Katalog

Małgorzata Marosz - Kochan, 2010-12-08
Dąbrowa Górnicza

Katarzyna Reszel - Łagoń
Język polski, Konspekty

Motyw lustra (zwierciadła) w literaturze, sztuce i wierzeniach ludowych.

- n +

Małgorzata Marosz-Kochan
Katrzyna Reszel- Łagoń








Motyw lustra w literaturze, sztuce i wierzeniach ludowych





Proponujemy uczniom i nauczycielom klas licealnych konspekt dotyczący motywu lustra (zwierciadła) w literaturze, sztuce i wierzeniach ludowych. Być może sugestie zainteresują kogoś, kto zechce podjąć ów temat na maturze wewnętrzenej z języka polskiego.W naszych rozważaniach znajdą się podpowiedzi, w jaki sposób wyzyskany motyw lustra przedstawić oraz na co zwrócić uwagę podczas poszukiwań materiałów na zadany temat.


Lustra od wieków uważane były za przedmioty magiczne, dzięki którym można było nawiązać kontakt z innym wymiarem czy krainą śmierci. Od najdawniejszych czasów stanowiły symbol prawdy, jasności i czystego serca ludzkiego. Uważano, że mają silny związek z magią Słońca i Księżyca. Były atrybutem Afrodyty - bogini piękna i miłości.
Różnego rodzaju czarnoksiężnicy i magowie wykorzystywali jego moc do czynienia czarów, przepowiadania przyszłości i odkrywania tajemnic przeszłości. Wierzono, że kiedy ktoś umarł i przed jego duszą otwierała się droga w zaświaty, moc zwierciadeł potęgowała się. Dlatego też na wszelki wypadek odwracano je lub przysłaniano, żeby przypadkiem nie zobaczyć w nich jakiegoś demona, lub by nie być zabranym w zaświaty przez duszę zmarłego.
Sztuka wróżenia z powierzchni lustra znana była już w czasach starożytnych, a jej prawdziwy rozkwit miał miejsce w czasach renesansu. Niektórzy ludzie wierzyli, że uparcie wpatrując się w zwierciadło, zobaczą zarówno przyszłość, jak i przeszłość, a nawet wydarzenia, które dzieją się aktualnie.
Wiara w magiczną moc luster znalazła swoje miejsce w literaturze. Obecnie niewątpliwie najsłynniejszym magicznym lustrem jest zwierciadło Ain Eingarp, które ukazywało największe marzenia Harry'ego Pottera.


Motyw lustra odnaleziono w następujących utworach literackich:

- "Baśnie z tysiąca i jednej nocy"- lustra Zajna al- Asnama, pokrywające się nalotem, jeśli dziewczyna, która w nie spoglądała, nie była już dziewicą.

- "Baśń o królewnie Śnieżce"- lustro odpowiadające na pytanie kto jest najpiękniejszą kobietą.

- Poemat "Królowa wieszczek" E. Spensera - zwierciadło Merlina odsłaniało kulisy spisków,zdradę i niespodziewany atak wrogów.

-" Legenda o czarnoksiężniku Janie Twardowskim" - w roku 1569 posłużył się magicznym lustrem w celu wywołania w obecności króla Zygmunta Augusta ducha Barbary Radziwiłłówny.
Istnieje przekonanie, że magiczne lustro powstało najprawdopodobniej w I połowie XVI wieku w Niemczech, gdzie zostało wykonane pod nadzorem uczniów Fausta. Twardowski przywiózł je do Polski po roku 1540. Po śmierci czarnoksiężnika zwierciadło trafiło do kościoła w Węgorzewie, gdzie znajduje się do dziś.

- "Baśń o Królowej Śniegu"- okruchy stłuczonego zwierciadła, które wymyślił sam diabeł, zapadły w serce Kaya, zmieniając je w kawał lodu.

- Powieść "Alicja w krainie czarów" L. Carrolla - po drugiej stronie lustra sytuuje się barwny świat wyobraźni, nieprzekładalny na racjonalne pojmowanie życia.

- Powieść "Portret Doriana Graya" O. Wilde'a- piękna postać skrywać może potwora, a zło posiada tak tajemniczą naturę, że łatwo ukryć je na samym dnie swej tożsamości. Lustro może kłamać, a przecież i tak szukamy w nim odpowiedzi na wiele pytań.

- Powieść "Wojna i pokój" L. Tołstoja- Nbohaterka utworu - Natasza uważająca się za brzydulę w chwilach kontemplacji przed lustrem stawała się niezwykle powabną, o subtelnym uroku. Nie mogła wyobrazić sobie swojego uroku i piękna, widziała tylko brzydotę.

- "Opowieści kanteberyjskie" G.Chaucera- magiczne zwierciadło Kambiskana pozwalało odróżnić przyjaciół od wrogów, wiernych od niewiernych kochanków.

- "Boska komedia" Dantego- dusze zbawione czytają przyszłość i myśli ludzi w Bogu jak w zwierciadle.

- "Podróż do Ziemi Świętej" J. Słowackiego- zwierciadło uznane jako szósty zmysł
.
- Lustro jako symbol pychy i próżności, a także narzędzie szatana ukazuje Biblia, "Amores" Owidiusza oraz "Król Lear" W. Szekspira.

- W "Sonecie III" W. Szekspira- lustrem jest dziecko, które przypomina cechami fizycznymi i psychicznymi swoich rodziców.

- "Mitologia" J. Parandowskiego- Narcyz zakochał się w swoim odbiciu w wodzie i umarł z tęsknoty. W tej opowieści lustrem jest powierzchnia stawu.

- "Bitwa książek" J. Swifta- w Przedmowie autor tłumaczy, że satyra to rodzaj lustra, krzywego zwierciadła. Jest zniekształceniem, deformacją czy karykaturalnym przedstawieniem czegoś.

- "Legenda o bazyliszku"- wierzono, że ten potworek wykluł się z gnoju albo kurzego jaja wysiedzianego przez węża. W legendzie polskiej wykluł się w XVI wieku, a jego przenikliwy wzrok potrafił zabić każdego. Według opowieści bazyliszek został zabity przez śmiałka, który pokazał mu jego odbicie w zwierciadle.

- "Nad brzegiem rzeki Piedry usiadłam i płakałam" P. Coelho- ukazanie ludziom, że każdy z nas potrzebuje zwierciadła, w którym mógłby się przejrzeć i poznać prawdę o sobie.

- "Lustra" M. Baranowskiej - Bóg przegląda się w ziemi, w drzewach, w kamieniach, w pustyni i łące jak w lustrze.

- "Cudzoziemka" M.Kuncewiczowej - Róża Żabczyńska siedząc przed lustrem dokonuje retrospekcji własnego życia, wypełnionego szarpaniną i terroryzowaniem innych.





Motyw lustra w sztukach plastycznych


- Caravaaggio: "Narcyz" (1600 r.)
- H. Daumier: "Piekny Narcyz" (1842 r.)
- J. van Eyck: "Portret małżonków Arnolfinich" (1434 r.)
- J. Tintoretto: "Zuzanna i starcy"
- D. Velazqez: "Las Heninas"
- W. Hogarth: "W salonie pani"
- J.A.D. Ingres: "Portret pani Moitessier"
- E. Degas: "Próba w foyer opery"
- G. F. Kerstiny: "Przed lustrem"
- P. Delavaux: "Kobieta siedząca przed lustrem" (1948)
- K. K. Baczyński: "Pokolenie" (rys.)
- G. F. Kersting: "Przed lustrem" (1827)
- E. Burne - Jones: "Złowroga głowa " (1885-1887)





Złe i dobre znaki związane z lustrem w wierzeniach ludowych


- Lustra w wielu krajach wykorzystywano do wróżb miłosnych. W niektóre dni w roku można było pytać je o swoją miłosną przyszłość. We Francji np. była to wigilia św. Katarzyny - noc z 24 na 25 listopada. W krajach słowiańskich obchodzono andrzejki - noc z 29 na 30 listopada, albo noc Bożego Narodzenia lub rozpoczynająca Nowy Rok.

- W wierzeniach ludowych zachodniej Europy lustra uważane były za złowieszcze, ponieważ potrafiły kumulować energię dobrą i złą. Tę ostatnią mogły oddawać kolejnym właścicielom.

- Najbardziej znany przesąd związany z lustrem odnosi się do ich przypadkowego rozbicia, pęknięcia lub nawet upuszczenia. Zniszczenie lub tylko uszkodzenie lustra przynosi pecha, który może trwać aż siedem lat.

- Dawniej niektórzy ludzie wierzyli, że za pomocą lustra można rozpoznać wampira, który się w nim nie odbijał.

- W domu,w którym zmarł krewny zasłaniano lustra, zabezpieczając się tym samym, aby dusza nieboszczeka nie zabrała osoby żyjącej w zaświaty.

- Niektórzy Indianie panicznie bali się luster,wierząc, że mają moc porywania ludzkich dusz.





Lustro w przysłowiach


- Nie tkwi w lustrze, co się w lustrze mieści.
- Zwierciadło co wszystko zgadło.
- Gdy lustro się stłucze- siedem lat nieszczęść. niezgodną
- Jedno lustro jest lepsze niż cała galeria portretów przodków. ( przysł. ang.)




Lustro w związkach frazeologicznych


- coś lśni jak lustro
- lustro wody, lustro rzeki
- pić do lustra - pić samemu bez towarzystwa
- lśnić jak lustro



Lustro w marzeniach sennych


Sen, w którym pojawia się lustro może symbolizować świadomość śpiącego, prawdę, refleksję i introspekcję. Gdy podczas marzeń sennych pojawi się obraz zniekształcony wówczas oznacza to wypatrzone, zniekształcone postrzeganie własnej osoby oraz samoocenę niezgodną z rzeczywistością.
Śnić, że się kupiło lustro wróży niezwykłą i radosną nowinę. Jeśli w onirycznym marzeniu pojawi się rozbite zwierciadło, wówczas jest to zły znak informujący śniącego o niepowodzeniach w miłości i niepomyślnych wieściach.




BIBLIOGRAFIA:

A. Wasilenko, B. Wernichowska: Niezwykłe właściwości luster. W: Tychże: Wróżby na każdy dzień. Warszawa 2004, s.218-223.

A. Grodecka: Lustro. W: Tejże: Matura bez barier. Sopot - Poznań 2004, s. 72-75.

W. Kopaliński: Słownik symboli. Warszawa 1991, s. 18-19, 206-209.

M. Levey: Od Giotta do Cezanne'a. Zarys historii malarstwa zachodnioeuropejskiego. Warszawa 1991.

Słownik frazeologiczny języka polskiego. Pod red. W. Skorupki. Warszawa 2002.

A. Nowak: Sennik. Łódź 2003, s. 268.

P. Płatek: Sennik współczesny. Kraków 1985, s.49.




Wyświetleń: 31211


Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione.