Katalog

Bożena Lewandowska, 2013-06-04
Otomin


Ogólne, Różne

Charakterystyka młodszego wieku szkolnego

- n +

Młodszym wiekiem szkolnym nazywamy okres od 6-7 do 11-12 roku życia . W literaturze możemy spotkać różne terminy odnoszące się do tego okresu rozwojowego. Karolina Appelt nazywa go „dzieciństwem późnym lub dojrzałym”. Według Iwony Roszkiewicz jest to „trzecie dzieciństwo”. Poza wyżej wymienionymi w literaturze można spotkać takie określenia jak „wielkie dzieciństwo” i „ostatnie dzieciństwo”. Ich zadaniem jest przypominanie o konieczności zapewnienia dziecku zarówno warunków do nauki jak i do zabawy. Obowiązek szkolny wprowadza wiele zmian w życie dziecka. Do tej pory dominowała zabawa, a teraz pojawiły się liczne obowiązki. Wejście w nowe środowisko wiąże się z zawieraniem znajomości zarówno z rówieśnikami jak i dorosłymi. W tym wieku rozwojowym nie ma dynamicznych zmian. Jest to czas powolnego i ukrytego rozwoju, nazywanego latencją, trwający około 5 lat, który ma za zadanie przygotowanie do okresu dorastania.
Kwestię powstrzymania tempa rozwoju dziecka w ciekawy sposób wyjaśnił amerykański lekarz Beniamin Spock: „Hola! hola! Zanim jako człowiek, któremu możesz zaufać, dostaniesz silne ciało i w pełni rozwinięte instynkty, musisz nauczyć się najpierw samodzielnie myśleć, kontrolować własne pragnienia i instynkty, byś nie działał na szkodę innych , musisz nauczyć się współżyć z innymi i w pełni opanować prawa, jakie maja rządzić twoim zachowaniem poza domem rodzinnym, wreszcie musisz opanować umiejętności, z których będziesz żył” .
Obszary zmian rozwojowych, o których pisał dr Spock ilustruje zamieszczona poniżej rycina.


Rycina nr 1
Obszary zmian w młodszym wieku szkolnym
Wynika z niej, że najważniejsze są procesy powstawania kompetencji oraz kształtowania się samooceny. Przebiegają one z różnym natężeniem w zależności od dojrzałości dziecka .
L. Wołoszynowa i I. Roszkiewicz wyróżniają dwie fazy w przebiegu tego wieku rozwojowego:
 faza pierwsza - obejmująca wiek od 7 do 8 lat – charakterystyczne są złożone zjawiska związane z przekraczaniem przez dziecko progu szkoły, a następnie z adaptacją do środowiska szkolnego i wymagań, do nauczycieli i rówieśników
 faza druga - obejmuje 9 i 10 rok życia - charakteryzuje się wyraźnymi zmianami w sferze intelektualnej i całej osobowości dziecka, rozwija się intensywnie mowa i myślenie.
Dokonując charakterystyki młodszego wieku szkolnego należy wziąć pod uwagę rozwój fizyczny, umysłowy, emocjonalny i społeczny.
ROZWÓJ FIZYCZNY
Dziecko rozpoczynające naukę staje się bardziej odporne. Jego kości twardnieją, jednak mimo to zawierają dużo tkanek chrzęstnych, co sprzyja deformacjom na przykład podczas nieprawidłowego siedzenia. Między 9 a 11 rokiem życia ostatecznie kształtuje się kościec przegubu, co pozwala na większe obciążenie dziecka pracami np. piśmienniczymi. Cały czas postępuje rozwój mięśni, przy czym mięśnie duże rozwijają się szybciej niż drobne. To w połączeniu z dużą pobudliwością sprawia, że dzieci dużo ruchów szybkich, zamaszystych i zbytecznych, a mączą się ruchami wymagającymi precyzji. Mięśnie człowiek dorosłego stanowią ok. 44%, podczas gdy mięśnie siedmiolatka niewiele ponad 27%. Zmieniają się proporcje ciała. W końcu tego okresu zaczynają zachodzić, zwłaszcza u dziewczynek, objawy dojrzewania. Wzmacnia się praca układu krwionośnego, oddechowego, pokarmowego. Prawie zakończony zostaje rozrost mózgu pod względem jego ciężaru. Zęby mleczne wymienione zostają na stałe. Należy więc zapewnić opiekę stomatologa i ortodonty. Na rozwój fizyczny dzieci wpływają takie czynniki jak: cechy indywidualne, racjonalne odżywianie, aktywność ruchowa, pobyt na świeżym powietrzu i higiena.
Wraz z rozwojem fizycznym następuje rozwój cech motorycznych takich jak siła, moc, zwinność i wytrzymałość. L.Wołoszynowa uważa, że rozwój fizyczny i psychiczny są ze sobą tak ściśle powiązane, że należy mówić o rozwoju psychomotorycznym. Jest on zależny od rozwoju uzdolnień, czyli wrodzonych predyspozycji umożliwiających wykonywanie czynności ruchowych i sprawności psychomotorycznej, która zdecydowanie wpływa na poziom wykonywanego ćwiczenia. Uzdolnienia rozwijają się niejako automatycznie wraz z rozwojem fizycznym, natomiast sprawność jest zależna czasu, intensywności i jakości ćwiczeń. Tempo rozwoju cech motorycznych nie jest równomierne i bywa różne dla chłopców i dziewcząt. Poza tym nie pokrywa się z tempem przyrostu masy ciała. Wzrost siły i zręczności staje się jednym z powodów większego zapotrzebowania na ruch. Dziecko bez zastanowienia dąży do ruchowego wyżycia się, czego bezpośrednią konsekwencją są częste urazy jakim ulegają. Dlatego bardzo ważne jest zaplanowanie zabaw z elementami zróżnicowanych ćwiczeń gimnastycznych. Ćwiczenia nie mogą być zbyt trudne i długie ani zbyt krótkie i łatwe. Poza tym, należy na bieżąco, np. podczas trwania lekcji należy stosować ćwiczenia korygujące wady postawy. Jeśli dziecku stwarza się warunki i prawidłowo organizuje aktywność ruchową, to skutkuje jego trwałym, dobrym samopoczuciem, a zachowanie jest wyraźnie pozytywne i zrównoważone. Natomiast w wypadkach, kiedy otoczenie usiłuje wszelkimi sposobami zahamować wzbierającą aktywność dziecka, zaczynają zachodzić zmiany w jego nastroju. Zachowanie trudne do zaakceptowania przez innych, bywa powodem niezadowolenia dziecka z samego siebie i jest źródłem jego negatywnych stanów uczuciowych.

ROZWÓJ UMYSŁOWY
W młodszym wieku szkolnym następuje dynamiczny rozwój umysłowy. Dzieje się to głównie za sprawą systematycznego nauczania oraz szerszego uczestnictwa dziecka w życiu społecznym i kulturalnym. Wymagania, które stawia się dziecku stymulują procesy poznawcze, dzięki czemu stają się bardziej dowolne i przebiegają z coraz większym udziałem świadomości . Wielką rolę odgrywa rozwijająca się motywacja, która w coraz większym stopniu staje się motywacją własną. Jak zmieniają się procesy poznawcze pokazuje zamieszczona poniżej rycina.


Rycina nr 2
Rozwijające się zdolności umysłowe w parze z doświadczeniami zdobywanymi w szkole umożliwiają nowe osiągnięcia.
Bardzo istotna rolę w tym procesie odgrywają wrażenia. Powstają na skutek oddziaływania œświata materialnego na narządy zmysłowe człowieka. Według Wincentego Okonia wrażenia to „najprostszy proces psychiczny powstający wówczas, gdy na dany receptor działa jakiś prosty bodziec” . Inną definicję podaje B. Jankowiak, według której „jest to doświadczenie lub recepcja prostych właściwości bodźców, takich jak np. jasność, kolor, głośność lub siła dotyku”. Wrażenie jest odbiciem jednej cechy poznawanego przedmiotu. Wrażenia dzieli się na wzrokowe, słuchowe, smakowe, węchowe, dotykowe, ruchowe. W toku nauki największy nacisk kładzie się na rozwój wrażeń wzrokowych i słuchowych. Badania wykazują, że u dzieci między 6 a 14 rokiem życia ostrość wzroku wzrasta o prawie 60%, a wrażliwość na odcienie barw o co najmniej 45%. Podobnie szybko dokonuje się rozwój wrażeń słuchowych. Wrażenia są częścią składową spostrzegania, które „w szerokim sensie oznacza rejestracje przedmiotów i zdarzeń środowiska zewnętrznego: ich odbiór sensoryczny, zrozumienie, identyfikację i określenie werbalne oraz przygotowanie do reakcji na nie”. Cechą spostrzeżeń jest to, że w skład organizmu spostrzeżonego nie tylko wchodzą te wrażenia, które przedmiot ten wywołuje, ale i te, które wywołał u nas dawniej, w poprzednim naszym doświadczeniu. Dziecko w młodszym wieku szkolnym wymaga popierania słów konkretnym obrazem. Potrafi rozróżnić i uogólnić jego cechy. Uwaga dziecka rozwija się z mimowolności w kierunku dowolności. W uwadze tej dużą rolę odgrywa świadomość, przez co staje się ona trwalsza, bardziej przeżuta i pojemna. Rozwój spostrzeżeń przybiera formę umiejętności wyodrębniania poszczególnych elementów; jest to proces analizy przy jednoczesnej umiejętności uogólniania, scalania elementów – synteza spostrzeżeniowa.
W okresie późnego dzieciństwa rozwija się uwaga dowolna w toku nauki szkolnej. Początkowo dziecko nie potrafi jeszcze utrzymać uwagi przez całą lekcję, chyba że jej treści są bardzo interesujące, a sposób ich przekazywania — atrakcyjny. Sto¬pniowo dzieci coraz bardziej świadomie koncentrują uwagę na temacie lekcji i potrafią utrzymywać ją własnym wysiłkiem woli, nawet jeśli dany rodzaj pracy, np. ćwiczenia w pisaniu lub liczeniu, nie jest dla nich szczególnie ciekawy. Ważnym czynnikiem jest kierowanie uwagą dzieci przez nauczyciela i to zarówno kształtowanie dowolnej uwagi uczniów, jak i pod¬trzymywanie ich uwagi mimowolnej.


Młodszym wiekiem szkolnym nazywamy okres od 6-7 do 11-12 roku życia . W literaturze możemy spotkać różne terminy odnoszące się do tego okresu rozwojowego. Karolina Appelt nazywa go „dzieciństwem późnym lub dojrzałym”. Według Iwony Roszkiewicz jest to „trzecie dzieciństwo”. Poza wyżej wymienionymi w literaturze można spotkać takie określenia jak „wielkie dzieciństwo” i „ostatnie dzieciństwo”. Ich zadaniem jest przypominanie o konieczności zapewnienia dziecku zarówno warunków do nauki jak i do zabawy. Obowiązek szkolny wprowadza wiele zmian w życie dziecka. Do tej pory dominowała zabawa, a teraz pojawiły się liczne obowiązki. Wejście w nowe środowisko wiąże się z zawieraniem znajomości zarówno z rówieśnikami jak i dorosłymi. W tym wieku rozwojowym nie ma dynamicznych zmian. Jest to czas powolnego i ukrytego rozwoju, nazywanego latencją, trwający około 5 lat, który ma za zadanie przygotowanie do okresu dorastania.
Kwestię powstrzymania tempa rozwoju dziecka w ciekawy sposób wyjaśnił amerykański lekarz Beniamin Spock: „Hola! hola! Zanim jako człowiek, któremu możesz zaufać, dostaniesz silne ciało i w pełni rozwinięte instynkty, musisz nauczyć się najpierw samodzielnie myśleć, kontrolować własne pragnienia i instynkty, byś nie działał na szkodę innych , musisz nauczyć się współżyć z innymi i w pełni opanować prawa, jakie maja rządzić twoim zachowaniem poza domem rodzinnym, wreszcie musisz opanować umiejętności, z których będziesz żył” .
Obszary zmian rozwojowych, o których pisał dr Spock ilustruje zamieszczona poniżej rycina.


Rycina nr 1
Obszary zmian w młodszym wieku szkolnym
Wynika z niej, że najważniejsze są procesy powstawania kompetencji oraz kształtowania się samooceny. Przebiegają one z różnym natężeniem w zależności od dojrzałości dziecka .
L. Wołoszynowa i I. Roszkiewicz wyróżniają dwie fazy w przebiegu tego wieku rozwojowego:
 faza pierwsza - obejmująca wiek od 7 do 8 lat – charakterystyczne są złożone zjawiska związane z przekraczaniem przez dziecko progu szkoły, a następnie z adaptacją do środowiska szkolnego i wymagań, do nauczycieli i rówieśników
 faza druga - obejmuje 9 i 10 rok życia - charakteryzuje się wyraźnymi zmianami w sferze intelektualnej i całej osobowości dziecka, rozwija się intensywnie mowa i myślenie.
Dokonując charakterystyki młodszego wieku szkolnego należy wziąć pod uwagę rozwój fizyczny, umysłowy, emocjonalny i społeczny.
ROZWÓJ FIZYCZNY
Dziecko rozpoczynające naukę staje się bardziej odporne. Jego kości twardnieją, jednak mimo to zawierają dużo tkanek chrzęstnych, co sprzyja deformacjom na przykład podczas nieprawidłowego siedzenia. Między 9 a 11 rokiem życia ostatecznie kształtuje się kościec przegubu, co pozwala na większe obciążenie dziecka pracami np. piśmienniczymi. Cały czas postępuje rozwój mięśni, przy czym mięśnie duże rozwijają się szybciej niż drobne. To w połączeniu z dużą pobudliwością sprawia, że dzieci dużo ruchów szybkich, zamaszystych i zbytecznych, a mączą się ruchami wymagającymi precyzji. Mięśnie człowiek dorosłego stanowią ok. 44%, podczas gdy mięśnie siedmiolatka niewiele ponad 27%. Zmieniają się proporcje ciała. W końcu tego okresu zaczynają zachodzić, zwłaszcza u dziewczynek, objawy dojrzewania. Wzmacnia się praca układu krwionośnego, oddechowego, pokarmowego. Prawie zakończony zostaje rozrost mózgu pod względem jego ciężaru. Zęby mleczne wymienione zostają na stałe. Należy więc zapewnić opiekę stomatologa i ortodonty. Na rozwój fizyczny dzieci wpływają takie czynniki jak: cechy indywidualne, racjonalne odżywianie, aktywność ruchowa, pobyt na świeżym powietrzu i higiena.
Wraz z rozwojem fizycznym następuje rozwój cech motorycznych takich jak siła, moc, zwinność i wytrzymałość. L.Wołoszynowa uważa, że rozwój fizyczny i psychiczny są ze sobą tak ściśle powiązane, że należy mówić o rozwoju psychomotorycznym. Jest on zależny od rozwoju uzdolnień, czyli wrodzonych predyspozycji umożliwiających wykonywanie czynności ruchowych i sprawności psychomotorycznej, która zdecydowanie wpływa na poziom wykonywanego ćwiczenia. Uzdolnienia rozwijają się niejako automatycznie wraz z rozwojem fizycznym, natomiast sprawność jest zależna czasu, intensywności i jakości ćwiczeń. Tempo rozwoju cech motorycznych nie jest równomierne i bywa różne dla chłopców i dziewcząt. Poza tym nie pokrywa się z tempem przyrostu masy ciała. Wzrost siły i zręczności staje się jednym z powodów większego zapotrzebowania na ruch. Dziecko bez zastanowienia dąży do ruchowego wyżycia się, czego bezpośrednią konsekwencją są częste urazy jakim ulegają. Dlatego bardzo ważne jest zaplanowanie zabaw z elementami zróżnicowanych ćwiczeń gimnastycznych. Ćwiczenia nie mogą być zbyt trudne i długie ani zbyt krótkie i łatwe. Poza tym, należy na bieżąco, np. podczas trwania lekcji należy stosować ćwiczenia korygujące wady postawy. Jeśli dziecku stwarza się warunki i prawidłowo organizuje aktywność ruchową, to skutkuje jego trwałym, dobrym samopoczuciem, a zachowanie jest wyraźnie pozytywne i zrównoważone. Natomiast w wypadkach, kiedy otoczenie usiłuje wszelkimi sposobami zahamować wzbierającą aktywność dziecka, zaczynają zachodzić zmiany w jego nastroju. Zachowanie trudne do zaakceptowania przez innych, bywa powodem niezadowolenia dziecka z samego siebie i jest źródłem jego negatywnych stanów uczuciowych.

ROZWÓJ UMYSŁOWY
W młodszym wieku szkolnym następuje dynamiczny rozwój umysłowy. Dzieje się to głównie za sprawą systematycznego nauczania oraz szerszego uczestnictwa dziecka w życiu społecznym i kulturalnym. Wymagania, które stawia się dziecku stymulują procesy poznawcze, dzięki czemu stają się bardziej dowolne i przebiegają z coraz większym udziałem świadomości . Wielką rolę odgrywa rozwijająca się motywacja, która w coraz większym stopniu staje się motywacją własną. Jak zmieniają się procesy poznawcze pokazuje zamieszczona poniżej rycina.


Rycina nr 2
Rozwijające się zdolności umysłowe w parze z doświadczeniami zdobywanymi w szkole umożliwiają nowe osiągnięcia.
Bardzo istotna rolę w tym procesie odgrywają wrażenia. Powstają na skutek oddziaływania œświata materialnego na narządy zmysłowe człowieka. Według Wincentego Okonia wrażenia to „najprostszy proces psychiczny powstający wówczas, gdy na dany receptor działa jakiś prosty bodziec” . Inną definicję podaje B. Jankowiak, według której „jest to doświadczenie lub recepcja prostych właściwości bodźców, takich jak np. jasność, kolor, głośność lub siła dotyku”. Wrażenie jest odbiciem jednej cechy poznawanego przedmiotu. Wrażenia dzieli się na wzrokowe, słuchowe, smakowe, węchowe, dotykowe, ruchowe. W toku nauki największy nacisk kładzie się na rozwój wrażeń wzrokowych i słuchowych. Badania wykazują, że u dzieci między 6 a 14 rokiem życia ostrość wzroku wzrasta o prawie 60%, a wrażliwość na odcienie barw o co najmniej 45%. Podobnie szybko dokonuje się rozwój wrażeń słuchowych. Wrażenia są częścią składową spostrzegania, które „w szerokim sensie oznacza rejestracje przedmiotów i zdarzeń środowiska zewnętrznego: ich odbiór sensoryczny, zrozumienie, identyfikację i określenie werbalne oraz przygotowanie do reakcji na nie”. Cechą spostrzeżeń jest to, że w skład organizmu spostrzeżonego nie tylko wchodzą te wrażenia, które przedmiot ten wywołuje, ale i te, które wywołał u nas dawniej, w poprzednim naszym doświadczeniu. Dziecko w młodszym wieku szkolnym wymaga popierania słów konkretnym obrazem. Potrafi rozróżnić i uogólnić jego cechy. Uwaga dziecka rozwija się z mimowolności w kierunku dowolności. W uwadze tej dużą rolę odgrywa świadomość, przez co staje się ona trwalsza, bardziej przeżuta i pojemna. Rozwój spostrzeżeń przybiera formę umiejętności wyodrębniania poszczególnych elementów; jest to proces analizy przy jednoczesnej umiejętności uogólniania, scalania elementów – synteza spostrzeżeniowa.
W okresie późnego dzieciństwa rozwija się uwaga dowolna w toku nauki szkolnej. Początkowo dziecko nie potrafi jeszcze utrzymać uwagi przez całą lekcję, chyba że jej treści są bardzo interesujące, a sposób ich przekazywania — atrakcyjny. Sto¬pniowo dzieci coraz bardziej świadomie koncentrują uwagę na temacie lekcji i potrafią utrzymywać ją własnym wysiłkiem woli, nawet jeśli dany rodzaj pracy, np. ćwiczenia w pisaniu lub liczeniu, nie jest dla nich szczególnie ciekawy. Ważnym czynnikiem jest kierowanie uwagą dzieci przez nauczyciela i to zarówno kształtowanie dowolnej uwagi uczniów, jak i pod¬trzymywanie ich uwagi mimowolnej.



1. M. Żebrowska „Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży” M. Żebrowska „Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży”
2. I. Roszkiewicz: Młodszy wiek szkolny. Warszawa 1983, s.11 I. Roszkiewicz: Młodszy wiek szkolny. Warszawa 1983, s.11
3. B. Spock: Dziecko. Pielęgnowanie i wychowanie. Warszawa 1978, s. 452 B. Spock: Dziecko. Pielęgnowanie i wychowanie. Warszawa 1978, s. 452
4.4 Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży: M. Żebrowska. Warszawa 1986, s.5314 Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży: M. Żebrowska. Warszawa 1986, s.531
5. I. Roszkiewicz: Psychologia rozwojowa dla rodziców. Warszawa 1983, s.11 I. Roszkiewicz: Psychologia rozwojowa dla rodziców. Warszawa 1983, s.11
6. Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży: M. Żebrowska. Warszawa 1986, s. 541 Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży: M. Żebrowska. Warszawa 1986, s. 541
7. tamże, s.562 tamże, s.562
8. W. Okoń: Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej. Warszawa 1995, s. 14 W. Okoń: Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej. Warszawa 1995, s. 14
9. B. Jankowiak:Spostrzeganie i percepcja . Warszawa 2008, s.3 B. Jankowiak:Spostrzeganie i percepcja . Warszawa 2008, s.3
10. L.Wołoszynowa: Rozwój i wychowanie dzieci w młodszym wieku szkolnym. Warszawa 1967, s.77 L.Wołoszynowa: Rozwój i wychowanie dzieci w młodszym wieku szkolnym. Warszawa 1967, s.77
11. B. Jankowiak: spostrzeganie i percepcja. Warszawa 2008, s.3 B. Jankowiak: spostrzeganie i percepcja. Warszawa 2008, s.3
12. Przetacznik-Gierowska, Makiełło-Jarża : Psychologia rozwojowa i wychowawcza wieku dziecięcego. Warszawa 1992, s. 112 Przetacznik-Gierowska, Makiełło-Jarża : Psychologia rozwojowa i wychowawcza wieku dziecięcego. Warszawa 1992, s. 112
Wyświetleń: 1468


Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione.