Katalog

Justyna Gurgul, 2011-09-09
gliwice

Biologia, Konspekty

Ryby-kręgowce przystosowane do życia w wodzie

- n +

Od postawy programowej do scenariusza zajęć lekcyjnych na nt.
Ryby – kręgowce przystosowane do życia w wodzie












I. Plan metodyczny zajęć lekcyjnych

1. Informacje wstępne:
• Data:
• Klasa – I klasa gimnazjum;
• Czas trwania zajęć – 45 minut;
• Nauczany przedmiot – biologia.
2. Temat zajęć: Ryby - kręgowce przystosowane do życia w wodzie.
3. Integracja:
• wewnątrzprzedmiotowa: systematyka kręgowców.
4. Cele lekcji (uczeń potrafi):
-Wiadomości A:
A1- wymienić środowisko życia ryb;
A2- podać nazwy płetw ryb
A3- wyjaśnić pojęcia: zmiennocieplność, pęcherz pławny, skrzela, linia boczna, ikra, tarło, jajorodność, jajożyworodność.

A4- wymienić przystosowania ryb do życia w wodzie
A5- wymienić pospolite gatunki ryb słodkowodnych i morskich
-Wiadomości B:
B1- omówić wybrane czynności życiowe ryb
B2- omówić znaczenie ryb
B3- wyjaśnić przyczyny wędrówek ryb
B4- określić charakterystyczne cechy rozmnażania u ryb




-Umiejętności C:
C1- scharakteryzować pokrycie ciała ryb oraz wyjaśnia funkcję wytworów skórnych takich jak: gruczoły śluzowe, komórki barwnikowe i łuski.
C2- zaprojektować tabelę porównującą ryby kostnoszkieletowe i chrzęstnoszkieletowe
C3- omówić wymianę gazową ryb
C4- omówić rolę pęcherza pławnego
C5- scharakteryzować formy opieki nad potomstwem u ryb
C6- porównać układ krwionośny ryby i dżdżownicy


-Umiejętności D:
D1- wykazać związek kształtu ciała ryb z trybem życia i zajmowanym siedliskiem
D2- wykazać związek budowy ryb ze środowiskiem ich życia


5. Postawy i zainteresowania:
Postawa Komponenty postawy:
wiedza emocje działanie
Prozdrowotna:
Ryby jako ważny składnik pożywienia. - ryby źródłem łatwo przyswajalnego białka, witamin A i D oraz soli mineralnych, ważnych w ukształtowaniu zdrowych kości.
– zalety tranu i kawioru dla człowieka. - zdjęcia osób z chorobami kości – wykonanie plakatów na temat zdrowotnych walorów ryb.






6. Kwalifikowanie zapisanych w celach czynności uczniów (przewidywanych osiągnięć) na poszczególne poziomy wymagań
Przewidywane osiągnięcia uczniów
Poziom podstawowy (P) Poziom ponadpodstawowy (Pp)
1) Wymienia środowiska życia ryb. Wymienia i charakteryzuje przystosowania ryb do życia w środowisku wodnym. Wykazuje związek budowy ryb ze środowiskiem ich życia. Wykazuje związek kształtu ciała ryb z trybem życia i zajmowanym siedliskiem
2) Charakteryzuje czynności życiowe ryb. Omawia wymianę gazową u ryb.
Charakteryzuje proces rozmnażania ryb.
Porównuje układ krwionośny ryby i dżdżownicy
Omawia rolę pęcherza pławnego
3) Wymienia przykłady pospolitych ryb. Dokonuje podziału na ryby kostnoszkieletowe i chrzęstnoszkieletowe, słodkowodne i morskie

7.Wartościowanie wymagań – od oceny dopuszczającej do celującej
Ustopniowanie wymagań
Ocena Wymagania
2 Wymienia środowiska życia ryb.
3 Wyjaśnia co to znaczy, że ryby są zmiennocieplne
4 Wymienia przystosowania ryb do życia w środowisku wodnym.
5 Wyjaśnia funkcje poszczególnych przystosowań ryb do środowiska wodnego
6 Wyjaśnia na wybranym przykładzie związek między kształtem ciała ryby, a trybem życia i zajmowanym siedliskiem


8. Strategie nauczania:
• operacyjna;
• problemowa
• asocjacyjna.

9. Metody nauczania:
• obserwacyjna: obserwacja preparatów anatomicznych ryb, budowy zewnętrznej i wewnętrznej ryby umieszczonej na stojaku, planszy, plakatów, rycin, rybich łusek
• słowna: pogadanka, wykład, praca z podręcznikiem, dyskusja.
10. Zasady dydaktyczne: poglądowości, problemowego nauczania, stopniowania trudności, strukturalnego nauczania.
11. Formy pracy uczniów: zbiorowa i indywidualna
12. Środki dydaktyczne: plansze, plakaty, ryciny, ryba na stojaku, preparaty anatomiczne ryb, rybie łuski, tran, kawior,
13. Wykaz piśmiennictwa:
• dla ucznia: „Świat biologii cz. 1”, wyd. Nowa Era – podręcznik i zeszyt ćwiczeń;
podręcznik: str. 160 - 164
zeszyt ćwiczeń: str. 74 - 75
• dla nauczyciela: - „Świat biologii cz. 1”, wyd. Nowa Era – książka nauczyciela, podręcznik i zeszyt ćwiczeń.
książka nauczyciela: str. 49-50
podręcznik: str. 160 - 164
zeszyt ćwiczeń: str. 74 - 75



14. Organizacja zajęć lekcyjnych (struktura lekcji):

Etapy (fazy) lekcji Zagadnienia, zadania, problemy lekcji Sposoby realizacji zagadnień, zadań, problemów lekcji Spełnienie założonych celów lekcji Czynności Uwagi o realizacji

Nauczyciela Ucznia
Faza wstępna Powtórzenie i nawiązanie do tematu:
- ogólna systematyka zwierząt;
- podanie tematu i ogólnych celów lekcji. - pogadanka poszukująca - precyzuje pytania zmuszające do myślenia;
-koryguje i ocenia wypowiedzi uczniów;
- przedstawia temat i ogólne cele zajęć. - aktywnie słucha;
- formułuje odpowiedzi
używając precyzyjnego
języka biologicznego;
- brak.

Faza realizacyjna 2. Przystosowanie ryb do życia w wodzie


- krótki wykład nauczyciela;
- poszukiwanie informacji w podręczniku.
- obserwacja ryby znajdującej się na stojaku
- obserwacja preparatów anatomicznych ryb
-obserwacja łusek karpia A2,A3,A4,C1, C4, - omawia zagadnienie;
- objaśnia i sprawdza wykonanie zadania. - uważnie obserwuje
- aktywnie słucha;
- formułuje odpowiedzi używając precyzyjnego języka biologicznego
- sporządza notatkę
- założenie hodowli dżdżownic ziemnych z wyprzedzeniem, jeżeli zezwalają na to warunki atmosferyczne.
1. Środowisko życia ryb - obserwacja planszy przedstawiającej ryby morskie i słodkowodne A1,A5,D1,D2 - omawia zagadnienie
- uważnie obserwuje
- notuje - w razie złych warunków atmosferycznych (np. okres zimowy) okazy żywe zastępuję jedynie foliogramami i schematami.
3.Podział ryb na kostnoszkieletowe i chrzęstnoszkieletowe


- obserwacja plakatu ukazującego porównanie ryb kostnoszkieletowych i chrzęstnoszkieletowych
- obserwacja planszy przedstawiającej budowę skrzeli A3,B1, C2,C3,C4 - omawia zagadnienie
-precyzuje pytania zmuszające do myślenia - uważnie obserwuje
- aktywnie słucha
- formułuje odpowiedzi
używając precyzyjnego
języka biologicznego
-notuje - pozostali uczniowie aktywnie słuchają i sporządzają notatki.


4. Rozmnażanie i rozwój ryb - obserwacja preparatów anatomicznych rozwoju ryb
- dyskusja A3,B1,B3,B4,C5 - omawia zagadnienie
-kieruje wypowiedziami uczniów - aktywnie słucha
-bierze udział w dyskusji
- uważnie obserwuje
- sporządza notatkę
5. Znaczenie ryb dla człowieka.
-konstruowanie tabeli – pozytywne i negatywne znaczenie ryb dla człowieka
- pogadanka poszukująca B2 - ocenia ucznia według kryteriów;
- kieruje wypowiedziami uczniów;
. - angażuje się w dyskusję;
- wykonuje tabelę - pozostali uczniowie aktywnie słuchają i sporządzają notatki.
Faza podsumowująca 1. uzasadnienie tematu lekcji: ryby- kręgowce przystosowane do życia w wodzie
2. rozwiązanie krzyżówki, dzięki której zostaną utrwalone nowe pojęcia - pogadanka poszukująca
- rozwiązanie krzyżówki A4, B2 -kieruje wypowiedziami uczniów;
- objaśnia wykonanie zadania. - angażuje się w
rozwiązanie krzyżówki;
- wykonuje polecenie
nauczyciela. - brak.

Propozycje pytań kierowanych przez nauczyciela do ucznia w trakcie realizacji tematu lekcji
A. 21 typów pytań w ujęciu S. Racinowskiego

1. Pytanie o istnienie: Czy istnieją ryby wędrujące z wód słodkich do morza w celu odbycia tarła?
2. Pytanie o genezę, o powstanie: Jak nazywa się grupa ryb z której w wyniku ewolucji powstały współcześnie żyjące ryby ? (ryby pancerne)
3. Pytanie definicyjne: Co to jest linia boczna?
4. Pytanie o istotę rzeczy, o sens, o znaczenie: Jaki sens ma występowanie gruczołów śluzowych w ciele ryby?
5. Pytanie o przynależność: Do jakiej grupy ryb (kostno – czy chrzęstnoszkieletowych) należy rekin i płaszczka, a do jakiej grupy karp i sum?
6. Pytanie o jakość, o właściwości i cechy: Jaka jest zaleta składania dużej ilości ikry przez ryby?
7. Pytanie o cel działania: Jaki jest cel obserwacji ryb w akwarium podczas zajęć lekcyjnych? (obserwacja sposobu poruszania się ryby)
8. Pytanie o metodę myślenia i działania: W jaki sposób na podstawie łusek można określić wiek ryby?
9. Pytanie o możliwość i konieczność: Jak sądzisz, czy jest możliwe, by niektóre ryby mogły
funkcjonować bez pęcherza pławnego?

10. Pytanie o przyczynę: Co jest przyczyną zmniejszania się populacji łososia?
11. Pytanie o skutek, następstwo: Jakie są następstwa braku pęcherza pławnego u ryb chrzęstnoszkieletowych?
12. Pytanie o sprawcę: Jakie cechy budowy morfologicznej ryby sprawiają, że ryba potrafi łatwiej poruszać się w środowisku wodnym?
13. Pytanie o warunki i okoliczności: Jakie okoliczności powodują dalekie wędrówki węgorza?
14. Pytanie o przebieg, o rozwój, zmienność: Jak przebiega proces oddychania ryb w zależności od zmiany temperatury wody?
15. Pytanie o związki, zależności, stosunki: Jaka jest zależność pomiędzy składaniem dużej ilości ikry a przeżywalnością gatunku?
16. Pytanie zawierające porównania: Jakie cechy odróżniają ryby kostnoszkieletowe i chrzęstnoszkieletowe?
17. Pytanie o ilość i wartość: Ile płetw parzystych i ile płetw nieparzystych posiada okoń europejski , pospolity gatunek ryb?
18. Pytanie o prawdę i fałsz: Czy stwierdzenie „Ryby należą do organizmów oddychających skrzelami” jest prawdziwe?
19. Pytanie o błędy w myśleniu i działaniu: Gdzie tkwi błąd w zdaniu: „Ryby podobnie jak ssaki charakteryzują się rozwojem bez przeobrażenia”?
20. Pytanie o zgodę, przekonanie: Czy przyjmujecie pomysł zajęć terenowych w ośrodku hodowli ryb?
21. Pytanie o zastosowanie: Jaki pożytek przynosi organizmowi człowieka spożywanie ryb?








B. 6 kategorii pytań i poleceń wg E. Perrott

PYTANIE POLECENIE
1. Przypominanie
Z jakich elementów budowy morfologicznej jest zbudowana ryba na przykładzie okonia europejskiego? Opisz budowę morfologiczną ryby na przykładzie okonia europejskiego.
2. Zrozumienie:
Jakie są różnice w budowie i funkcjonowaniu ryb kostno– i chrzęstnoszkieletowych? Wykaz różnice miedzy rybami chrzęstno– i kostnoszkieletowymi.
3. Zastosowanie:
Czy wzrost temperatury wody wpływa na efektywność oddychania ryb? Na podstawie tekstu źródłowego wyjaśnij wpływ wzrostu temperatury wody na efektywność oddychania ryb.
4. Analiza:
Jakie cechy budowy ryby są jej przystosowaniami do środowiska i trybu życia? Wykaż związek między elementami budowy ryby a środowiskiem i trybem życia.
5. Synteza:
Które z poznanych cech kręgowców uwzględnisz w tabeli porównującej przystosowania do środowiska wodnego i lądowego? Zaplanuj tabelę porównującą przystosowania kręgowców do życia w środowisku wodnym i lądowym.
6. Ewaluacja:
Jakimi kryteriami będziesz posługiwał się w ocenie znaczenia ryb na podstawie prezentacji multimedialnej? Oceń znaczenie ryb dla człowieka i w gospodarce na podstawie przygotowanej prezentacji multimedialnej.

C. 7 rodzajów pytań stosowanych w toku odpowiedzi ustnych wg S. Frejlaka
Pytania informacyjno – wyjaśniające (opisowe):
1. Omów budowę morfologiczna ryby.
2. Jakie znaczenie mają ryby w przyrodzie i gospodarce człowieka?
Pytania porównujące elementy wiedzy:
1. Wykaż różnicę w budowie i funkcjonowaniu ryb kostno – i chrzęstnoszkieletowych.
2. Jakie różnice budowy morfologicznej wykazują ryby poruszające się przy dnie zbiornika wodnego a jakie ryby poruszające się w toni wodnej? Omów na przykładzie płaszczki i węgorza.
Pytania porządkujące elementy wiedzy:
1. Wymień kolejno wszystkie etapy rozwoju ryby.
2. Jaki kształt ciała wykazują ryby związane z dnem zbiornika wodnego, a jakie ryby pływające w toni wodnej?
Pytania uzasadniające stwierdzenia (opiniodawcze):
1. Uzasadnij ważną role wytworów skórnych ryby, takich jak gruczoły śluzowe, komórki barwnikowe i łuski.
2. Dlaczego sadzisz, ze ochrona zbiorników wodnych jest obowiązkiem każdego człowieka?
Pytania systematyzujące wiedzę:
1. Podaj charakterystykę ryb – kręgowców wodnych.
2. Jakie cechy ryb odróżniają je od płazów?
Pytania rozszerzające i pogłębiające wiedzę:
1. Wymień kilka organizmów tworzących prosty układ pokarmowy występujący w środowisku wodnym.
2. Jakie gatunki ryb objętych ochroną gatunkową w Polsce potrafisz wymienić?
Pytania kontrolujące operatywność posługiwania się elementami wiedzy:
1. Wyjaśnij na wybranym przykładzie związek miedzy kształtem ciała ryby, obecnością płetw a sposobem poruszania się zwierzęcia?
2. Czy pęcherz pławny jest organem niezbędnym w funkcjonowaniu wszystkich ryb? Jeśli uważasz, że nie to jak ryby mogą radzić sobie z brakiem tego narządu?

Projekt notatki słowno-graficznej

ISchematy i tabele
Porównywana cecha Ryby kostnoszkieletowe Ryby chrzęstnoszkieletowe
Rodzaj łusek Elastyczne Plakoidalne
Obecność pokryw skrzelowych obecne Brak-są szczeliny skrzelowe
Obecność pęcherza pławnego Obecny brak
Budowa szkieletu Zbudowany głównie z tkanki kostnej Zbudowany w całości z tkanki chrzęstnej
Przykłady ryb Karp,sum Rekin,płaszczka
Wyświetleń: 5248


Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione.