Konspekt lekcji języka polskiego

TREŚCI PROGRAMOWE:

I. Temat zajęć:
O dzienniku słów kilka

II. Cele zajęć. Uczeń/Uczennica (podstawa programowa z 2008 roku):
• odczytuje sens całego tekstu (I.1.1),
• rozpoznaje specyfikę tekstów publicystycznych (I.1.2),
• wskazuje charakterystyczne cechy stylu danego tekstu, rozpoznaje zastosowane w nim środki językowe i ich funkcje w tekście (I.1.4),
• rozpoznaje pytania podchwytliwe i sugerujące odpowiedź (I.1.8),
• analizuje i definiuje znaczenia słów (I.3.1),
• dostrzega i omawia współczesne zmiany modelu komunikacji językowej (I.3.3),
• wykonuje różne działania na tekście cudzym (III.1.7),
• operuje słownictwem z określonych kręgów tematycznych (III.2.1).

III. Formy, metody, techniki uczenia oraz środki dydaktyczne:
1. Formy nauczania:
• praca zbiorowa (klasowa),
• praca jednostkowa.
2. Metody i techniki nauczania:
• metody podające – objaśnienie, pogadanka,
• metody programowe – praca z ćwiczeniami, praca z tekstem,
• metody aktywizujące – elementy burzy mózgu, dyskusja, tabela porządkująca.
3. Środki dydaktyczne:
• karta pracy prezentująca cechy i rodzaje dzienników,
• przykłady dzienników intymnych,
• przykłady dzienników podróży,
• slajdy prezentujące sylwetki S. Goszczyńskiego i W. Gombrowicza,
• tabela porządkująca.

IV. Bibliografia:
a) Przedmiotowo-merytoryczna:
• Guinness Popularna Encyklopedia, tłum. P. Budny, Kraków 1995.
• Jedliński R., Gatunki publicystyczne w szkole średniej, Warszawa 1984.
• Podstawa programowa przedmiotu język polski z 2008 roku, IV etap edukacyjny.
• Wielka Encyklopedia powszechna PWN, Warszawa 1963.
b) Filozoficzna, psychologiczna, socjologiczna:
• Encyklopedia popularna PWN, red. D. Kalisiewicz, Warszawa 1999.
• Farndon J., Szkolna encyklopedia, Warszawa 2000.
• Malecki A., Internet w dydaktyce, [w:] ,,Język Polski w Gimnazjum”, 2001/2002,
z. 1.
• Mroczek W., Radość tworzenia. Rzecz o zadaniach domowych, [w:] ,,Inspiracje polonistyczne”, marzec 2001, z. 21.
• Poturała W., Polonista w sieci, [w:] ,,Język Polski w Gimnazjum”, 2001/2002, z. 3.
• Stróżyński K., Wymagania edukacyjne, [w:] ,,Język Polski w Gimnazjum”, 2001/2002, z. 3.
c) Pedagogiczna i ogólno dydaktyczna:
• Arends R., Uczymy się nauczać, Warszawa 1994.
• Nagajowa M., ABC metodyki języka polskiego, Warszawa 1990.
• Taraszkiewicz M., Jak uczyć lepiej?, Warszawa 2009.
• Taraszkiewicz M., Jak uczyć lepiej?, czyli refleksyjny praktyk w działaniu,
Warszawa 1999.
• Rau K., Ziętkiewicz E., Jak aktywizować uczniów, Poznań 2000.

V. Tok lekcji:
1. Sprawy organizacyjne:
• powitanie uczniów,
• sprawdzenie listy obecności,
• uczniowie zapisują temat do zeszytów: O dzienniku słów kilka.
2. Prowadzący wprowadza uczniów do tematu. Rozpoczyna z uczniami dyskusję na temat pisarstwa autobiograficznego i jego podstawowych odmian.
Pisarstwo autobiograficzne – to wszelkiego rodzaju zapisy utrwalające możliwie bezpośrednio doświadczenia życiowe osób, porządkując je tak, aby ukazywały sens
i historię jego osobowości.
W skład pisarstwa autobiograficznego wchodzą:
• pamiętniki,
• dzienniki,
• listy,
• osobiste notatki,
• wywiady,
• zarejestrowane rozmowy.
3. Nauczyciel rozdaje uczniom kartę pracy. Wychowankowie zapoznają się z nią
po cichu, następnie zastanawiają się:
• czym jest dziennik,
• określają jego podstawowe cechy,
• wymieniają rodzaje dzienników.

Dziennik (diariusz, dyariusz)
To gatunek autobiograficzny, zapiski bieżące, sporządzane dla potrzeb własnych,
lub w charakterze twórczości literackiej. Składa się z codziennych wpisów, które mogą być opatrzone datą i informacją o miejscu powstania. Termin "dziennik" wywodzi się od łacińskiego wyrazu diarium, oznaczającego początkowo codziennie porcje pokarmu, rozdawane żołnierzom i jeńcom. Później słowo to zaczęło oznaczać również zapiski codzienne, które są rejestrem spostrzeżeń, refleksji i bezpośrednich przeżyć osoby piszącej.
Dziennik wyróżnia się tym, że powstaje na bieżąco, dystans czasowy między odnotowywanym zdarzeniem, a jego zapisem jest tu minimalny, najczęściej nie przekracza doby, chociaż nie jest to regułą bezwyjątkową. Poszczególne zapiski odpowiadają zwykle konkretnym dniom, z których każdy stanowi swoiste ,,teraz”. Taka forma spisywania zdarzeń powoduje też, że moment rozpoczęcia utworu i jego zakończenia są zależne od woli autora
– może je rozpocząć i zakończyć w dowolnym momencie. Chronologia tworzy tu bowiem porządek ściśle mechaniczny i stanowi jedynie następstwo poszczególnych momentów pracy diarysty, a nie efekt układu poszczególnych jednostek kompozycyjnych. Autor nie ma też obowiązku kontynuowania, dopowiadania odnotowanej historii w kolejnych zapisach. Jedynym czynnikiem motywującym relację jest jego wola. Zapis przerywany jest charakterystyczny dla dziennika, którego widoczny brak całości odpowiada brakowi ciągłości w samej czynności pisania.
Diarysta swobodnie dokonuje wybory formy wypowiedzi, jest to swoista amorficzność. Obok ściśle mechanicznego notowania wrażeń z mijającego dnia w dzienniku mogą wystąpić formy o znamionach:
• wyznania lirycznego,
• dyskursu publicystycznego,
• eseju,
• rozmyślań filozoficznych,
• sprawozdań z lektur.
Doraźność dziennika i brak skończonego punktu czasowego, z którego diarysta spogląda na swe życie i dokonuje zapiski, powodują, że dziennik nie ma z góry przyjętej, porządkującej zasady kompozycyjnej. M. Głowiński określa dziennik mianem ,,formy bez formy”.
Istotną cechą dziennika jest także to, że kolejne wpisy nie muszą być powiązane tematycznie, a opisywane sytuacje i problemy nie muszą uzyskiwać kontynuacji czy rozstrzygnięcia w obrębie utworu. Dzienniki mogą być po prostu relacją z codziennych zdarzeń, lirycznymi zapiskami uczuć i emocji, formą refleksji na tematy polityczne, społeczne. Zazwyczaj dzienniki charakteryzują się dużą różnorodnością tematyczną i bardzo rzadko dominuje w nich jedna tematyka (politematyczność).
Ze względu na tematykę codziennych notatek i sytuację podmiotu dziennika utrwaliły się w piśmiennictwie europejskim dwie odmiany gatunkowe dziennika – dziennik intymny
i dziennik podróży. Obydwie odmiany gatunkowe zaczęły kształtować się w XVIII wieku, dużą popularność sięgnęły w wieku XIX.
Słownik rodzajów i gatunków literackich,
red. G. Gazda i S. Tynecka-Makowska, Kraków 2006

4. Uczniowie odpowiadają na zadane wcześniej pytania, a później wypisują cechy dzienników do zeszytu.
Cechy dziennika:
• regularność prowadzonych notatek, najczęściej z dnia na dzień,
• narracja utrzymana jest w 1. osobie,
• zapiski powstają na bieżąco i są rejestrem spostrzeżeń, refleksji i bezpośrednich przeżyć osoby piszącej,
• tekst nie tworzy wypowiedzi ciągłej, są to zapiski, poczynione pod określoną datą,
• zapis notatek jest przerywany, ponieważ moment rozpoczęcia i zakończenia utworu są zależne od woli autora,
• swoboda w wyborze formy wypowiedzi – amorficzność,
• nie ma z góry przyjętej, porządkującej zasady kompozycyjnej – ,,forma bez formy”.
• zapiski są różnorodne tematycznie: rejestracja wydarzeń, charakterystyka postaci, dzielenie się wątpliwościami z samym sobą, zapis cudzych wypowiedzi, obserwacje rzeczywistości – politematyczność.
5. Nauczyciel rozdaje uczniom przykładowe teksty dzienników intymnych i dzienników podróży. Uczniowie zapoznają się z nimi, a następnie odgadują, który z nich należy
do jakiego rodzaju. Biorą pod uwagę również to, czy tekst jest pisany na potrzeby własne czy pisany w charakterze twórczości literackiej.

DZIENNIKI PODRÓŻY
A. Pisane na potrzeby własne:

Festiwal Kolorowych Bębnobijców
sobota, 03 marca 2012
Dzień pożegnania z Boracay zaczął się od wczesnej, bolesnej, choć bezkacowej pobudki,
po której nastąpiło poranne pływanie wzdłuż jeszcze pustej o tej porze White Beach. Po czym wraz z Rodaczkami wsiadłem do tricykla, potem na łódkę, potem do białasowego autobusu,
i pojechałem do Kalibo. W międzyczasie jakiś uprzejmy jegomość z lokalnego biura podróży próbował znaleźć mi nocleg w tymże Kalibo, co okazało się być niemal niemożliwe z powodu najazdu na miasto ogarnięte w tym czasie bębniarskim szaleństwem. Na szczęście znalazło się coś kawałek poza miastem, na dość podłej plaży we wsi Navitas. Ale miejsce do spania
u Doni Crispiny było całkiem fajne. Więc pospałem trochę, po czym uderzyłem do Kalibo
na festiwal […].
http://lachman.blox.pl/html


B. Pisane w charakterze twórczości literackiej:

Obraz Podhalan w ogólności, a w szczególności ich pasterstwa, nie byłby zupełny, gdybym nie powiedział coś o ich muzyce i tańcu, muzyka i taniec są w ich życiu,
są w chwilach pełniejszych czuciem, ruchem i wdziękiem, są więc ważną częścią jego zycia, nieobojętnym rysem jego oblicza dwustronnego: wewnętrznego i zewnętrznego […].
Światło przeszłości pada bardzo słabo na lud tej okolicy; nie ma on na scenie publicznego życia takiej głośności jak mieszkańcy innych naszych okolic. Szczególnym przeznaczeniem jakieś odosobnienie, milczenie, brak ruchu, odpowiedniego ruchowi dokoła, otaczały zawsze ten zakąt. Nie potępiajmy jednak za to naszych górali! Ich byt nie przeminął jeszcze.
Jest jeszcze przed nimi przyszłość i kto wie, jak długa, jak wielka.
S. Goszczyński, Muzyka i taniec Góralów,
[w:] Dziennik podróży do Tatarów, Petersburg 1853

DZIENNIKI INTYMNE
A. Pisane na potrzeby własne:

Poniedziałek
Nie wiem, co się dzieje, ale coraz częściej rano, następnego dnia po meczu, bolą mnie wszystkie kości. Wczoraj naorałem się jak głupi osioł. Powieźliśmy „Piasta” 4:0 i sam włożyłem im dwa gole. Nie chce mi się kupować gazet, pewnie połowa relacji nosi tytuły: „Rażeni Gromem”. Dwa lata temu, na wiosnę, potrzebowaliśmy punktów, żeby zakwalifikować się do pucharów europejskich; mieliśmy dym pod tyłkiem, sponsor straszył, że się wycofa. Nasz kapitan, Zenek zadzwonił do Heńka, jednego z tych, którzy rządzili „Piastem”, bo znał go wcześniej ze wspólnej gry w „Motorze”. Mówi mu, co i jak,
że rzucimy im połowę premii za ligę. Tamten niby się zgodził, ale potem przypomniał sobie, że za miesiąc kończy mu się kontrakt; poszedł do prezesów i wychlapał wszystko.
Menda załatwiła sobie w ten sposób przedłużenie umowy, a kumplom podwojenie premii za mecz. Nie dali się ruszyć i przegraliśmy. Nam puchary przeszły koło nosa, a oni za tydzień podłożyli się „Huraganowi”, który bronił się przed spadkiem. Od tamtej pory każdy mecz
z nimi gramy „na hurra”, jak o mistrzostwo świata. Wygląda na to, że w tym roku nie będą mieli już czego sprzedawać.
Wtorek
Mieliśmy na testach siedemnastolatka, który w trzeciej lidze strzelił cztery bramki w jednym meczu. Wygląda na niepociumanego, co mu jeszcze mama buty wiąże, ale widać, że ktoś mu wytłumaczył, jak znaleźć się w pierwszej lidze.
P. Fleszar, Dziennik pisany po treningach

B. Pisane w charakterze twórczości literackiej:

Pisanie nie jest niczym innym, tylko walką, jaką toczy artysta z ludźmi i własną wybitność… Chciałbym, aby dojrzano w mojej osobie to, co podsuwam. Narzucić się ludziom jego osobowość, aby potem już na całe życie być jej poddany… Chciałbym w tym dzienniczku jawnie przystąpić do konstruowania sobie talentu […]
Piszę to wszystko w moim pokoiku i muszę już kończyć, gdyż kolacja czeka na mnie
w pensjonacie Las Delicias. Żegnaj więc chwilowo, dzienniczku mój, wierny psie mej duszy – ale nie wyj – pan twój wprawdzie wydala się, ale powróci.
W. Gombrowicz, Dziennik (1953-1956)

6. Nauczyciel przedstawia slajdy, które pozwolą zapoznać się uczniom z sylwetką twórczą S. Goszczyńskiego i W. Gombrowicza.
7. Na podstawie przykładowych tekstów uczniowie wypisują podstawowe cechy dzienników intymnych i dzienników podróży (tabela porządkująca).

DZIENNIKI INTYMNE DZIENNIKI PODRÓŻY
• indywidualizm autora, rekonstruowana jest w odbiorze lektury osobowość autora • stanowią relacje z podróży: wypraw, tułaczek, wycieczek, wędrówek, pielgrzymek
• ogromna rola przeżycia osobistego, zwrot do własnego dziennika • jest to częściej wypowiedź literacka
niż reporterska narracja, bowiem opisom towarzyszą refleksje na temat kultury, sztuki, czy też osobiste dygresje
piszącego
• politematyczność, składa się z szeregu zapisów dotyczących rozmaitych problemów • notowane są:
a) opisy (geograficzne, przyrodnicze, etnograficzne) danych krain czy miejscowości,
b) informacje encyklopedyczne na ich temat,
c) charakterystyka sposobu podróżowania,
d) opis zdarzeń, z jakimi miał do czynienia po drodze autor,
e) relację z przeżyć i refleksji osób podróżujących
• charakter otwarty, tzn. nie jest z góry komponowanym dziełem • spisywany z dnia na dzień
• chronologiczny układ zapisów, zgodnie z datami ich powstawania • chronologiczny układ zapisów, zgodnie
z datami ich powstawania
• stosunek ,,ja” wypowiadającego do treści doświadczeń ,,ja” przeżywanego • stosunek ,,ja” wypowiadającego do rzeczywistości zewnętrznej, stanowiącej przedmiot opisu czy wypowiedzi

8. Uczniowie wskazują podstawowe różnice i podobieństwa dzienników pisanych na potrzeby własne i te, które są pisane w celach wydawniczych.

Różnice wynikające z:
• tematyki (dzienniki pisane na potrzeby własne – tematyka ukazująca życie codzienne; dzienniki pisane w celach wydawniczych – tematyka ukazująca przeżycia i refleksje autora),
• języka (dzienniki pisane na potrzeby własne – język potoczny, neologizmy, urywające się zdania; dzienniki pisane w celach wydawniczych – język ogólnonarodowy, używanie środków stylistycznych),
• cel (dzienniki pisane na potrzeby własne – pisane na użytek własny, dzienniki pisane w celach wydawniczych – pisane z myślą o literackiej publiczności).
Podobieństwa:
• narracja pierwszoosobowa,
• formy tych dzienników sprzyjają identyfikacji czytelnika z bohaterem i podmiotem
narracji,
• wielotematyczność związana z licznymi polami zainteresowań osoby piszącej,
• obiektywność przekazu,
• krótki dystans czasowy między zdarzeniem, a czasem zapisu - ,,pisanie na gorąco”,
• ukazywanie emocji, uczuć, czystych ekspresji, zapisywanie własnych wrażeń czy refleksji.
9. Podsumowanie zajęć.

VI. Praca domowa:
1. Wypisz po dwa przykłady dzienników intymnych i dzienników z podróży.

Cel pracy domowej:
• rozpoznaje specyfikę tekstów publicystycznych,
• samodzielnie wybiera przykładowe teksty stosując różne kryterium wyboru.

Wyświetleń: 3600