Termin „świetlica” używany był i jest w różnym znaczeniu, a pojęcie to w języku polskim ma długotrwałe tradycje. W dawnych czasach świetlica była główną izbą w chacie wieśniaczej, gdzie przyjmowano gości, obchodzono uroczystości rodzinne, przechowywano odzież i majątek. „Była to izba światła, nie okopcona, nie robotnicza, lecz paradna” .
Dzisiaj przez świetlicę rozumiemy specjalny lokal, wyposażony w odpowiednie meble, gry, czasopisma, sprzęt audiowizualny, w którym można ciekawie i przyjemnie spędzić wolne chwile.
Świetlica szkolna jest placówką opiekuńczo-wychowawczą przeznaczoną dla uczniów klas młodszych i dzieci pozbawionych opieki rodziców w czasie ich pracy zawodowej, miejscem, w którym prowadzi się zorganizowaną działalność w celu racjonalnego wykorzystania czasu wolnego. Praca świetlicowa należy zatem do kategorii zajęć pozalekcyjnych i jest ważnym ogniwem w życiu szkoły. Szkoła to instytucja, przez którą przechodzi każdy człowiek i „winna stwarzać odpowiednie warunki zapewniające rozwój dzieci zdolnych, o dużej inteligencji, specjalnych talentach, o odkrywczej umysłowości” .
Właściwe przygotowanie nowych pokoleń do samodzielnego życia w społeczeństwie wymaga wielu rodzajów działań wykraczających daleko poza nauczanie i wychowanie w toku lekcji. Należy tak zaaranżować czas wolny uczniów, aby „porwać” ich do aktywnego udziału w zajęciach. Należy inicjować, czyli pobudzać ich do uczestnictwa w kulturze i życiu społecznym. Świetlica powinna budzić i rozwijać ich zainteresowania, kształtować osobowość, sprzyjać wszechstronnemu rozwojowi dziecka.
Świetlica zastępuje dzieciom na długie godziny ich własny dom. Otacza szczególną opieką dzieci z rodzin zaniedbanych środowiskowo. Organizuje czas po lekcjach lub przed lekcjami tym dzieciom, których rodzice zajęli się pracą zawodową.
A. Kelm twierdzi, że świetlica jest: „tradycyjną formą opieki nad dziećmi rodziców pracujących. Do świetlic przyjmuje się dzieci z tych rodzin, które nie mają możliwości zapewnienia opieki we własnym zakresie. Świetlica zapewnia dzieciom posiłek, możliwość nauki własnej (pracy domowej) oraz udział w zajęciach pozalekcyjnych, a także odpoczynek i rozrywkę” .
Zdaniem A. Wiszniewskiej świetlica szkolna powinna spełniać następujące zadania:
- „wytwarzanie dobrego klimatu do nawiązywania kontaktów dziecka z nauczycielem,
- kształtowanie w grupie rówieśniczej osobowości dziecka,
- przysposabianie do umiejętności życia zespole,
- niesienie pomocy w uzupełnianiu braków wychowania rodzinnego i szkolnego” . Szanse realizacji tak sformułowanych zadań świetlic zależą od wielu czynników.
W świetle poglądów M. Żelazkiewicza realizacja zadań świetlicy szkolnej powinna przyczynić się do zaspokojenia różnorodnych potrzeb biologicznych i psychospołecznych dzieci i z tego punktu widzenia autor wyznacza świetlicom szkolnym zadania, tj. :
- opieka, pomoc i rada w każdej sytuacji, która przysparza dzieciom istotnych trudności,
- korzystanie z wyżywienia – obiad i podwieczorek (lub II śniadanie dla uczących się na I zmianie),
- odpoczynek bierny, możliwość leżakowania dla wszystkich chętnych, a obowiązek dla tych dzieci, którym zaleci to lekarz lub wychowawca,
- odpoczynek czynny, ruch (z reguły na świeżym powietrzu),
- nauka organizowana w odpowiednim miejscu i przy właściwej pomocy, tak, aby całość zadań domowych wychowankowie wykonywali na miejscu i mogli podręczniki zostawiać w szkole,
- wzbudzanie i rozwijanie zainteresowań, dostarczanie okazji do różnorodnej ekspresji (plastycznej, muzycznej, dramatycznej) .
Podobne zadania przed świetlicami szkolnymi stawia J. Podlaski traktując je jako elementy szeroko pojętych funkcji świetlicy: opiekuńczej, wychowawczej i społecznej. Te zadania w świetle poglądów autora to :
- „zapewnienie wychowankom opieki w godzinach ustalonych w porozumieniu z rodzicami,
- zapewnienie wychowankom racjonalnego żywienia odpowiednio do czasu ich pobytu w szkole,
- organizowanie zespołowej nauki własnej wychowanków pod nadzorem kwalifikowanych sił pedagogicznych,
- prowadzenie systematycznej działalności wychowawczej sprzyjającej jak najpełniejszej realizacji zadań wychowawczych szkoły,
- opieka nad samorządną działalnością wychowanków,
- organizowanie racjonalnego wypoczynku wychowanków i pobytu - na wolnym powietrzu oraz troska o wychowanie fizyczne,
- systematyczna współpraca z rodzicami oraz udzielanie im rad i pomocy w organizowaniu opieki i wychowania w domu i środowisku,
- kształtowanie postaw naukowego poglądu na świat,
- przygotowanie do czynnego udziału w kulturze, kształtowanie zamiłowania i szacunku do pracy, rozbudzanie i umacnianie poczucia obowiązku i dyscypliny społecznej, wdrażanie do poszanowania mienia narodowego,
- udział świetlicy w życiu środowiska społecznego integrujący często przejawy najrozmaitszych poczynań społecznych na rzecz dziecka”.
J. Materne do szczegółowych zadań świetlicy zalicza:
- „organizowanie odrabiania zadań szkolnych (także dla dzieci nie zakwalifikowanych do świetlicy),
- organizowanie posiłków dla uczniów zakwalifikowanych do świetlicy,
- organizowanie zajęć samoobsługowych (utrzymywanie porządku, pomoc przy nakrywaniu do stołów itp.),
- organizowanie odpoczynku uczniów,
- organizowanie zajęć ruchowych, umożliwianie uczniom udziału w zajęciach organizacji i kół zainteresowań,
- organizowanie samorządności świetlicowej”.
Z. Zieja stawia przed świetlicami następujące zadania:
- „w czasie nieobecności rodziców ma zastąpić dzieciom dom,
- świetlica powinna próbować załatwiać te sprawy, na które rodzice nie mają czasu, bądź nie potrafią z nimi sobie poradzić,
- ważnym zadaniem świetlicy jest pomoc dziecku odnaleźć się w nowej sytuacji życiowej, ułatwić mu start szkolny,
- przezwyciężyć trudności związane z pełnieniem roli ucznia,
- dążyć do integrowania oddziaływań opiekuńczo-wychowawczych domu i szkoły,
- zaspokajać wielorakie potrzeby dziecka oraz stwarzać możliwie optymalne warunki dla ich wszechstronnego rozwoju”.
Zdaniem D. Marzec świetlica: „powinna spełniać rolę kładki łączącej szkołę za środowiskiem rodzinnym ucznia. Ma zatem zapewnić ona poczucie bezpieczeństwa, intymności i swobody, czyli w miarę możliwości stwarzać warunki zbliżone do życia rodzinnego. Sprzyjać ma temu różnorodność form pracy z dzieckiem i ścisła współpraca z rodziną” .
W. Okoń twierdzi natomiast, że świetlica szkolna „umożliwia uczniom uczestniczenie w interesujących zajęciach oraz wykonywanie prac domowych” .
Te szczegółowe zadania świetlic szkolnych są podobnie ujmowane przez wielu autorów. Poza drobnymi różnicami w sformułowaniach generalnie są one takie same. Autorzy uzupełniają się przestawiając jedynie kolejność zadań. W zależności od tego, które zadanie jest w subiektywnym odczuciu danego autora bardziej znaczące – to wymienione jest w publikacji na pierwszym miejscu, na dalszym znajdują się zadania mniej ważne.

Wyświetleń: 7160