Katalog

Dorota Kmiecik, 2011-05-03
Ustrzyki Dolne

Język polski, Scenariusze

Scenariusz lekcji języka polskiego w gimnazjum

- n +

Opracowanie: mgr Dorota Kmiecik
Gimnazjum nr 1 w Ustrzykach Dolnych

,,Nad Twoją białą mogiłą klęknąłem ze swoim smutkiem…” – wyznanie liryczne syna w wierszu Karola Wojtyły pt. ,,Matka”

Gimnazjum. Jednostka dwugodzinna.
Cele kształcenia
- Cel ogólny: analiza i interpretacja wiersza Karola Wojtyły
- Cele szczegółowe
Uczeń:
- wyszukuje informacje biograficzne wpływające na interpretację wiersza,
- interpretuje werbalnie tekst,
- doskonali umiejętność wskazywania różnic pomiędzy symbolem a alegorią,
- bogaci słownictwo,
- kształci umiejętność wypowiadania się o utworze literackim,
- doskonali umiejętność wyszukiwania środków stylistycznych oraz analizowania wiersza,
- zna rodzaje liryki,
- pracuje ze słownikiem,
- kształci umiejętność trafnego odczytywania metafor,
- doskonali umiejętność redagowania notatki.

Metody pracy i formy pracy:
- praca z tekstem poetyckim, burza mózgów, pogadanka,
- praca indywidualna, zespołowa i zbiorowa.

Materiały dydaktyczne:
- tekst wiersza Karola Wojtyły ,,Matka”,
- biografia Emilii Wojtyły,
- słownik języka polskiego, słownik frazeologiczny i słownik synonimów,
- płyta CD z utworem ,,Matka” w wykonaniu Seweryna Krajewskiego,
- fotografie członków rodziny Karola Wojtyły – prezentacja multimedialna.

Przebieg lekcji
Ćwiczenia przed przeczytaniem wiersza.
Uczniowie pracują w grupach (wykorzystują słowniki). Odpowiedzi w załączniku.
1. Do rzeczownika matka dopisz:
a) synonimy:
- pieszczotliwie
- kolokwialne
- przestarzałe
b) wyrazy pokrewne

2. Wyjaśnij związki frazeologiczne:
a) być dla kogoś matką
b) krewny po kądzieli
c) wyssać coś z mlekiem matki
d) czepiać się matczynej spódnicy

Praca indywidualna - (uczniowie losują przygotowane przez nauczyciela cytaty lub nauczyciel przydziela uczniom jeden cytat).
3. Napisz własną interpretację wybranego cytatu:
Matki dają naszemu duchowi ciepło, a ojcowie – światło.
Jean Paul Sartre
Dyscyplina jest matką dobrobytu.
Ajschylos
Matka jest geniuszem dziecka.
Georg Wilhelm Friedrich Hegel

Bóg nie może być wszędzie, dlatego wynalazł matkę.
Matthew Arnold
4. Połącz postać z jej opisem. Podaj źródło pochodzenia zaprezentowanych postaci. (uczeń wykonuje ćwiczenie samodzielnie – nauczyciel przygotowuje kserokopie)
B - Biblia M – mitologia
A. Powstała sama przez się, nie wiadomo dlaczego, skąd i z czyjego rozkazu, po czym zrodziła niebo i ziemię.
B. Zamieniona w kamień, z którego wypływała woda, straciła czternaścioro dzieci.
C. Matka, która poślubiła syna, w związku z klątwą ciążącą nad rodem Labdakidów.
D. Matka Kaina, Abla i Seta.
E. Z tęsknoty za córką uśmierciła całą przyrodę.
Jokasta, Gaja, Ewa, Demeter, Niobe
5. Sprawdzenie wykonanych ćwiczeń.
6. Zapoznanie uczniów z sylwetką matki Karola Wojtyły. Odczytanie notki biogra-ficznej, zaprezentowanie fotografii.
Emilia Wojtyła z domu Kaczorowska urodziła się 26 marca 1884 roku. Była córką Anny Marii Scholz i Feliksa Kaczorowskiego. Pochodziła ze skromnej, wielodzietnej rodziny (była piątym z trzynaściorga dzieci). Jej rodzice byli rzemieślnikami. Pochodzili z Białej, skąd przenieśli się do Krakowa. Emilia ukończyła 8-letnią szkołę zakonną prowadzoną przez Sio-stry Miłości Bożej. Po wyjściu za mąż za Karola Wojtyłę (ojca późniejszego papieża) doryw-czo zajmowała się krawiectwem. Mieli troje dzieci:
- Edmunda, który był lekarzem w szpitalu w Bielsku, zmarł w 1932 na skutek epidemii szkar-latyny,
- Olgę, urodziła się w 1914 roku i zmarła zaraz po urodzeniu,
- Karola – ur. 18 maja 1920r.
Emilia Wojtyła zmarła 13 kwietnia 1929 roku w wieku 45 lat. W świadectwie zgonu jako przyczynę śmierci podano ,,zapalenie serca i nerek”.

7. Wysłuchanie utworu pt. ,,Matka” w wykonaniu Seweryna Krajewskiego.
8. Odczytanie wiersza Karola Wojtyły pt. ,,Matka”.
9. Rozmowa na temat wiersza, prowadzona wg pytań:
a) kto jest adresatem wiersza? (zmarła matka Emilia)
b) kim jest podmiot liryczny? (zwrócenie uwagi na rok powstania wiersza)
c) jaką formę wypowiedzi stosuje podmiot liryczny? ( monolog liryczny)
d) jakie uczucia towarzyszą osobie mówiącej w wierszu? W celu uzasadnienia podaj odpowiednie cytaty. (smutek, żal, tęsknota, miłość)
a) w utworze kilkakrotnie pojawia się przymiotnik ,,biały”. Co symbolizuje ten kolor? (niewinność, czystość, dobroć, anielskość, światłość - tu można poprosić uczniów o podanie różnicy pomiędzy symbolem i alegorią)
b) podaj własne skojarzenia związane ze śmiercią (np.: kosa, czerń, trup, zimno, ogień, kościotrup, rozpacz - to ćwiczenie można wykonać pisemnie z wyko-rzystaniem karteczek samoprzylepnych, które uczniowie przykleją na tablicy).
c) jak podmiot liryczny postrzega śmierć? Zwróć uwagę na słowa zawarte w I i III zwrotce wiersza. Czy wasze skojarzenia były podobne? (np.: pogodzenie, przejście do innego, nowego życia, nadzieja)
10. Na podstawie odpowiedzi uczniowie redagują krótką notatkę.
11. Analiza wiersza.
a) ilość zwrotek i wersów w poszczególnych zwrotkach (5 zwrotek, każda po 4 wersy),
b) ilość sylab w wersach (8 sylab w każdym wersie, oprócz wersu 3. w ostatniej strofie – 9 sylab),
c) układ rymów i rodzaj rymów (abab – krzyżowe, żeńskie, dokładne i niedo-kładne).
12. Środki stylistyczne.
Epitety: ,,białą mogiłą”, ,,białe kwiaty”, ,,życia kwiaty”, ,,duchu skrzydlaty”, ,,dziwną siłą”,
,,cisza jasna”, ,,swoim smutkiem”, ,,zgasłe Kochanie”, ,,wieczne odpoczywanie”

Porównanie: ,, spokój krąży z dziwną siłą,
z siłą, jak śmierć – niepojętą.”

,, cisza jasna promienieje,
jakby w górę coś wznosiło,
jakby krzepiło nadzieję.”

Anafora: ,,Nad Twoją białą mogiłą”

Apostrofa: ,,O Matko – zgasłe Kochanie”
,,Daj wieczne odpoczywanie”
,,O, ileż lat to już było
bez Ciebie - duchu skrzydlaty.”

Metafora: ,,cisza jasna promienieje”
,,klęknąłem ze swoim smutkiem”
,,me usta szeptały bezsiłą”

Zdrobnienie: ,,malutkim”

Neologizm artystyczny: ,,bezsiłą”

Antyteza: ,,Nad Twoją białą mogiłą
białe kwitną życia kwiaty”

Animizacja: ,,spokój krąży z dziwną siłą”

Powtórzenie: ,,Nad Twoją białą mogiłą
białe kwitną życia kwiaty”
,,spokój krąży z dziwną siłą,
z siłą, jak śmierć – niepojętą”

Epifora: ,,Nad Twoją białą mogiłą
białe kwitną życia kwiaty -
O, ileż lat to już było
bez Ciebie - duchu skrzydlaty”
,,Nad Twoją białą mogiłą
klęknąłem ze swoim smutkiem -
o, jak to dawno już było -
jak się dziś zdaje malutkim”
13. Do jakiego typu liryki zalicza się wiersz ,,Matka”? Swoją wypowiedź poprzyj odpo-wiednimi cytatami. (liryka bezpośrednia ,, klęknąłem ze swoim smutkiem”)

Zadanie domowe
1. Wiersz zawiera dedykację - ,,Emilii – Matce mojej”. Zredaguj dedykację dla swojej mamy. Wyobraź sobie, że tekst zamieścisz w tomiku poezji, który podarujesz mamie. Pamiętaj o wszystkich elementach dedykacji, wykorzystaj cytat.
2. Moja mama – charakterystyka.

Załącznik

synonimy
a) mamusia, mateczka, mateńka, matula,
b) mamuśka, starsza, rodzicielka
c) mać, pani matka
wyrazy pokrewne
maminsynek, mamka, macierz, macierzyństwo, macocha
związki frazeologiczne
a) być dla kogoś matką - zajmować sie kimś, pilnować jak własnego dziecka
b) krewny po kądzieli - krewny po stronie matki
c) wyssać coś z mlekiem matki - mieć coś wrodzonego, wpojonego od dzieciństwa
d) czepiać się matczynej spódnicy - o człowieku niesamodzielnym


Wyświetleń: 2562


Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione.