Katalog

Anna Jabłońska, 2010-05-12
Sosnowiec

Pedagogika, Artykuły

Skutki bezrobocia w Polsce

- n +


Skutki bezrobocia w Polsce


„Depresja, zbędność, bieda, izolacja, przemoc w rodzinie – pięć sióstr bezrobocia. Idą wiernie, powoli uszkadzając ciało i duszę. Gdzieś po trzech, pięciu latach dzieło zniszczenia jest gotowe. Człowiek nie potrafi już pracować, nawet jeśli pracę znajdzie. Zostaje bezrobotnym zawodowym”.
W 1991r., na początku fali grupowych zwolnień z padających fabryk, zapytano zwalnianych, jak zareagowali na utratę pracy. Tylko 13,8% odpowiedziało, że czują się zrozpaczeni i załamani. Po 50 latach socjalistycznego braku bezrobocia pojawienie się czegoś tak dziwacznego jak niemożność znalezienia pracy nie mieściło się po prostu ludziom w głowie. Realny socjalizm, z programową gwarancją pełnego zatrudnienia, wyeliminował ze świadomości ludzi poczucie zagrożenia utraty pracy. Potraktowano to jak coś w rodzaju miłego urlopu. Jak wczasy domowe – twierdzi psycholog - prof. Augustyn Bańka. Ale w połowie następnego roku, kiedy bezrobocie sięgało już 15 %, aż 51% badanych przyznało, że przeżywa głębokie załamanie. Urlop się skończył, zaczął się kapitalizm…
Bezrobocie, jak podaje słownik terminów ekonomiczno-prawniczych, to zjawisko, które polega na tym, że pewna liczba pracowników zdolnych do pracy oraz gotowych do jej podjęcia nie znajduje zatrudnienia .
Istotnymi przyczynami bezrobocia w Polsce są:
- likwidacja niektórych gałęzi przemysłu np. górnictwa,
- zmniejszenie popytu na konkretne dobra czy usługi,
- ograniczanie produkcji,
- brak informacji o miejscach pracy,
- przeniesienie zakładu do innego rejonu,
- niedostosowane do potrzeb rynku wykształcenia pracowników,
- zmiany w technologii,
- wysokie obciążenia fiskalne,
- otwarcie gospodarki na import,
- zmiana polityki celnej,
- ograniczenie funduszu płac przedsiębiorstw,
- pasywna postawa bezrobotnych,
- słabość systemu pośrednictwa pracy,
- aktywność zawodowa emerytów,
- wejście na rynek roczników wyżu demograficznego.
Zmiany gospodarcze i polityczne, jakie dokonały się w Polsce w latach 1989 i 1990, doprowadziły do tego, że Polska dołączyła do grupy krajów o gospodarce rynkowej, co z kolei spowodowało ujawnienie się problemu bezrobocia na szeroką skalę. W pierwszym kwartale 1990 roku zarejestrowano 266,6 tyś. bezrobotnych, z końcem tego roku było ich już ośmiokrotnie więcej – 2.15 mln. We wrześniu 1994roku było już 2,9 mln. poszukujących pracy, a stopa bezrobocia osiągnęła nie notowany wcześniej poziom 16,5%, co postawiło nasz kraj wśród państw najciężej doświadczonych przez bezrobocie. Kolejne lata przeobrażeń gospodarczych w Polsce wpływały na zmieniający się obraz zatrudnienia:

Stopa bezrobocia w Polsce
Grudzień 2004 – 19,7%
Październik 2005 – 17,5%
Sierpień 2006 – 15,3%
Czerwiec 2007 – 13,1%
Kwiecień 2008 – 11%
Luty 2009 – 11%
Bezrobocie na koniec roku 2009 wyniosło – 11,9 proc. Liczba zarejestrowanych bezrobotnych wyniosła w grudniu 1 893,1 tys.(dane według Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej).
W chwili obecnej pogorszenie sytuacji na naszym rynku pracy jest wynikiem recesji na Zachodzie. Zmusza ona przede wszystkim część eksporterów do redukcji zatrudnienia. Likwiduje się w Polsce więcej miejsc pracy, niż powstaje nowych, gdyż zmniejsza się sprzedaż na rynkach zagranicznych. Skutki światowego kryzysu odczuwa już mocno sektor finansów i bankowości, przemysł samochodowy, lotniczy, budowlany, tekstylny, meblarski, stoczniowy i hutniczy. Na razie kłopoty mają przede wszystkim wielkie firmy, które przy słabnącym zapotrzebowaniu na ich wyroby skracają czas pracy i redukują zatrudnienie. Ich problemy przeniosą się jednak także na duże, średnie i małe firmy, które z nimi kooperują. Pracodawcy ograniczają również rekrutację z innego powodu, ponieważ jest dziś bardzo dużo niepewności, co do tego, jak się będzie kształtowała koniunktura gospodarcza. Pracodawcy zaczynają stosować strategię na przeczekanie aż do wyjaśnienia się trudnej sytuacji na rynku. Kolejnym powodem spadku ofert pracy jest przewidywany w tym roku spadek inwestycji w porównaniu do ubiegłego roku. Powodem wzrostu bezrobocia jest także rejestrowanie się coraz więcej osób wracających z zagranicy. Polacy, tracą pracę w dotkniętej kryzysem Irlandii czy Wielkiej Brytanii, ale i w krajach skandynawskich. Część osób zwolnionych na Wyspach brytyjskich starała się przenosić do Norwegii czy Szwecji. Jeżeli chodzi o kraje skandynawskie poprzeczka została podniesiona. Bezrobocie w naszym kraju ma charakter strukturalny spowodowany niedostosowaniem struktury podaży pracy do struktury zmieniającego się popytu towarowego i produkcji.
Najbardziej charakterystyczne cechy polskiego bezrobocia, to:
1. Wysoki udział ludzi młodych w populacji bezrobotnych, szczególnie dużo ich przybywa
w lipcu i sierpniu, kiedy rejestrują się w urzędach pracy absolwenci różnego typu szkół.
Specyfika bezrobocia młodzieży polega na masowej „produkcji bezrobotnych” przez szkoły ponadpodstawowe. Wiele szkół kształci młodzież w zawodach, które występują w nadmiarze na rynku pracy. Ponadto, szkoły nie przygotowują swoich uczniów do wymagań stawianych przez modernizujący się rynek pracy i pracodawców. Często realizowane są programy, niedostosowane do dzisiejszych wymagań wobec pracownika. Rynek pracy wymaga większej liczby nowych profesji i umiejętności wykonywania już znanych zawodów. Niestety, system szkolnictwa nie nadąża za przemianami rynku pracy, co powoduje, że co roku mury szkół opuszczają absolwenci z góry skazani na kłopoty ze znalezieniem pracy.
2. Kolejną cechą naszego bezrobocia jest znaczny udział procentowy w całej populacji bezrobotnych osób posiadających wykształcenie zawodowe oraz podstawowe. Wykształcenie wyższe i ogólne na poziomie średnim jest niewątpliwie lepszym niż zasadnicze zawodowe oprzyrządowaniem do podjęcia działalności zawodowej.
3. W polskich warunkach obserwujemy również dużą ilość długotrwale bezrobotnych
w ogólnej populacji, co łączy się z utratą prawa do otrzymania zasiłku,
4. Istotą bezrobocia w Polsce jest także zwiększający się udział kobiet w ogólnej liczbie bezrobotnych. Wśród bezrobotnych dominują kobiety, szczególnie na wsiach i małych miastach, pomimo tego, że kobiety bezrobotne są lepiej wykształcone niż bezrobotni mężczyźni. W tym przypadku poziom wykształcenia okazuje się nie mieć decydującego znaczenia i można to nazwać dyskryminacją kobiet na rynku pracy.

5. W Polsce obserwujemy bardzo znacznie zróżnicowane przestrzennie bezrobocie. Najniższe wskaźniki bezrobocia notujemy na terenach leżących wokół wielkich miast będących dużym
i zróżnicowanym rynkiem pracy, tj. województwa mazowieckie, małopolskie, wielkopolskie. Najwyższa natomiast stopa bezrobocia występuje na terenach, na których istniały nieliczne zakłady przemysłowe, jak również na terenach rolniczych pasa północnego i wschodniego Polski. Utrudnieniem w przeciwdziałaniu temu zjawisku jest kwestia mieszkaniowa, która polega na tym, że Polak jest przeświadczony, że pracę powinien szukać tam, gdzie ma swój dach nad głową a nie tam, gdzie jest praca.
Najwyższa stopa bezrobocia utrzymuje się nadal w województwach: warmińsko-mazurskim, zachodniopomorskim, lubuskim, kujawsko-pomorskim oraz podkarpackim. Najniższą stopą bezrobocia charakteryzują się województwa: wielkopolskie, śląskie, małopolskie oraz mazowieckie i łódzkie.
O szansach na zatrudnienie decyduje miejsce zamieszkania. Ważne jest przy tym, nie tylko położenie, charakter i poziom rozwoju regionu, ale także istotny jest fakt mieszkania
w dużym mieście, małym miasteczku, czy też na wsi. W szczególnie trudnej sytuacji znajduje się przede wszystkim młodzież ze wsi, gdzie bariery finansowe i komunikacyjne najpierw utrudniają zdobycie wykształcenia, a później ograniczają lub uniemożliwiają podjęcie zatrudnienia.

W gospodarce, bezrobocie może wystąpić jako:

1. Bezrobocie strukturalne – wynikające ze strukturalnych zmian gospodarki narodowej, tzn. upadania i lub kurczenia się pewnych dziedzin produkcji i zwalniania pracowników, którzy ze względu na wiek lub szczególny charakter kwalifikacji nie mogą znaleźć pracy w innych dziedzinach gospodarki. Bezrobocie to jest powodowane najczęściej potrzebą znacznych zmian kwalifikacji pracowników, wywołanych innowacjami technologicznymi lub zmianami względnej konkurencyjności danej gałęzi przemysłu.

2. Bezrobocie koniunkturalne(cykliczne) – spowodowane niedostatkami globalnego popytu
i spadkiem produkcji oraz zwolnieniami części zatrudnionych, a szczególnie mniej wykwalifikowanych pracowników. Jest to wielkość płynna, gdyż w fazie ożywienia gospodarczego, a zwłaszcza wysokiej koniunktury, ten rodzaj bezrobocia się kurczy, nawet może spaść do zera.

3. Bezrobocie przejściowe (frykcyjne) – obejmujące osoby przejściowo pozbawione pracy ze względu na rozbieżność pomiędzy potrzebami rynku pracy a kwalifikacjami pracowników. Może ono być spowodowane zmianą zawodu, miejsca zamieszkania, przekwalifikowaniem się pracowników. Cechą odróżniającą bezrobocie frykcyjne od strukturalnego jest czas poszukiwania nowej pracy, który w tym przypadku jest na ogół stosunkowo krótki.

4. Bezrobocie ukryte – które obejmuje ludzi niepełnozatrudnionych i zniechęconych do pracy, którzy przestali szukać pracy po dłuższym okresie otrzymywania odmów i nie są uznawani za bezrobotnych, ponieważ nie próbują aktywnie poszukiwać pracy.

Bez względu na sposób definiowania bezrobocia trzeba pamiętać, że ma ono ogromny wpływ na ład i porządek społeczny. We współczesnych społecznościach bezrobocie jest problemem kluczowym. Ilekroć jest ono wysokie, dochody ludzi kurczą się, co wpływa na doznania oraz postawy ludzi i życie rodzin.
Bezrobocie jest zjawiskiem negatywnym zarówno w sferze gospodarczej, społecznej, politycznej, psychologicznej, etyczno-moralnej jak i w sferze obyczajowej. Praca ma dla człowieka wielorakie znaczenie. Umożliwia przede wszystkim realizację własnych zdolności, daje szanse twórczego wypowiadania się , stanowi główną dziedzinę działania, bez którego trudno wyobrazić sobie życie ludzkie. Dla poszczególnych osób różne aspekty pracy mają dominujące znaczenie. Dla niektórych jest to szansa awansu , możliwość dalszego kształcenia zawodowego poprzez praktykę , dla innych liczy się środowisko społeczne pracy, stosunki z kolegami i przełożonymi, dla jeszcze innych - płaca, prestiż związany z zawodem lub z zajmowanym stanowiskiem. Praca jest nie tylko środkiem dającym możliwość zaspokojenia potrzeb materialnych, ale daje poczucie obecności w społeczeństwie. Stwarza płaszczyznę do nawiązania więzi koleżeńskich, daje możliwość osobistego rozwoju oraz zapewnia poczucie bezpieczeństwa.
Brak pracy dla młodzieży, podobnie jak i w przypadku innych kategorii wiekowych, powoduje wyraźne konsekwencje ekonomiczne, społeczne i psychologiczne. Przede wszystkim bezrobocie uniemożliwia młodzieży rozpoczęcie dorosłego życia, które wiąże się z uzyskaniem niezależności finansowej. Młodzi bezrobotni muszą w dalszym ciągu pozostawać na utrzymaniu swoich rodziców. Brak możliwości usamodzielnienia się wpływa negatywne na poczucie własnej wartości, co z kolei wiąże się z frustracją i brakiem poczucia bezpieczeństwa. Młodzież pozbawiona możliwości pracy ma trudności z określeniem swojego miejsca w społeczeństwie. Dotychczasowe środowisko szkolne już jej nie obejmuje, a w zamian nie powstaje nowa przestrzeń aktywności społecznej – środowisko pracy. Długotrwałe bezrobocie zmniejsza szanse na podjęcie pracy ze względu na dezaktualizowanie się kwalifikacji wyniesionych ze szkoły. U młodych bezrobotnych pojawia się często „syndrom braku perspektyw” związany z odczuciem zablokowania szans rozwoju osobistego i niemożnością realizowania planów życiowych. Niepewność, strach przed przyszłością, negatywna ocena sytuacji w kraju oraz brak wiary w zmianę na lepsze pogłębia bierność społeczną bezrobotnej młodzieży. Szczególnie niebezpieczną konsekwencją społeczną masowego bezrobocia młodzieży jest nasilanie zjawisk dewiacyjnych, takich jak: narkomania, alkoholizm, prostytucja czy przestępczość. Bezczynna młodzież jest szczególnie podatna na zjawiska patologii społecznej. Frustracja, lęk o przyszłość, obojętność, zahamowanie rozwoju osobowości przybierają dla młodych postać ”zaklętego kręgu”, z którego wyjście jest niekiedy zbyt trudne. Młodzież, która nie może znaleźć dla siebie normalnego miejsca w społeczeństwie, często szuka go w grupach przestępczych. Ograniczone możliwości finansowe, przy jednoczesnym upowszechnianiu się stylu życia nastawionego wyłącznie na wartości konsumpcyjne, skłania niejednego młodego człowieka do działalności nie zawsze zgodnej z prawem. U bezrobotnej młodzieży obserwuje się również nasilanie się różnego rodzaju zaburzeń psychicznych, szczególnie depresji, często prowadzącej do samobójstw. Samobójstwa i próby samobójcze są dwa razy częstsze wśród bezrobotnych niż w całej populacji. Problem pojawienia się zachowań destrukcyjnych i patologicznych nie dotyczy wyłącznie młodzieży, dotyka on większości bezrobotnych bez względu na wiek.
Bezrobocie stawia jednostkę w obliczu nowej, trudnej dla niej i jej rodziny sytuacji. W wymiarze indywidualnym, bezrobocie pociąga przecież za sobą brak we własne siły, utratę pozytywnej samooceny, brak poczucia niezależności. W wymiarze społecznym , bezrobocie może wywołać wzrost napięć i konfliktów w rodzinie i utratę dotychczasowego statusu społeczno-ekonomicznego. Bezrobocie uznaje się za jeden z czynników stwarzających zagrożenie wyłączeniem społecznym.
Bezrobocie potęguje konfliktowość i popycha do różnych uzależnień. U mężczyzn obserwuje się poczucie niezadowolenia z wywiązywania się z zadań żywiciela i opiekuna rodziny. Bezrobotny mężczyzna , jeśli jego żona pracuje, boleśnie odczuwa te zmianę ról. W naszym kręgu kulturowym zarabianie na rodzinę to główna treść społecznej roli męża i ojca. Niemożność jej wypełnienia rodzi złe samopoczucie, które następnie rzutuje na żonę i dzieci. Konflikty, wzajemne żale, obwinianie się, poczucie zawodu, bezradność wobec dzieci, dla których przestaje się być autorytetem, to wszystko naraża trwałość rodziny, nie sprzyja wypełnianiu ważnej funkcji rodziny, jaką jest zapewnienie poczucia bezpieczeństwa.
Z nieco inną sytuacją spotykamy się w przypadku bezrobotnych kobiet. Wiele spośród nic, tracąc pracę nie postrzega siebie jako osoby bezrobotnej. Kontynuują , a nawet intensyfikują wykonywanie prac związanych z prowadzeniem gospodarstwa domowego.
Przyjęcie statusu osoby bezrobotnej rozwija u jednostki poczucie niskiej wartości, spada pewność siebie, taka osoba traci szacunek dla siebie, wiarę we własne możliwości. Pojawia się zwiększone przekonanie o własnej bezużyteczności, byciu osobą gorszą, zbędną. Odczuwane jest poczucie upokorzenia. U bardzo wielu bezrobotnych stan pozbawienia pracy wywołuje złość, zdenerwowanie, poczucie krzywdy, bezradność i załamanie. Jednostka czuje się zdana na pomoc innych osób. Sytuacja ta wzbudza w niej różnorakie uczucia. Z jednej strony pojawia się przeświadczenie, że pomagający darzą ją sympatią , co zachęca do ponownego zwracania się o pomoc. Z drugiej zaś traci pozytywną samoocenę, czuje się bowiem gorsza, słabsza, uzależniona od innych. Częstą reakcją na ten stan jest ograniczenie kontaktów ze znajomymi i przyjaciółmi. Izolacja wynika z faktu, że osoba bezrobotna ma problem z samookreśleniem. Przestając pełnić dotychczasową rolę zawodową, jednostka przyjmuje nową rolę, w swoim odczuciu odbieraną negatywnie w społeczeństwie – osoby bezrobotnej. Rodzi to przeświadczenie o utracie szacunku u innych ludzi. Wydłużanie się okresy pozostawania bez pracy prowadzi do bierności i apatii. Następuje zniechęcenie i ogarnia przekonanie, że niewiele zależy od własnej aktywności, a to osłabia u ludzi chęć działania zmierzającego do zmiany sytuacji życiowej.
Trudna sytuacja materialna rodzin bezrobotnych powoduje, iż stopniowo rezygnują z zaspokajania innych potrzeb niż bytowych, choć i w zakresie tych ostatnich obserwuje się ograniczanie wydatków na żywność. Sytuacja ta stwarza poważne zagrożenie rozwoju społeczno-kulturalnego rodziny. Rodzina przestaje być obszarem, w którym następuje proces wprowadzenia w kulturę. Poważnemu ograniczeniu bądź całkowitemu zaniechaniu ulegają wszelkie formy uczestnictwa w kulturze wymagające nakładów finansowych. Najczęstszym, a niejednokrotnie jedynym sposobem spędzania czasu wolnego staje się oglądanie telewizji. Kłopoty finansowe, na które napotykają rodziny bezrobotnych, stawiają ich wobec niepewności o stworzenie odpowiednich warunków dla zaspokojenia aspiracji edukacyjnych dzieci. Rodzice silnie odczuwają frustrację , że nie potrafią dać możliwości dziecku udziału w korzystaniu w kulturze, rekreacji, zajęciach pozaszkolnych, dzieci zaś dręczy poczucie krzywdy, żalu i niesprawiedliwości. Istotną rzeczą w pracy z dzieckiem z rodziny bezrobotnej staje się, więc takie kreowanie jego aktywności, które stanie się źródłem pozytywnych wzmocnień, budowania poczucia swojej wartości i godności. Niejednokrotnie obawa przed gorszym traktowaniem ze strony rówieśników powoduje, że rodzice pozostający bez pracy próbują sami izolować swoje dzieci.
Skutki bezrobocia dotykają nie tylko jednostkę pozostającą bez pracy, ale także jej rodzinę. Prawidłowo rozwijająca się rodzina powinna spełniać szereg funkcji. Otóż sytuacja bezrobocia zakłóca, a czasami po prostu uniemożliwia jej wypełnienie tych zadań. Najbardziej oczywiste jest, że bezrobocie załamuje realizację funkcji ekonomiczno-konsumpcyjnej rodziny, która musi być spełniona, jeśli rodzina ma trwać i wychowywać dzieci. Rola zasiłków dla bezrobotnych jest niewielka. Zasiłek nie pozwala nawet na zaspokojenie osobistych potrzeb samego bezrobotnego, a przecież w rodzinie są jeszcze dzieci. Rodzice starają się je ochraniać, ale gdy bezrobocie jest długotrwałe i one nie maja zaspokojonych podstawowych potrzeb. Tymczasem zaspokojenia potrzeb dzieci nie wolno odkładać na później. Niewłaściwe odżywianie, zaniedbania higieniczne, lecznicze czy edukacyjne nie dadzą się bowiem odrobić w przyszłości. I rzeczywiście, rodziny bezrobotne, mimo trudnej sytuacji finansowej robią wszystko, by zapewnić odpowiedni byt swoim dzieciom. Największą troskę o własne dzieci wykazywały w zakresie opieki zdrowotnej. Dokładały wszelkich starań, aby ustrzec dziecko przed chorobami. Starano się zapewnić dzieciom regularne trzy posiłki. Redukcji podlegały natomiast wydatki na podręczniki, przybory szkolne, zajęcia dodatkowe czy kursy językowe.
Degradacja materialna wpływa na realizację funkcji opiekuńczo-wychowawczej rodziny. Utrata pracy zmienia formy opieki nad dziećmi młodszymi. Bieda, konflikty, napięcia – nie stwarzają właściwego klimatu do wszechstronnego rozwoju dzieci, rozbudowania szerszych zainteresowań, kształtowania pozytywnych wartości, wzorów i norm postępowania, wprowadzania w obszar kulturowy. Stygmat niższości bardzo deformuje spełnienie funkcji socjalizacyjnej. Okazuje się, że rodziny bezrobotnych funkcjonują w sposób bezplanowy, bezzadaniowy, utrwalając przy tym zarówno u dorosłych, jak i u dzieci roszczeniowe postawy wobec państwa i instytucji. Sytuacja taka sprzyja „kształtowaniu się postawy uzależnienia”. Dzieci mają utrudnione kształtowanie umiejętności samorealizacji i kreatywności. Istnieje niebezpieczeństwo, że na skutek zaniedbań w wypełnianiu funkcji socjalizacyjnych i wychowawczych nastąpić może dziedziczenie przez dzieci i młodzież upośledzonego statusu społecznego rodziny. Bezrobocie matki z reguły oznacza odebranie dziecka z przedszkola ze względu na niemożność ponoszenia związanych z tym kosztów. Tymczasem przedszkole to nie tylko placówka opiekuńcza, ale przede wszystkim wychowawcza. Jej zadaniem jest też pełnienie funkcji wyrównawczej wobec dzieci z rodzin, w których wychowanie pozbawione jest elementów edukacyjnych, stymulujących rozwój intelektualny dziecka. W rodzinach dotkniętych bezrobociem zaburzone jest wypełnianie nie tylko funkcji materialnej, ale i emocjonalno-ekspresyjnej. Wprawdzie w pierwszej fazie bezrobocia następuje zacieśnienie więzi rodzinnych, bezrobotni otrzymują wsparcie psychiczne od innych członków rodziny, starsze dzieci wykazują chęć do pomocy, ale wraz z wydłużaniem się okresu bezrobocia narastają konflikty w rodzinach.
Brak środków finansowych spowodowany brakiem pracy powoduje częste kłótnie między małżonkami, zagrażając tym samym spoistości rodziny. Bezrobocie sprzyja wzrostowi liczby rozwodów i jest przyczyną dysfunkcyjności rodziny(prawie wszystkie polskie rodziny dotknięte bezrobociem nie uzyskują dochodów na poziomie minimum socjalnego, a znaczna ich cześć żyje na granicy nędzy). Zaobserwowano również wzrost odwoływania się do kar fizycznych jako sposobu oddziaływań wychowawczych.
Utrata pracy, powodując obiektywnie trudne warunki materialne rodziny, w sposób pośredni powoduje zmniejszanie autorytetu rodziców. Spotykamy tu specyficzną sytuację. Otóż , propagowany powszechnie konsumpcyjny tryb życia wymaga od dziecka jako członka grupy posiadania pewnych dóbr. Bezrobotnym rodzicom trudno temu sprostać, stąd też może dochodzić do konfliktu między oczekiwaniami dziecka a możliwościami ich zaspokojenia przez rodziców.
Pozostawanie bez pracy zarówno ojca, jak i matki działa również dezintegrująco na pewne, utrwalone społecznie wzory pełnienia określonych rol. Dziecko, wychowujące się w rodzinie bezrobotnych rodziców nie ma naturalnej możliwości obserwacji, w jaki sposób należy pełnić rolę pracownika.
Kolejnym aspektem długotrwałego pozostawania bez pracy jest obniżenie sfery motywacyjnej jednostki. Bezrobotni tracą swe dotychczasowe zainteresowania, tracą sens życia, zmniejszeniu ulega poziom ich aspiracji i motywacji do działania. Zmienia się również poczucie czasu. Osłabieniu ulega zdolność organizowania sobie czasu, gospodarowania nim i jego efektywne wykorzystanie.
Wnioski

Bezrobocie to ogromny problem społeczny. Człowiek, który traci pracę, w rzeczywistości zostaje pozbawiony nie tylko środków do życia. Traci on poczucie stabilizacji, perspektyw życiowych, ładu w życiu osobistym i rodzinnym.
Bezrobocie w pierwszej kolejności kojarzy się z utratą źródła utrzymania. Brak pracy, a tym samym brak wystarczających środków finansowych, często zamyka drogę dzieciom w dalszym ich rozwoju. Niskie dochody rodziców skorelowane są z jakością osiągnięć szkolnych dzieci, a w dalszej przyszłości z niskim kwalifikacjami i zarobkami tegoż pokolenia. Liczba osób bezrobotnych jest duża, w grupie osób bezrobotnych najwięcej jest młodzieży, najczęściej bezrobotne są kobiety, bezrobotni legitymują się niskim wykształceniem, zjawisko bezrobocia kumuluje się w rejonach o niskim uprzemysłowieniu.
Dramat bezrobocia, nędzy, a często i głodu jest udziałem nie tylko jednostek, ludzi bezpośrednio dotkniętych tymi zjawiskami, ale całych ich rodzin. Bezrobocie obniża znacznie, nieraz wręcz katastroficzne warunki życia, wzmaga różne sytuacje konfliktowe, maksymalizuje poczucie niepewności jutra, zwiększa skłonność do nadużyć, kradzieży, przemocy, gwałtu, alkoholizmu, narkomanii, rozwodów, często nawet do zachowań samobójczych oraz mordów i grabieży. Wydłużanie się takiej sytuacji i niewłaściwych zachowań powoduje całkowitą degradację społeczną, w tym także współczesnej rodziny.
„Życie bez pracy jest przecież życiem w stanie ciężkiego kalectwa”
Bezrobocie, zwłaszcza długotrwale, w poważanym stopniu zakłóca funkcjonowanie rodziny, a nawet może prowadzić do jej rozbicia. Wywiera również wysoce degradujący wpływ na realizacje podstawowych funkcji rodziny: ekonomicznej, opiekuńczo-wychowawczej, emocjonalno-ekspresyjnej, socjalizacyjnej i prokreacyjnej. W pierwszej kolejności załamaniu ulega realizacja funkcji ekonomicznej, która bezwzględnie musi być spełniona, jeśli rodzina ma trwać i rozwijać się.
Równie dramatyczny jest społeczny wymiar bezrobocia. Zakłócenia na rynku pracy mogą powodować spadek dochodu narodowego. Powodują patologie społeczne-w tym głównie alkoholizm, narkomanię lekomanię (większość osób bezrobotnych, głównie kobiety przyjmuje środki uspokajające i przeciwbólowe).
Ograniczone możliwości materialnego zabezpieczenia członków rodziny odbija się na realizacji funkcji opiekuńczo-wychowawczej. Zubożenie powoduje ograniczenie lub niemożność inwestowania w rozwój i wykształcenie młodego pokolenia. Bieda w rodzinach bezrobotnych wyostrza problemy związane z wykształceniem dzieci. Następuje również obniżenie pozycji dzieci bezrobotnych rodziców w środowisku rówieśniczym i szkolnym. Dzieci te są źle widziane przez kolegów. Czując się niepewnie w swoim dotychczasowym środowisku szukają nowych kontaktów, nie zawsze korzystnych ze względów wychowawczych. Dzieci odczuwają odmienność swojej sytuacji, ograniczają swoje kontakty koleżeńskie, izolują się , by ukryć fakt, że rodzice są bez pracy. Także sytuacja szkolna dzieci z rodzin dotkniętych bezrobociem jest gorsza niż dzieci wychowujących w rodzinach, w których problem ten nie występuje.
Dorosły bezrobotny traci swoją pozycję w małżeństwie i rodzinie, obniża się jego autorytet w oczach współmałżonka i dzieci, zwłaszcza rodzica, który na bezrobocie reaguje załamaniem, apatią, brakiem działania w kierunku zmiany swojej sytuacji. Zachwiane poczucie bezpieczeństwa, strach o jutro, brak perspektyw na znalezienie pracy niszczą więzi rodzinne. Źle zaczynają się układać stosunki dzieci-rodzice. Rodzice czują się winni i bezradni, nie mogąc zaspokoić potrzeb dzieci.
Bezrobotni wycofują się z szerszego życia społecznego i zawężają kontakty społeczne.
Tracący pracę, „przegrani”, ci którym się nie powiodło, odczuwają podwójną klęskę: obiektywną wynikającą z odniesienia porażki w życiu oraz subiektywną, ponieważ łączą tę porażkę z ułomnościami własnej natury, ze swoimi osobistymi wadami czy nieumiejętnościami, nie z „wadami” struktury społecznej. Wraz z bezrobociem za człowiekiem podążają „siostry niszczycielki” – depresja, poczucie zbędności, bieda, izolacja i przemoc odbierając godność dorosłym, skracając dzieciństwo najmłodszym i grzebiąc nadzieję na dobry start w przyszłość dorastającej młodzieży.















Bibliografia

1. Jahoda M., Lazarsfeld P. F., Meisel H., Bezrobotni Marienthalu, Warszawa 2007
2. Bińczycka J., red. nauk., Wymiary dzieciństwa, Kraków 2005
3. Borkowski T., Marcinkowski A. S, Bezrobocie w latach 1990-1994, [w:] Socjologia
bezrobocia, red. ,T. Borkowski T, A. Marcinkowski, Katowice 1999
4. Deptuła M, red., Diagnostyka i profilaktyka teorii i praktyki pedagogicznej,
Bydgoszcz 2006
5. Dobrowolska D., Studia nad znaczeniem pracy dla człowieka, Wrocław 1974
6. Dudzikowa M., red nauk., Rocznik Pedagogiczny t. 30, Radom 2007
7. Gęsicki Ł., Gęsicki M., red. nauk., Słownik terminów ekonomiczno-prawnych,
Łódź 1996
8. Kępski C., red., Opieka i wychowanie, Lublin 2003
9. Kubicka H., Brak pracy – przykład zagrożenia rozwoju społeczno-kulturowego i praktyka
społeczna, [w:] Pedagogika społeczna, red., E. Marynowicz-Hetka, Warszawa 2006
10. Marynowicz-Hetka E., Pedagogika społeczna jako dyscyplina akademicka. Stan
i perspektywy, Łódź 1998
11. Pawlas-Czyż S., Wsparcie dziecka i rodziny dotkniętej bezrobociem, „Praca Socjalna”
1(2008), Warszawa 2008
12. Pietkiewicz B., Siostry niszczycielki, „Polityka”, 2 (2006), Warszawa 2006
13. Pilch T, Lepalczyk I., Pedagogika społeczna, Warszawa 1995
14. Sowa J., red., Pedagogika i psychologia , Rzeszów 2003
15. Żebrowski J., red., Rodzina polska na przełomie wieków, Gdańsk 2001
Wyświetleń: 12228


Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione.