BIBLIOTEKARZ W OCZACH GIMNAZJALISTY

Ankieta dotycząca wizerunku pracownika biblioteki szkolnej przeprowadzona została w trzech zespołach klasowych gimnazjum. Ankietowani to uczniowie klasy pierwszej, drugiej i trzeciej. Łącznie przeanalizowałam wyniki 70 anonimowo wypełnionych ankiet.
Pierwsze pytanie dotyczyło określenia cech zawodu bibliotekarskiego; wskazywało na sposób postrzegania tej profesji wśród młodzieży. Według większości ankietowanych trzecioklasistów (chłopców) zawód bibliotekarza jest: staroświecki, przestarzały i nudny (13 osób na 21 – 62%), jest zajęciem nieprzyciągającym uwagi i łatwym. Tylko 8 uczennic (38% grupy) uznało ten zawód za ciekawy i twórczy. Godny uwagi jest fakt, iż negatywnie ocenili profesję wszyscy chłopcy, pozytywnie zaś tylko dziewczęta.
W klasie drugiej wyniki są odmienne. Przeważająca liczba - 14 osób na 19 czyli 74% (chłopcy i dziewczęta) badanych uznało, że zawód bibliotekarza jest ciekawy i twórczy, natomiast tylko 5 (26%)- że jest staroświecki i przestarzały.
Pierwszoklasiści mieli zdania podzielone. 47% (14 osób na 30) uważa, iż bycie bibliotekarzem jest staroświeckie, przestarzałe i nudne; według 11 uczniów (37%) zawód jest ciekawy, według 13 zaś (43%) - łatwy (dziewczęta i chłopcy).
Reasumując warto zauważyć, iż ankietowani oceniali pozytywnie (33 osoby na 70, co daje 47%) lub negatywnie (32 osoby na 70, co daje 46%) zawód bibliotekarza, brak natomiast wśród nich opinii pośrednich. Gimnazjaliści zakreślali w ankiecie te same propozycje odpowiedzi (staroświecki, przestarzały, nudny, ciekawy, twórczy), pomijając konsekwentnie grupę pozostałych podanych określeń. 36% gimnazjalistów (25 osób na 70) uznało dodatkowo, iż bibliotekarstwo jest zajęciem łatwym.
Kolejne pytanie sondażu miało wskazać, czy uczniowie lubią przebywać w bibliotece szkolnej i z jakich powodów. Klasa III B, podobnie jak w omówionym powyżej przypadku, podzieliła się na dwie grupy, w zależności od płci. 13 uczniów (chłopcy) na 21 (62%) konsekwentnie twierdziło, że nie lubi przebywać w bibliotece. 8 osób czyli 38% (dziewczęta) lubi tam przychodzić, podając zbieżne powody. Najczęstsza przyczyna to: cisza i spokój panujące w pomieszczeniu, chęć czytania książek oraz panująca w bibliotece miła atmosfera.
W klasie IIA większość ankietowanych – 16 uczniów na 19 (84%) - lubi bibliotekę szkolną. Zdecydowana większość przebywa tam z podobnych powodów: wypożyczenie/zwrot książki, odrabianie prac domowych, sporządzanie notatek, cisza i spokój w bibliotece oraz miła atmosfera. 3 drugoklasistów – 16% - (chłopcy) uznało, że nie ma powodów, aby darzyć to miejsce sympatią.
Większość pierwszoklasistów – 67% - sympatyzuje z biblioteką szkolną. 20 na 30 ankietowanych twierdziło, że lubi tam przebywać, gdyż w bibliotece można odrabiać lekcje, uczyć się, przebywać w ciszy, spokoju, miłej atmosferze lub zaczerpnąć informacji.
Podsumowując: 44 na 70 osób, czyli przeważająca część ankietowanych (63%), chętnie przebywa w pomieszczeniu biblioteki, podając zbliżone powody, dla których lubi to miejsce. Warto zwrócić uwagę, że potrzeby czytelnicze nie są główną przyczyną odwiedzin uczniów w bibliotece szkolnej.
Kolejne zagadnienie ankiety dotyczyło określenia przyczyn, dla których gimnazjaliści przychodzą do biblioteki, wyłączając wypożyczanie/zwrot książki. To, co najbardziej przyciąga trzecioklasistów do wypożyczalni i czytelni, to: przygotowywanie tematu, referatu (10 osób czyli 48%), poszukiwanie informacji (11 osób czyli 51%) i miła atmosfera miejsca (10 osób, 48% ). Ok. 50% grupy wskazało analogiczne przyczyny uczęszczania do biblioteki.
Dla większości uczniów klasy II ważniejsze okazały się inne elementy, mianowicie: miła atmosfera, chęć pomocy i życzliwość – 63% (12 uczniów na 19, chłopcy i dziewczęta). Dopiero w dalszej kolejności wskazywano na konieczność uzyskania informacji czy przygotowanie referatów.
Ankietowani uczniowie klasy I postawili swoisty znak równości między czynnikami przyciągającymi ich do biblioteki. 20 osób na 30 (67%) wskazało bowiem: miłą atmosferę, chęć pomocy i życzliwość, i tyleż samo (20 osób, chłopcy i dziewczynki) podkreśliło ważną rolę zdobywania informacji oraz przygotowania materiałów do referatu.
Warto w tym miejscu podkreślić, iż podobne czynniki przyciągają młodzież do szkolnej biblioteki, bez względu na to, czy uczą się w gimnazjum pierwszy, czy trzeci rok. Należy dodatkowo zaznaczyć, że nieznaczące dla uczniów okazały się kompetencje i profesjonalizm nauczycieli bibliotekarzy.
Czwarty punkt ankiety miał odzwierciedlić oczekiwania uczniów wobec wizerunku zewnętrznego osoby pracującej w bibliotece. Ankietowani mieli za zadanie wypisać pożądane cechy i elementy ubioru, fryzury, makijażu i ozdób bibliotekarza. Trzecioklasiści najczęściej wskazywali, iż strój powinien być skromny, nierzucający się w oczy lub klasyczny: biała koszula, garnitur, marynarka, garsonka, żakiet itd. Do eleganckiego wyglądu odwoływała się również większa część ankietowanych uczniów klasy I, wskazując dodatkowo na konieczność noszenia długiej spódnicy lub eleganckiej sukienki (bibliotekarka).
Odmienne oczekiwania wobec bibliotekarki mieli drugoklasiści. Najbardziej odpowiedni ubiór dla niej to: dżinsowe spodnie i luźny sweter, długa spódnica i bluzka „na luzie”, strój w tonacji czarnej lub szarej (ciemne kolory). W tej grupie nikt nie uwzględnił eleganckiego, klasycznego stroju dla pracownika biblioteki.
Okazuje się, że fryzura nie ma większego znaczenia dla uczniów klas I – III. Na 70 ankietowanych jedynie 17 (24%) określało typ fryzury dla bibliotekarza: długie włosy rozpuszczone, ewentualnie związane w kok lub upięte w koński ogon. Większość gimnazjalistów podkreślała jednak, że nie ma to znaczenia. Godne podkreślenia jest to, że w klasie II oczekiwano, iż bibliotekarka powinna mieć włosy tylko długie, nigdy krótkie (!).
Oczekiwania młodzieży wobec makijażu bibliotekarki okazały się jednakowe. Zdecydowana większość - 81% (57 na 70 osób) w klasach I – III uważa, że do pracy w bibliotece nie jest w ogóle potrzebny makijaż, ewentualnie lekki, naturalny, prawie niewidoczny. 13 uczniów (19%) nie wypowiedziało się na ten temat.
Podobnie przedstawia się zagadnienie dotyczące ozdób dla pracowników biblioteki. Przeważająca liczba ankietowanych – 59% - we wszystkich klasach wskazała, iż bibliotekarka nie powinna mieć żadnej biżuterii, ewentualnie skromny łańcuszek lub małe kolczyki (19 osób, 27% uczniów).
Sprawa obuwia nie przedstawia się tak jednoznacznie. Najczęściej oczekiwano, że nauczyciel bibliotekarz będzie nosił obuwie sportowe ( 50% ankietowanych), półbuty lub pantofle tylko na płaskim obcasie (20%) oraz czarne „glany” (20%). Pozostali uczniowie nie uwzględnili żadnej odpowiedzi.
Okazuje się, że stereotypowy obraz związany z wizerunkiem zewnętrznym bibliotekarza istnieje także wśród młodzieży gimnazjalnej. Poza niewielkimi różnicami, oczekiwania wobec wyglądu osób pracujących w bibliotece szkolnej, są zbliżone wśród uczniów klas I – III.
Kolejne zagadnienie sondażowe umożliwiało ankietowanym wskazanie pożądanych przez nich cech osobowości, które powinien mieć bibliotekarz. Osoby badane mogły szeregować te cechy pod względem ich ważności. U najstarszych gimnazjalistów najważniejsze okazały się: przyjazne nastawienie do otoczenia, kulturalność i grzeczność oraz chęć niesienia pomocy (17 osób na 21 czyli 81%, chłopcy i dziewczęta). Pracowitość, dyspozycyjność i pomysłowość to elementy osobowości, które zostały przez uczniów pominięte.
Grupa drugoklasistów ( 13 osób na 19, 68% zespołu) uznała, iż najbardziej znaczące są: życzliwość i przyjazne nastawienie, chęć niesienia pomocy, ale i skłonność do poświęceń – cecha nie wzięta pod uwagę w klasie III. Podobnie jak w przypadku klasy wyżej, uczniowie nie wskazali uczciwości, dyspozycyjności ani pracowitości bibliotekarza.
Zbliżone oczekiwania mają uczniowie klasy I (53%). Przyjazne nastawienie, życzliwość, otwartość (16 osób) i skłonność do poświęceń (9 osób) – to według nich, najbardziej pożądane cechy osobowości pracownika biblioteki.
55 na 70 uczniów (%) oczekuje od bibliotekarza, aby był życzliwy, otwarty, przyjazny i chętny do niesienia pomocy. Co ciekawe, dla gimnazjalistów nie są istotne cechy związane bezpośrednio z zawodowymi predyspozycjami, pracowitością czy dyspozycyjnością osoby pracującej w szkolnej bibliotece.
W szóstym punkcie młodzież miała za zadanie sprecyzować, jak bibliotekarz powinien odnosić się do ucznia. I tak, według klasy III najistotniejsze jest przyjazne nastawienie (10 osób), szacunek do czytelnika (10 osób) i uśmiech (10 osób czyli 48%).
Dla 53% drugoklasistów (10 osób na 19) ważniejsza okazała się miła aparycja, miły wyraz twarzy, uśmiech, a dopiero w dalszej kolejności szacunek, czy przyjazne nastawienie bibliotekarza.
Analogicznie problem postrzegają uczniowie klasy I (70%). Najbardziej istotne dla tej grupy są: miła aparycja, miły wyraz twarzy i uśmiech (21 osób na 30). Mniej istotny okazał się szacunek wobec ucznia i przyjazne nastawienie.
Łatwo zauważyć, iż oczekiwania młodzieży wobec cech i sposobu bycia bibliotekarza są do siebie zbliżone.
Kolejne zagadnienie dotyczyło zawodowych predyspozycji bibliotekarza i wskazania w ankiecie zawodowych cech, których oczekuje młodzież. Najważniejsze dla 57% uczniów III klasy okazały się: gotowość do niesienia pomocy, szybkość działania oraz skłonność do poświęceń (12 osób na 21). Druga grupa uczniów wskazała na komunikatywność, bystrość i życzliwość (11 osób czyli 57%) oraz podobnie jak kl. III - gotowość bibliotekarza do niesienia pomocy. Klasa II i trzecioklasiści nie uwzględnili w odpowiedziach takich elementów jak: kompetencje, znajomość języków obcych, obsługa komputera.
Co ciekawe, odmienne oczekiwania miała klasa najmłodsza. W tym zespole 15 uczniów (50%) uważa, iż bibliotekarz powinien znać języki obce. Dodatkowo najistotniejsze okazały się: życzliwość i gotowość do niesienia pomocy (16 osób na 30, 51%).
Ostatnim punkt ankiety służył wskazaniu przez uczniów zakresu, w jakim oczekują oni pomocy od nauczyciela bibliotekarza. Każdy z badanych zespołów wskazał inne oczekiwania. Trzecioklasiści (67%) uznali, że najbardziej potrzebują rozmowy, pomocy w rozwiązaniu problemu i pomocy w doborze książki (14 osób na 21). W tej grupie najmniej znaczące jest uzyskanie informacji czy wypożyczenie/oddanie książki.
Klasa II wskazała, że najczęściej potrzebuje pomocy w zakresie wyszukania przez bibliotekarza informacji (13 osób na 19 czyli 68%), wypożyczenia/zwrotu książek i porady w sprawie doboru ciekawej książki (12 osób – 66%). Mniej ważne w zespole okazały się: porada, rozmowa, pomoc w lekcjach.
Podobnie jak w przypadku uczniów klasy III, pierwszoklasiści oczekują najczęściej: rozmowy i pomocy w rozwiązaniu problemu (53% - 16 osób na 30) oraz pomocy w doborze książki ( 33% - 10 osób). Również i tutaj pomoc w zakresie typowo bibliotecznych czynności i zadań jest dla grupy mniej istotna.
Reasumując, na 70 osób ankietowanych 43% (30 osób) oczekuje rozmowy, porady i poświęcenia czasu, a 51% (36 osób) potrzebuje pomocy w doborze książki. Na podstawie przedstawionych wyników można wysunąć wniosek, że młodzież gimnazjalna potrzebuje tak samo bibliotekarza pedagoga, jak bibliotekarza fachowca. Duże znaczenie dla ucznia ma rozmowa, poświęcanie czasu, pomoc w rozwiązywaniu problemów. Możliwość wypożyczenia książki czy zaczerpnięcia u bibliotekarza informacji pełni w pewnych grupach szkolnych rolę drugorzędną.
Podsumowanie. Wnioski.
Na podstawie wyników ankiety przeprowadzonej wśród gimnazjalistów można odtworzyć obraz pożądanego przez młodzież bibliotekarza szkolnego. Modelowy pracownik biblioteki to osoba najczęściej ubrana w klasyczny, elegancki kostium, najlepiej długą spódnicę, ewentualnie luźny sweter i dżinsy. Do takiego zestawu najodpowiedniejsze są czarne „glany”, pantofle i półbuty - koniecznie na płaskim obcasie. Bibliotekarka ma długie i rozpuszczone włosy, które niekiedy związuje w ogon albo upina w kok. Pracownik biblioteki nigdy nie stosuje makijażu, a jeżeli zmuszony jest to zrobić, wówczas makijaż taki jest naturalny i niewidoczny. Osoba taka nie nosi również biżuterii, ewentualnie łańcuszek lub małe kolczyki.
Praca nauczyciela bibliotekarza jest przestarzała i nudna lub ciekawa i twórcza (uzależnione jest to od wieku gimnazjalisty i czasu, który spędził w szkole). Z pewnością jednak bibliotekarka ma łatwy i nieco monotonny zawód. Pracujący w bibliotece swoją życzliwością i chęcią niesienia pomocy tworzy miłą atmosferę i przyciąga gimnazjalistów do wypożyczalni/czytelni. Nie musi być profesjonalny, dyspozycyjny i szybki w działaniu. Znaczące jest jednak, aby bibliotekarz był przyjazny, skłonny do poświęceń i szanował użytkownika biblioteki. Osoba taka zawsze gotowa jest nieść szeroko pojętą pomoc, zarówno w kwestii doboru książki, jak i porady lub rozwiązaniu problemu. Kontakt z uczniem ułatwiony jest dzięki otwartości i uśmiechowi bibliotekarki, którą cechuje dodatkowo miła aparycja oraz zawsze miły wyraz twarzy.
Uogólniony powyżej schemat dotyczący pożądanego nauczyciela bibliotekarza pozwala sformułować kilka wniosków. Wśród młodzieży w wieku gimnazjalnym brak wiedzy dotyczącej zaplecza zawodowego bibliotekarzy. Specjalistyczne wykształcenie, złożone obowiązki i trud włożony w proces zarządzania biblioteką nie jest kojarzony z tą profesją. Okazuję się również, że predyspozycje typowo zawodowe, profesjonalizm, obsługa komputera i in. nie są priorytetem jeśli chodzi o oczekiwania gimnazjalistów wobec pracownika szkolnej biblioteki. Ważniejsze okazują się wyznaczniki charakteru, sposób bycia i typ osobowości bibliotekarza.
Analogicznie przedstawiają się przyczyny, dla których uczniowie odwiedzają pomieszczenie biblioteki. Miła atmosfera, cisza, otwartość i życzliwość osób tam pracujących decydują o tym, iż chętniej zagląda się do wypożyczalni/czytelni. Funkcja informacyjna biblioteki, udostępnianie księgozbioru, wyszukiwanie źródeł i materiałów do zajęć edukacyjnych – stają się drugorzędne wobec pedagogicznego aspektu pracy bibliotekarzy. Wynikać to może ze specyfiki pracy w szkolnej bibliotece lub charakterystycznego wieku młodzieży gimnazjalnej.
Należy zwrócić również uwagę na fakt, iż wizerunek zewnętrzny pracujących w bibliotece jest istotny dla młodego człowieka korzystającego z księgozbioru szkolnego. Atrakcyjność zewnętrzna, miły głos, wyraz twarzy czy aparycja okazują się ważnym elementem sprzyjającym komunikacji między uczniem a nauczycielem bibliotekarzem.
Na zakończenie warto zestawić wyniki ankiety z sondażem, (o którym mowa we wstępie) odzwierciedlającym stereotypy postrzegania profesji bibliotekarza. Zaczynając od wyglądu pracujących w bibliotece łatwo zauważyć, iż oczekiwania gimnazjalistów odbiegają od ogólnego modelu zewnętrznego wizerunku. Zamiast wyglądu nierzucającego się w oczy i zlewającego z otoczeniem, mamy klasyczny, elegancki strój, dżinsy. Kapcie zostały zastąpione obuwiem sportowym. Gimnazjaliści darowali bibliotekarce okulary z grubym szkłem i niemodne oprawki oraz sweter nieokreślonego koloru. Zgodnie jednak z obiegową opinią według uczniów osoba taka charakteryzuje się brakiem makijażu i biżuterii.
Stereotypowe wśród młodzieży gimnazjalnej okazało się również postrzeganie zawodu jako nieskomplikowanego, niewymagającego specjalizacji i wykształcenia. Zgodność opinii powszechnej z wymaganiami gimnazjalistów objawia się również w tym, iż bibliotekarz jest komunikatywny i chętny do niesienia pomocy. Jednakże osoba pracująca w szkolnej bibliotece nie ma smutnego spojrzenia i bladej, zmęczonej twarzy. Przeciwnie: jest zawsze uśmiechnięta, ma miły wyraz twarzy i miłą aparycję.

Wyświetleń: 2097