Integracja klasowa – definicja, korzyści i niebezpieczeństwa

Słownik Wyrazów Obcych następująco definiuje termin integracji – jest to „scalanie; proces tworzenia całości z części a. włączanie jakiegoś elementu w całość; (...).”
(W. Kopaliński, 2004, s. 232)
Podobnie ujęcie tego hasła można odnaleźć w Słowniku Psychologii w którym integracja jest traktowana jako proces koordynowania, jednoczenie całkowicie różnych elementów w całość (Reber A.S., 2000).
Termin ten jest używany na wiele sposobów, najczęściej z uzupełniającymi określeniami np. integracja grupowa.
Integracja jest więc długim i czasem bardzo trudnym procesem scalania grupy, którą może być klasa szkolna.
Integracja klasy jest procesem dynamicznym. Jest to przede wszystkim związane, zdaniem B. Wróbel, z postępującym rozwojem uczniów. 13-latkowie wkraczający w mury gimnazjum to dzieci o zupełnie innej dojrzałości emocjonalnej i społecznej, odmiennych zainteresowaniach i zachowaniach niż 16-latkowie kończący ten etap edukacji. (2010)
Jest to wiek dojrzewania, przejście pomiędzy dzieciństwem, a wczesnym okresem dorosłości. „Czas ten jest uważany za dość trudny – cechuje go przyspieszony rozwój fizyczno-seksualny i poszukiwanie własnej tożsamości, co w konsekwencji zaznacza się poważnymi zmianami w zachowaniu i zainteresowaniach społecznych” (A. Kołodziejczyk,
E. Czermierowska, T. Kołdziejczyk, 1998 s. 227).
Przebywanie, uczenie i uczenie się w zintegrowanej i współpracującej ze sobą grupie, niesie więc wiele korzyści dla klasy jako całości jak i pojedynczych uczniów i nauczycieli.
Dzięki uczestnictwie w zintegrowanej grupie uczeń:
- poznaje kolegów, koleżanki, nauczycieli;
- uczy się tolerancji i empatii;
- nabywa przydatnych umiejętności interpersonalnych (np. dobrego komunikowania się, asertywności, umiejętnego rozwiązywania konfliktów);
- nabywa większą łatwość w zdobywaniu wiedzy;
- buduje wiarę w siebie i zespół;
- zdobywa wiedzę o tym, że razem łatwiej jest pokonywać trudności m.in. przy podejmowaniu nowych zadań;
- ma poczucie odpowiedzialności za innych i efekty podejmowanych wspólnie działań;
- ma możliwość uzyskania wsparcia klasy w trudnych sytuacjach;
- zaspokaja swoich potrzeb, takich jak uznanie i aprobat;
- kształtuje umiejętność rozwiązywania konfliktów;
- zdobywa poczucie akceptacji i bezpieczeństwa;
- ma możliwość zespołowego podejmowania decyzji;
- ma możliwość podzielenia się swoimi sukcesami z innymi;
- uczy się tolerancji i empatii. (E. Lubczyńska, 2000)
Z kolei prowadzący zajęcia pedagog, zdaniem M. Lis, ma możliwość:
• lepszego poznania uczniów, ich możliwości, słabych i mocnych stron;
• lepszego poznania klasy jako grupy - większe możliwości diagnozy klasy;
• bliższego kontaktu z uczniami;
• doskonalenia umiejętności wychowawczych;
• ćwiczenia umiejętności autentycznego porozumiewania się z uczniami;
• większych możliwości w zakresie stosowania działań profilaktycznych (np. podjęcie przeciwdziałań w przypadku rozpoznania zachowań zagrażających grupie);
• dostrzeżenia sensu pracy w trakcie jej trwania. (2010)
Nie ulega więc chyba juz wątpliwości, że warto integrować klasę, a pozytywny klimat emocjonalny, atmosfera bezpieczeństwa i akceptacji w grupie to punkt wyjścia dla utworzenia klasy spójnej, gotowej do współdziałania i zorientowanej na pozytywne wartości.
Aby do tego doszło nauczyciel i jego uczniowie powinni starać się eliminować to, co przeszkadza w porozumiewaniu się, co powoduje brak zaufania,
Mówiąc o integracji klasy należy także wspomnieć o zagrożeniach związanych z nią. Prowadzący zajęcia integracyjne pedagog, powinien uważnie przyglądać się klasie, zaufać swoim umiejętnościom oraz intuicji. Złe zdiagnozowanie sytuacji w klasie, niepostrzeżenie konfliktu czy izolacji niektórych uczniów może doprowadzić do zachwiania procesu integracji lub jego zahamowania.
M. Lis w swoim artykule nt. integracji klasowej pisze, że jeśli: prowadzący zajęcia, straci zaufanie swoich uczniów gdy:
▪ nie realizuje przedstawionych planów;
▪ daje niejasne komunikaty;
▪ nie ma czasu na rozmowę z uczniami, nie interesuje się ich problemami;
▪ używa wobec nich przemocy psychicznej lub stosuje techniki manipulacyjne. (2010)

Klasa integruje się wtedy przeciw konkretnemu wrogowi, którym jest pedagog prowadzący zajęcia.
O niskim poziomie zaufania do prowadzącego, wychowawcy możemy wnioskować gdy:
• klasa nie dzieli się z prowadzącym zajęcia, wychowawcą swoimi pomysłami;
• niechętnie podejmuje rozmowy na tzw. życiowe tematy;
• nie wyraża wprost krytyki;
• mało angażuje się w zadania, nawet ciekawe;
• stosuje zachowania manipulacyjne, kłamstwa, unikanie;
• niechętnie zdobywa informacje od prowadzącego, wychowawcy (uczniowie o nic nie pytają);
O wysokim poziomie zaufania możemy wnioskować, gdy:
• klasa zgłasza problemy i konflikty i otwiera je w obecności prowadzącego, wychowawcy;
• wysuwa pomysły wspólnych działań;
• angażuje się przy realizacji swoich projektów i bierze odpowiedzialność za swoje działania;
• stara się przestrzegać przyjętych norm, przyznaje się gdy nastąpiło ich złamanie;
• pojawiają się głębsze relacje interpersonalne (mówienie o sobie, chętne prezentowanie się w rolach poza uczniowskich, mówienie o trudnościach) ;
• klasa udziela nauczycielowi informacji zwrotnych (E. Maksymowska i M. Werwicka 2000).

Niebezpieczne może okazać się niezauważenie lub brak reakcji na integrowanie się grup uczniów wokół walki z innymi uczniami w klasie. Efektem takich działań może być izolacja niektórych uczniów.
Zagrożeniem dla integrującej się klasy mogą być również zachowania pojedynczych uczniów, którzy nie chcą dostrzec korzyści funkcjonowania w zespole. Często ich zachowanie jest efektem chęci zaistnienia w grupie, zwrócenia na siebie uwagi. Sytuacja dodatkowo może być niebezpieczna gdy takie zachowania zostają zaakceptowane przez klasę. Przeciwdziałanie takim sytuacjom jest trudne, wymaga dużej wnikliwości, taktu i cierpliwości ze strony prowadzącego zajęcia.
Jednak należy podkreślić, że mimo istnienia niebezpieczeństw związanych
z integracją, warto podjąć się próby tworzenia zgranego zespołu, gdyż korzyści jakie można odnieść równoważą straty i procentują w przyszłości.


Bibliografia

1. Kołodziejczyk A., Czermierowska E., Kołdziejczyk T., Spójrz inaczej na agresję, Starachowice 1998
2. Kopaliński W., Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych, Wyd. Muza S.A. Warszawa 2004
3. Lis M., Klasa jak orkiestra - czyli jak i po co integrować, publikacja zamieszczona na stronie internetowej: http://www.publikacje.edu.pl/publikacje.php?nr=4377, 12.03.2010
4. Lubczyńska E., Integracja klasy, a etapy rozwoju grupy, w: Poradnik Wychowawcy,
cz. G.2.2 Wyd. Raabe, Warszawa 2000
5. Maksymowska E., M. Werwicka, Poznawanie klasy, Poradnik Wychowawcy część F1.1 Raabe, Warszawa 2000
6. Reber A.S., Słownik Psychologii, Wyd. Naukowe Scholar, Warszawa 2000
7. Wróbel B., Program adaptacyjno-integracyjny dla pierwszych klas gimnazjum, publikacja zamieszczona na stronie internetowej: http://wfo.wrzesnia-info.com/modules.php/x/ name/ Sections/sop/viewarticle/artid/134.html, 13.03.2010


Opracowała:
Małgorzata Rezmer
pedagog szkolny
Zespół Szkół nr 1 w Stolnie

Wyświetleń: 5437