogą
one zastąpić niepożądane ze względów zdrowotnych słodycze.

Kefir, jogurt, fermentowane napoje mleczne
W diecie dziecka stanowią one cenne źródło białka oraz wapnia, witaminy B2. Dostarczają one bardzo cennych i wskazanych w codziennej diecie probiotyków. Szczególna ich rola polega na wywieraniu korzystnego wpływu na organizm poprzez przywrócenie i zachowanie właściwej mikroflory jelitowej. Chronią przed przeziębieniami, pomagają zwalczać wiele chorób. Stanowią cenną alternatywę wobec mleka.

Woda (najlepiej mineralna, niegazowana, niesłodzona)
Woda jest najbardziej niezbędnym i niezastąpionym składnikiem diety. Nie zawiera kalorii,
a młody organizm przyswaja ją najlepiej ze wszystkich napojów. Dzieci powinny pić
przynajmniej około 1 l wody. Najlepsza jest woda średnio zmineralizowana z właściwą
zawartością wapnia (powyżej 150 mg) i magnezu (powyżej 50 mg) na litr. Obok właściwego sposobu odżywiania dla zachowania zdrowia konieczna jest codzienna
aktywność fizyczna. Warto wygospodarować przynajmniej pół godziny dziennie na spacer czy jogging na świeżym powietrzu.

PRODUKTY, KTÓRYCH LEPIEJ UNIKAĆ ALBO PRZYNAJMNIEJ OGRANICZYĆ
Słodycze
Szczególnie są to kolorowe żelki, ale również batoniki, ciasteczka, słodkie przekąski. Jak można się spodziewać, zawierają one całą gamę sztucznych substancji: barwników, aromatów, ulepszaczy, poprawiaczy smaku, środków konserwujących. Zawierają także przetworzony tłuszcz, przed którym ostrzegają lekarze i dietetycy. Duże ilości rafinowanego cukru powodują „ucieczkę” witamin oraz składników mineralnych z organizmu. Słodycze nie mogą w żadnym wypadku zastępować pełnowartościowego posiłku, jakim powinno być
w szkole drugie śniadanie.

Wszelkiego rodzaju fast- foody
Szkodliwość fast-foodów wynika po pierwsze z ich składu: dużej ilości nasyconych tłuszczów, niskiej jakości węglowodanów, dużej zawartości soli, przy braku błonnika i korzystnych tłuszczów, a także olbrzymiej ilości kalorii. Fast-foody charakteryzują się tzw. dużą gęstością kaloryczną, czyli znaczną ilością kalorii w małej masie produktu. To one są odpowiedzialne za nadmierny przyrost wagi tych, którzy je polubili. Wartość odżywcza takiego posiłku jest bardzo niska.
Podczas długotrwałej obróbki termicznej np. ziemniaków w tłuszczach dochodzi do
powstawania wielu toksycznych związków, tworzy się między innymi uznawany za rakotwórczy- akryloamid. Smażenie na tłuszczu (nie tylko frytek) prowadzi do powstawania wolnych rodników, izomerów trans, które przyczyniają się w znacznej mierze do zachorowań na choroby układu krążenia, nowotwory, różnego rodzaju zapalenia.
Fast-foody kuszą smakiem, ale należy pamiętać, że to zasługa przede wszystkim aromatów
i innych sztucznych substancji dodawanych do tych produktów.

Chipsy
Chipsy zawierają dużo (ok. 30-40%) tłuszczu i z tego względu są bardzo kaloryczne. Podobnie jak w przypadku frytek czy innych fast-foodów, tłuszcz w chipsach, to tłuszcz szkodliwy dla zdrowia. W czasie przemysłowego smażenia jest on bardzo długo ogrzewany
w temperaturze około 200 o C. Chipsy, podobnie jak frytki są źródłem niebezpiecznych akryloamidów oraz izomerów trans.

Kolorowe napoje gazowane
Jedna puszka napoju typu cola zawiera 10 łyżeczek cukru, 30-55 mg kofeiny, 150 kcal,
a ponadto sztuczne barwniki i związki siarki i fosforu. Zamiana dodatku naturalnego cukru na cukry sztuczne np. aspartam (w przypadku produktów light) nie jest dobrym wyjściem, gdyż
wszystkie sztuczne środki zastępujące cukier nie służą zdrowiu.
Wszelkiego rodzaju napoje słodzone i wody smakowe (np. truskawkowa, malinowa) dostarczają przede wszystkim niepotrzebnego cukru (wraz ze zbędnymi kaloriami) oraz sztucznych substancji smakowych, zapachowych i barwiących.

Wędliny, wędzonki
Zawierają one duże ilości azotanów i azotynów stosowanych jako podstawowe konserwanty
w przypadku wędlin. Wg opinii WHO azotyny i azotany mogą zwiększać ryzyko chorób
nowotworowych.

Gotowe dania mrożone, typu instant, produkty konserwowane
Przy wyborze produktów spożywczych dla dzieci powinniśmy kierować się zasadą, że im
bardziej przetworzony produkt, tym mniejsza jego wartość biologiczna, a tym samym
zdrowotna. Znaczna zawartość soli i innych substancji konserwujących prowadzi do
przewlekłego zatrucia organizmu. Wymieniana jest również jako czynnik rakotwórczy.
Twarożki homogenizowane, słodkie jogurty i desery mleczne o długim terminie ważności
Słodkie jogurty czy desery mleczne nie powinny być jadane za często z uwagi na wysoką
zawartość cukru. Poza tym długi termin ważności sugeruje konieczną zawartość substancji
konserwujących, zabezpieczających przed zepsuciem.
Dania smażone, zawierające duże ilości tłuszczu. Charakteryzują się duża kalorycznością
i zawartością izomerów trans.

Biała mąka, białe bułki, biały chleb i biały ryż
Te produkty większość z nas jada codziennie. Nawet jeśli sami wybieramy razowe pieczywo, to często wydaje się nam, że dla dzieci bardziej odpowiednie będą białe bułeczki i kasza manna niż na przykład grahamki i kasza gryczana. Coraz częstszym problemem wśród dzieci są zaparcia, a główna ich przyczyna to niska zawartość błonnika w codziennej diecie. Sprzyja temu jedzenie jasnego pieczywa, mała ilość warzyw i owoców. Białe pieczywo to przede wszystkim skrobia i cukier, pozbawione jest natomiast jakichkolwiek składników mineralnych czy witamin, głównie z grupy B. Aby bułeczki były jeszcze bardziej białe
i pachnące, dodaje się do nich tzw. polepszaczy.

ZASZCZEPIANIE ZDROWYCH NAWYKÓW ŻYWIENIOWYCH
Wychowując dzieci, mamy nadzieję, że pozytywne wzorce i wartości przeniosą one w swoje
dorosłe życie. Zwykle bardzo zależy nam, by dziecko dobrze się zachowywało. Tak samo powinno nam zależeć na przekazaniu dziecku dobrych zwyczajów żywieniowych. Ponieważ rodzice są wzorem dla swoich dzieci, należy przyjrzeć się własnym nawykom związanym
z odżywianiem i postarać się wyeliminować te, które są szkodliwe dla zdrowia. Nie można bowiem oczekiwać, że rodzic, który np. sam nie je śniadań, nie lubi warzyw, a posiłki popija napojami gazowanymi, przekona swoje dziecko do racjonalnego odżywiania. Warto też wprowadzać w rodzinie nowe zwyczaje – np. zwyczaj wspólnego wymyślania
i przygotowywania zdrowego posiłku, wspólne wyprawy po warzywa i owoce, zastępowanie słodyczy pestkami słonecznika, dyni, orzechami, migdałami.
Dobrym zwyczajem jest również czytanie etykiet zamieszczanych na produktach spożywczych i wybieranie tych artykułów, które są najbardziej naturalne i nie zawierają szkodliwych dla zdrowia substancji.

Podsumowując zapamiętajmy że, sposób żywienia wywiera wpływ na zdrowie przez całe życie człowieka, ale najbardziej istotny jest w okresie intensywnego wzrostu i rozwoju. Zasoby, w które zostanie wówczas wyposażony organizm, są podstawą jego rozwoju
i dobrego funkcjonowania przez całe życie.

Wyświetleń: 409