Katalog

Halina Serwacka, 2014-03-28
warszawa

Zajęcia zintegrowane, Artykuły

CZYNNIKI KSZTAŁTUJĄCE SAMOOCENĘ

- n +

Opracowała Halina Serwacka
nauczyciel w ZSI nr 75 w Warszawie


CZYNNIKI KSZTAŁTUJĄCE SAMOOCENĘ


Samoocena stanowi istotny składnik świadomości samego siebie, gdyż bez samooceny niemożliwe byłoby ani określenie własnej istoty, ani też wyodrębnienie siebie ze środowiska.
Samoocena odgrywa bardzo ważną rolę nie tylko w poznawaniu samego siebie, ale także i w kierowaniu swoim zachowaniem, stosunkach interpersonalnych oraz w realizacji planów i dążeń życiowych.
Samoocena człowieka kształtuje się przez całe jego życie. Zalążkowa samoocena, która pojawia się około 3 – 4 roku życia stopniowo różnicuje się i przekształca przede wszystkim dzięki narastaniu wiedzy o sobie.
Czynników wpływających na kształtowanie się samooceny jest wiele, a najważniejsze z nich to;
– opinie i oceny, jakie o sobie słyszymy
– odnoszone sukcesy i doznawane niepowodzenia
– porównywanie siebie z innymi.
Wielu badaczy uważa, że opinie i oceny jakie o sobie słyszymy są najważniejszymi czynnikami kształtującymi osobowość dziecka. Pochodzić mogą z wielu źródeł;
– od rodziców
– rówieśników
– nauczycieli
O tym jakie jest, dziecko dowiaduje się od swoich rodziców. Po raz pierwszy jest ono zaakceptowane lub odrzucone w domu rodzinnym – w środowisku, które wywiera największy wpływ na kształtowanie osobowości człowieka. Kiedy dziecko doświadcza negatywnego traktowania ze strony osób dla niego znaczących, a takimi właśnie są rodzice w początkowym okresie życia, nabiera także negatywnego stosunku do siebie, co z kolei rodzi niską samoocenę. W świadomości dziecka powstaje przekonanie, widocznie niewiele musi być warte, skoro inni go nie lubią i nie cenią.
Jeśli osoby znaczące w pełni akceptują dziecko, wówczas nabiera ono o sobie dobrego mniemania, jeśli zaś są surowe i odtrącające, to odczuwa lęk i ocenia siebie negatywnie H. Filipczuk twierdzi, że „ dziecko nie potrafi przeciwstawić się ocenie dorosłych, jego samoocena kształtuje się pod wpływem ich opinii.”
Autorka podkreśla szczególne znaczenie rodziny w kształtowaniu się osobowości młodego człowieka. Twierdzi ona, że największy wpływ na zapewnienie dziecku optymalnych warunków rozwoju ma jego najbliższe otoczenie – rodzina. To właśnie w środowisku rodzinnym powinny być realizowane potrzeby biologiczne i psychiczne.
Do najważniejszych H. Spionek zalicza;
- potrzebę pewności i poczucia bezpieczeństwa
- potrzebę solidarności i łączności z bliskimi
- potrzebę miłości
- potrzebę uznania.
Jeżeli którakolwiek z tych potrzeb nie jest zaspokojona rozwój dziecka, w tym kształtowanie się jego samooceny nie może przebiegać prawidłowo. Niezaspokojenie potrzeby akceptacji może wywołać w psychice dziecka trwałe skutki. Może doprowadzić do nie wytworzenia się poczucia własnej wartości.
J. Reykowski uważa, że „nie wytwarza się ono wtedy, gdy człowiek nie był traktowany jako wartość, a więc nie był kochany.”
L. Niebrzydowski przyczyny zaniżonej samooceny ujmuje w cztery następujące grupy:
- braki obiektywne:
niski wzrost, oszpecona twarz, kalectwo, brak zdolności itp.
- braki nie istniejące, urojone
komuś się wydaje, że jest wyjątkowo niezgrabny, niezdolny
- niezgodność wysokiej pozycji społecznej lub zdobytego uznania z
faktycznymi możliwościami danej jednostki
- doznane niepowodzenia i groźba odrzucenia w okresie dzieciństwa.
Kolejnym pod względem ważności środowiskiem, które kształtuje samoocenę jest szkoła. Dziecko, ucząc się funkcjonowania w nowych sytuacjach popełnia różne błędy, reaguje nieprawidłowo. Nie powoduje to zaburzeń jeżeli potrafi samo poradzić sobie z trudnymi sytuacjami, korzystając ze swoich pozytywnych potencjałów jak: wiara w siebie, wiedza o ludziach i świecie, pamiętanie o poprzednich sukcesach, wiadomość istnienia wsparcia w otoczeniu.
W przypadku dziecka o zaniżonej samoocenie trudno mówić o wyżej wymienionych pozytywnych potencjałach. Wszelkie nowe sytuacje mogą więc rodzić problemy i powodować zaburzenia zachowania.

Małgorzata Liszyk-Kozłowska i Tomasz Kosiorek w swojej książce
„Jak dzieciństwo wpływa na dorosłe życie” stwierdzają, iż dzieci częściej słyszą, co robią źle, w czym są niewystarczająco dobre. Znacznie rzadziej mówi się dziecku, że dobrze sobie z czymś radzi (brak pozytywnych wzmocnień). Wielu rodziców obawia się, że chwalenie zepsuje ich dziecko. Tylko w takim razie kiedy i od kogo ono ma się dowiedzieć, że zachowuje się dobrze, że jest fajnym i wartościowym człowiekiem. Gdy dziecko słyszy, że coś wyszło mu świetnie, że coś mu się udało, to z tych informacji czerpie przekonanie, że warto próbować i nabiera odwagi do poszukiwania kolejnych dziedzin, w których jest dobre. Jego samoocena rośnie. Oprócz przekazu werbalnego wpływającego na samoocenę dziecka ważny jest też przekaz niewerbalny tj. mimika, ton głosu, są to komunikaty, które są ukryte między wierszami. Dzieci precyzyjnie wychwytują z otoczenia wszystkie sygnały będące reakcją na ich zachowanie. Z tego co usłyszą na swój temat tworzą fundamenty swej samooceny, która im jest wyższa tym w przyszłości człowiek bardziej jest odporny na krytykę i uwagi na swój temat.

Jakich konkretnych słów potrzebuje mały człowiek od rodziców, od otoczenia?
Kiedy dziecku naprawdę coś się udało warto powiedzieć „świetnie ci poszło”. A kiedy nie wyszło -chwalić za to, że próbowało, sprawdzić gdzie popełniło błąd, ale nie należy mówić, że spisało się fantastycznie, kiedy dziecku ewidentnie coś nie wyszło. Mówiąc tak szkodzimy wtedy dziecku. Ono potem nie radzi sobie z tym, że nie okazało się w czymś najlepsze. A takie sytuacje są nieuniknione, dlatego dziecko musi też nauczyć się przeżywać „przykrość”, ale też rozumieć, że to co się stało nie wpływa na całokształt.



Bibliografia:
H. Filipczuk, Rodzina a rozwój psychiczny dziecka,
H. Spionek, Zaburzenia rozwoju uczniów a niepowodzenia szkolne,
H. Reykowski, Psychologia, red. T. Tomaszewski,
Z. Zaborowski, Samoświadomość dziecka,”Problemy opiekuńczo-wychowawcze”
L. Niebrzydowski, O poznawaniu i ocenianiu samego siebie
M. Liczyk-Kozłowska, T.Kosiorek „Jak dzieciństwo wpływa na dorosłe życie”
Wyświetleń: 1352


Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione.