Katalog

Hanna Bróździńska, 2010-05-25
Poznań

Historia, Artykuły

Jarogniew Drwęski - wspomnienie o pierwszym prezydencie miasta Poznania.

- n +

mgr Hanna Bróździńska

Jarogniew Drwęski (1875-1921)
wspomnienie o pierwszym prezydencie miasta Poznania

Jarogniew Drwęski był polskim prawnikiem, ekonomistą, działaczem narodowym i społecznym Odegrał w Wielkopolsce ważną rolę w organizacji administracji polskiej w latach 1918-1921. Jako pierwszy pełnił funkcję prezydenta Poznania. Sprawował ją niecałe trzy lata. Zdołał jednak w tym czasie przeforsować decyzje, które do dziś korzystnie wpływają na rozwój Poznania i jego rolę wśród miast Polski i Europy. Jarogniew Drwęski współtworzył instytucję Targów Poznańskich. Był prezesem Związku Miast Polskich.
Jarogniew Drwęski urodził się w 1875 roku w Glinnie koło Wągrowca. Pochodził z rodziny ziemiańskiej. Ojcem jego był Kazimierz Drwęski, a matką Klaudia ze Skoroszewskich Drwęska. Jarogniew Drwęski ukończył w 1895 roku poznańskie gimnazjum św. Marii Magdaleny. Następnie studiował prawo i ekonomię polityczną na uniwersytecie w Berlinie. Po studiach odbył praktykę sądowniczą w Poznaniu, którą zakończył egzaminem asesorskim. Posiadał kancelarię adwokacką przy ul. Rycerskiej (dziś: Ratajczaka). Uczestnicząc w licznych procesach zyskał opinię dobrego obrońcy. Prowadził sprawy prawne między innymi rodziny Mielżyńskich. Brał udział w procesach politycznych. Bronił nauczycieli wrzesińskich oskarżonych o nauczanie w języku polskim, Michała Drzymałę, oraz młodych Polaków uchylających się od służby wojskowej w armii zaborcy.
Od młodości działał w organizacjach narodowych, społecznych i kulturalnych. Zajmował się działalnością stawiającą opór germanizacji i krzewiącą polskość. Działał w zarządzie Związku Narodowego, na czele którego stał hrabia Adam Żółtowski. Współredagował wówczas „Przegląd Wielkopolski” – tygodnik ukazujący się w latach 1911-1914, poświęcony sprawom kulturalnym, mniej polityczno – gospodarczym. Razem z nim w skład redakcji wchodzili: Franciszek Laurantowicz, Konstanty Kościński, Walerian Łebiński, Stanisław Karwowski. Jarogniew Drwęski współpracował też z pismami „Przegląd Poznański” i „Praca”. (Dzieje Poznania pod red. J. Topolskiego i L. Trzeciakowskiego, t. II, s. 389, 618).
Silnie związany z ruchem śpiewaczym był założycielem i prezesem Związku Kół Śpiewaczych w Wielkopolsce. Związek ten powstał 5.03.1892 roku. Początkowo w jego skład wchodziło 13 kół. Celem związku było budzenie i pielęgnowanie patriotyzmu za pomocą pieśni i muzyki. W ramach związku organizowane były zjazdy, zaopatrywane placówki śpiewacze w sprzęt i zakładane nowe chóry. (Dzieje Poznania, s. 730).
Jarogniew Drwęski był współzałożycielem polskiego Klubu Wioślarskiego ,,04”.
W grudniu 1898 roku Teatr Polski w Poznaniu wystawił jednoaktówkę autorstwa Jarogniewa Drwęskiego, która uzyskała pozytywną recenzję „Wielkopolanina”. (Wielkopolanin, 16.12.1898).
12.12.1916 podczas uroczystości związanych ze zgonem Henryka Sienkiewicza wygłosił Drwęski przemówienie okolicznościowe. Ten wieczór wspomnień uświetniły też pieśni Mikołaja Gomółki w wykonaniu chóru Wacława Gieburowskiego, a fragmenty dzieł H. Sienkiewicza recytowali Maria Kuncerowa i Celestyn Rydlewski. (Dzieje Poznania, s. 766).
26.12.1918 roku w jego domu odbyło się przyjęcie z okazji przyjazdu do Poznania Ignacego Paderewskiego. (Lechna S., Wróżył pięknym paniom. W: „Głos Wielkopolski, 12-13.01.2002, s. XIII)
W latach 1904–1905 i 1915–1918 Jarogniew Drwęski był radnym miasta Poznania. Zdobył wówczas doświadczenie i orientację w problemach administracji komunalnej. Ta wiedza przydała mu się niewątpliwie w okresie powojennym.
Podczas I wojny światowej Drwęski należał do tajnego Międzypartyjnego Komitetu Obywatelskiego, a od lipca 1918 do Centralnego Komitetu Obywatelskiego (CKO). CKO skupiał działaczy politycznych, inteligencję i przedstawicieli wolnych zawodów. Utrzymywał kontakty z Komitetem Narodowym Polskim w Paryżu, gdzie działał Marian Seyda. Celem CKO było podjęcie odpowiednich przygotowań do przejęcia władzy z rąk niemieckich. Liczono, że dokona się to na drodze pokojowej, w wyniku klęski zaborcy pruskiego w wojnie. (Dworecki Z., Polskie rady ludowe w Wielkopolsce 1918-1920. Poznań 1962, s. 24, i Leszczyk M., Komitet Narodowy Polski a Ententa i USA 1917-1919. Warszawa 1966, oraz Dzieje Poznania,s. 800, 826).
Jesienią 1918 roku w Poznaniu dominowały wpływy Stronnictwa Demokratyczno - Narodowego (SDN). Jego działaczem był Jarogniew Drwęski. W ramach tego stronnictwa współpracowały ze sobą w Poznaniu dwa konserwatywne ugrupowania Endecja i Chadecja. Dzięki temu Drwęski miał liczne kontakty z adwokatami: Bernardem Chrzanowskim, Wojciechem Trąmpczyńskim, lekarzami: Bolesławem Krysiewiczem, Czesławem Meissnerem, Mieczysławem Mieczkowskim, Celestynem Rydlewskim, oraz dziennikarzami: Bolesławem Marchlewskim, Tomaszem Powidzkim, Romanem Leitgeberem. (Dz. Poz., s. 799).
Pod wpływem rewolucji w Berlinie (9.11.1918) powstawały w Poznaniu nowe ośrodki władzy, które działały początkowo obok istniejącego jeszcze niemieckiego. Były to: Rady Robotników i Żołnierzy i Rada Ludowa miasta Poznania. Rozpoczęły one działalność 11.11.1918 roku. W Radę Ludową przekształcił się Komitet Obywatelski, w którym działał Jarogniew Drwęski. Rada Robotników i Żołnierzy podjęła decyzję o usunięciu z urzędu nadburmistrza Poznania Ernsta Wilmsa. Na jego miejsce na wniosek poznańskiej Rady Ludowej powołano Jarogniewa Drwęskiego. Decyzja o tym zapadła 12.11.1918 roku na zebraniu w mieszkaniu Drwęskiego.
19.11.1918 roku Jarogniew Drwęski przejął obowiązki nadburmistrza i został pierwszym prezydentem miasta Poznania po odzyskaniu niepodległości. Napotykał jednak na liczne trudności. Początkowo dysponował tylko niemieckim aparatem administracyjnym. Do niemieckich urzędników dołączył jedynie polskich doradców. Niemcy stawiali mu silny opór.
W listopadzie 1918 roku podległe mu instytucje administracyjne zajmowały się przygotowaniem kampanii wyborczej do Sejmu Dzielnicowego we wszystkich skupiskach polskich w Niemczech. Ponadto prowadziły rozmowy z rządem pruskim, utrzymywały kontakty z Komitetem Narodowym Polskim w Paryżu, korespondowały z prezydentem USA W. Wilsona. (Czubiński A., Grot Z., Miśkiewicz B., Powstanie wielkopolskie 1918-1919. Zarys dziejów. Poznań 1978, s. 103-107. Dworecki Z., Rada Ludowa, s. 29-31. Dzieje Poznania, s. 826-827).
Dziełem obradującego w Poznaniu (od 3.12.1918 do 5.12.1918) Sejmu Dzielnicowego było powołanie do działania Naczelnej Rady Ludowej. Rada ta 14.01.1918 roku na wniosek polskich radnych zawiesiła działalność poniemieckiej rady miejskiej, którą ostatecznie rozwiązała 11.02.1919 roku. Wybory do nowej Rady Miejskiej przeprowadzono 23.03.1919 roku. Funkcję Komisarza tych pierwszych wyborów samorządowych w niepodległym Poznaniu pełnił Jarogniew Drwęski. Zajmował się on przygotowaniem i organizacją wyborów. Współtworzył zasady wybierania nowych władz w oparciu o pięcioprzymiotnikowe demokratyczne prawo wyborcze. Uprawnienia do głosowania nadano każdemu, kto ukończył 20 rok życia i mieszkał w Poznaniu co najmniej od 6.01.1919 roku. W wyniku wyborów przewagę w Radzie Miejskiej zyskali Polacy. Na 60 radnych z 86 obwodów Polacy otrzymali 41 mandatów, Niemcy 17, a Żydzi 1.
17.04.1919 roku Rada Miejska potwierdziła 39 głosami wybór Jarogniewa Drwęskiego na prezydenta miasta Poznania. Wówczas najważniejsze urzędy przeszły w polskie ręce. Zastępcą prezydenta został dr Mikołaj Kiedacz. Prezydent mógł liczyć na pomoc 4 płatnych radców miejskich i 11 niepłatnych, tzw. honorowych członków Magistratu. W latach 1920-1921 liczba członków Magistratu zwiększyła się do 22.
Prezydent miasta Poznania był przedstawicielem rządu miejskiego i szefem administracji ogólnej pierwszej instancji. W jego kompetencjach leżało: reprezentowanie interesów miasta na zewnątrz, nadzór nad budowaniem i utrzymywaniem szkół publicznych, działalność w zakresie opieki społecznej, zdrowia publicznego, administracji drogowej, budowlanej, przemysłowej i pośrednictwa pracy. Wraz z Radą Miasta zarządzał, oraz dochodami gminy i majątkiem miejskim, oraz zakładami miejskimi. Obowiązkiem prezydenta było przygotowywanie wniosków do uchwał Rady Miejskiej, oraz coroczne przedstawienie sprawozdania z pracy z zarządu i sytuacji miasta.
Zasługą prezydenta Drwęskiego było sprawne przeprowadzenie repolonizacji Poznania. Do końca maja 1919 roku pousuwano niemieckie tablice z nazwami i wprowadzono nazewnictwo polskie.
W 1918 roku w Poznaniu mieszkało 170 tysięcy osób, w tym 70-tysięcy Niemców. W latach 1919-1921 Poznań opuściło 63 tysiące Niemców. (Dzieje Poznania, a. 798).
Podstawowym problemem, z którym borykały się władze Poznania po 1918 roku był brak polskich nauczycieli i urzędników. Inteligencję pozyskiwano z Małopolski i Polski centralnej. Do Poznania sprowadzono wówczas także liczną kadrę inżynieryjną. Istotnym problemem było zapewnienie im mieszkania i uposażenia. Trudności z zatrudnieniem ich wiązały się z powolnym przejmowaniem od Niemców poznańskich zakładów pracy. Walczono jednocześnie z brakiem personelu kierowniczego i rąk do pracy, oraz z bezrobociem w środowiskach polskich. (Dembiński K., Wielkopolska w początkach II Rzeczpospolitej. Zagadnienia prawno-ustrojowe. Poznań 1972. i Dzieje Poznania, s.1085.
Prezydent Drwęski dużą rolę odegrał w organizacji Wszechnicy Piastowskiej. Wsparcia w tym udzielił Heliodorowi Święcickiemu, pierwszemu rektorowi uczelni, przekształconej w późniejszy Uniwersytet Poznański. Inauguracja uczelni miała miejsce 7.05.1919 roku. (Dzieje Poznania, 1084).
Za prezydentury Drwęskiego otwarto też Operę Poznańską, przejęto Teatr Polski i Bibliotekę Raczyńskich. (Dzieje Poznania, s. 1084).
Sporo uwagi Jarogniew Drwęski poświęcił także rozbudowie Poznania. Doskonale rozumiał, że realizacja innych planów władz miejskich zależeć będzie w dużym stopniu od stanu poznańskich firm i sytuacji na rynku pracy. Dbał zatem o rozwój gospodarczy miasta. Jako prezydent Poznania współpracował w tej dziedzinie z Radą Miasta. Szybko przystąpił do przekonywania radnych do swej wizji rozwoju Poznania. Chciał, by stolica Wielkopolski stała się znaczącym ośrodkiem handlowym. Metodą miała być organizacja w mieście targów krajowych. Prezydenta Drwęskiego popierało w tym silnie poznańskie kupiectwo, choć radni początkowo protestowali. Problemem był fakt, że jednocześnie starania o organizację targów podjęły w kraju Lwów, Gdańsk i Warszawa. Prezydent jednak nie ustępował. Walczył z przeciwnikami, by w końcu ich przekonać do swych pomysłów. Stanął na czele Komitetu Wystawowego. Na jego posiedzeniu 4.10.1920 roku Jarogniew Drwęski zaproponował nazwę Kontrakty Poznańskie – Wystawa Wzorów Przemysłu. Ostatecznie przyjęto nazwę Targ Poznański. 28.05.1921 roku na terenach dawnej wschodnioniemieckiej wystawy otwarto pierwszy Targ Poznański. W 1925 roku nazwa została zmieniona na Targi Poznańskie. Umiędzynarodowienia tej imprezy gospodarczej Jarogniew Drwęski już nie doczekał. Zmarł przedwcześnie 24.09.1921 roku. Został pochowany na Cmentarzu Zasłużonych Wielkopolan na Wzgórzu Św. Wojciecha w Poznaniu. (Słownik krajoznawczy Wielkopolski, Poznań 1992, s.60 i Łęcki W., Jaśkowiak F., Wielkopolska. Przewodnik. Poznań 1989, s.90.) Gdyby nie wyobraźnia, upór i prężność tego człowieka, być może nie byłoby potem PeWuKi i jednych z najstarszych i najbardziej znanych imprez handlowych w Europie. (www.echo.poznan.pl)
W 1922 roku jego imię nadano placowi pomiędzy ulicą Przemysłową i Wierzbięcicami (dzisiejszy Dworzec Autobusowy). (Dzieje Poznania:s.58. Wielkopolski Słownik Biograficzny, s.159).

Literatura:
1.Czubiński A., Grot Z., Miśkiewicz B., Powstanie wielkopolskie 1918-1919. Zarys dziejów. Poznań 1978, s. 103-107
2.Dembiński K., Wielkopolska w początkach II Rzeczpospolitej. Zagadnienia prawno-ustrojowe. Poznań 1972
3.Dworecki Z., Polskie rady ludowe w Wielkopolsce 1918-1920. Poznań 1962, s. 24
4.Dworecki Z., Rada Ludowa, s. 29-31. Dzieje Poznania, s. 826-827
5.Dzieje Poznania pod red. J. Topolskiego i L. Trzeciakowskiego, t. II, s. 389, 61
6.Lechna S., Wróżył pięknym paniom. W: „Głos Wielkopolski, 12-13.01.2002, s. XIII
7.Leszczyk M., Komitet Narodowy Polski a Ententa i USA 1917-1919. Warszawa 1966
8.Łęcki W., Jaśkowiak F., Wielkopolska. Przewodnik. Poznań 1989, s.90
9.Słownik krajoznawczy Wielkopolski, Poznań 1992, s.60
10.Wielkopolski Słownik Biograficzny. Warszawa – Poznań, 1981, s.159

Wyświetleń: 1742


Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione.