Scenariusz warsztatów przeprowadzonych dla nauczycieli stażystów i nauczycieli kontraktowych nauczania zintegrowanego w Szkole Podstawowej Nr 34 w Lublinie dnia 12. 11. 2001r.

Cele:

• uczeń odreagowuje napięcia psycho - fizyczne, poznaje siebie oraz swoje potrzeby (odreagowanie)
• porządkuje swoje emocje i energię, integruje się z grupą i wychowawcą (zrytmizowanie)
• pogłębia percepcję muzyki, uświadamia sobie swój stan emocjonalny (uwrażliwienie)
• uczestnicząc w ćwiczeniach - zabawach zwalcza stres i niepewność, doznaje efektywnego odpoczynku (relaks)
• kreuje własne obrazy i pomysły zabaw inspirowanych muzyką (aktywizacja)

Muzyka, pośród wielu sztuk pięknych posiada coś, co ją wyróżnia. Jest to jej język, a raczej uniwersalność tego języka, swoisty fenomen przekazu. Pozwala słuchaczowi odbierać informację według jego indywidualnego kodu, gdyż każdy człowiek posiada jedną jedyną inteligencję, wyobraźnię, wrażliwość, wiedzę itd. Obrazy powstałe w umysłach słuchaczy małych i dużych pozostaną zawsze indywidualne.

Komunikatywność muzyki jest w jej początkach. Pochodzi z pragruntu każdego narodu, jest częścią natury. O reakcji na muzykę decyduje własna tradycja kulturalna. Jej siła jest wielka także dlatego, że jest sztuką, która humanizuje życie społeczeństwa poprzez wartości jakie ze sobą niesie.

Gdy jednak mowa o relaksie i aktywizacji, to uwzględnić należy jej psychoterapeutyczną funkcję. Jasno i czytelnie przedstawił to wiele lat temu prof. Jan Wierszyłowski ("Muzyka a zdrowie"), tak oto klasyfikując funkcje muzyki w psychoterapii:

1. diagnoza - ujawnienie preferencji, inteligencji, temperamentu, tempa reakcji, uczuć i emocji
2. odreagowanie - wyzwalanie blokowanych uczuć
3. katalizacja i intensyfikacja wyobrażeń
4. restrukturyzacja osobowości
5. aktywizacja fizyczna, intelektualna i emocjonalna
6. uspokojenie i oddynamizowanie
7. witalizacja, harmonizacja i porządkowanie
8. integracja
9. zaspokojenie potrzeb estetycznych
10. wywoływanie przyjemności
11. rozwijanie zainteresowań
12. wzbogacenie doznań i pojmowania
13. uwznioślenie (kontemplacja i ekstaza)

Wiedza o szerokich możliwościach oddziaływania muzyki pozwala na świadome i celowe stosowanie jej w procesie dydaktyczno - wychowawczym. System nauczania zintegrowanego jest tak pomyślany, że wysiłek ucznia regulowany jest wielkością danego problemu, nie zaś czynnikiem w postaci dzwonka na lekcje i pauzy. Dlatego małe etiudy relaksujące lub aktywizujące mogą być pożytecznym instrumentem w ręku nauczyciela. Bywa, że jest potrzeba stworzenia pewnej atmosfery lub pobudzenia określonych emocji przed ujawnieniem głównego tematu. Po wytężonej pracy umysłowej czy fizycznej, wskazany jest odpoczynek i relaks. Jest też potrzeba zakończenia jednego problemu i przejście do następnego. Sygnał do zajęć muzycznych, choćby bardzo krótkich wzbudza gotowość do kontaktu, inspiruje prawidłowe komunikowanie, daje sposobność ujawnienia emocji i wyzwala kreatywność dzieci. Jednocześnie mają miejsce doznania estetyczne, kulturowe i edukacyjne. Dlatego zachęcam gorąco do stosowania w procesie dydaktycznym krótkich muzycznych metod relaksujących i aktywizujących.

Wszystkie ćwiczenia i zabawy należy przeplatać ćwiczeniami oddechowymi:

• wdech - wydech,
• dmuchanie na wyimaginowane piórko tak, by nie upadło,
• wydmuchiwanie powietrza na głosce "f" lub "s" (dziura w kole, dziura w balonie, kubek gorącego mleka)
• wdech - wspięcie na palce, wydech - opad na całe stopy
• wdech - jedną dziurką, wydech - drugą dziurką w nosie
• wdech - uniesienie ramion bokiem, wydech - opuszczenie
• podobne ćwiczenie z unoszeniem na zmianę jednej ręki

Ćwiczenia takie sprzyjają rozszerzaniu przestrzeni międzyżebrowych i szczytów płatów płucnych.
Zanim jednak rozpoczniemy jakiekolwiek zajęcia muzyczne należy sprawdzić czy dzieci słyszą, czy potrafią powtórzyć melodię lub rytm podany przez nauczyciela.

Propozycje ćwiczeń relaksujących

1. instrukcja słowna np. "Jak rosła mała rzeczka"
2. oglądanie wyraźnych zdjęć natury - "Wybierz miejsce dla siebie "
3. malowanie palcem tego widoku (na ławce lub w powietrzu)
4. miękki ruch ciała do muzyki
5. spokojne poruszanie po klasie zgodne z tekstem np. "idę wolno, rozglądam się, szukam drewna na ognisko..."
6. naśladowanie łagodnym ruchem liści na wietrze, płatków śniegu, latawca, drzewo kołyszące się na wietrze (nogi są nieruchome)
7. naśladowanie zwierząt - żółw, ślimak, bocian, niedźwiedź, mewy itp.
8. dowolny rysunek do muzyki
9. idziemy z muzyką z zamkniętymi oczami'
10. śpiewanie spokojnych piosenek, mogą być kolędy
11. zapadanie w głęboki sen i budzenie, ziewanie, itp
12. "jestem mrówką, która wędruje z szatni do klasy"
13. mini trening autogenny - wędrowanie wokół własnego ciała
14. nabieranie powietrza z uniesieniem rąk i wypuszczanie z "kurczeniem" jak balon

Propozycje ćwiczeń aktywizujących:

1. podbijanie w górę papierowych kul, zabawa w śnieżki (z zastrzeżeniem, że nie rzucamy).
2. naśladowanie pracy marynarzy (mycie pokładu, wspinanie na maszt, kierowanie kołem sterowym)
3. wyrzucanie ramion w różnych kierunkach rytmizowanie swojego imienia, hasła kibiców
4. swobodne przeciąganie, ziewanie, strzepywanie piachu, witanie wschodzącego słońca
5. zabawa w dyrygenta (należy wybrać krótki fragment muzyczny by każde dziecko mogło być dyrygentem)
6. wychodzenie na środek koła, wołanie własnego imienia
7. pokazywanie jazdy konnej z uniesioną szablą
8. zabawa w torreadora i byka
9. siadanie "po turecku" i wstawanie za pomocą "młynka"
10. uderzanie o uda i podłogę zgodnie z przyspieszeniem w utworze muzycznym
11. wyskoki w górę i okrzyk (zawołanie: o, hej, je)
12. pokaż w jakim jesteś nastroju (jednym gestem)
13. Ściąganie ciała i rozrzut ramion z okrzykiem (np."lecę")
14. wołanie nieobecnego np.. "Witek chodź do nas"!

Spis utworów oddziałujących relaksacyjnie:

Wełtawa z poematu Moja ojczyzna - B.Smetana	3.50 min.
1) Marzenie ze Scen dziecięcych - R.Shuman	2.37
2) Poranek z suity Peer Gynt - E.Grieg	3.40
3) Łabędź z Karnawału zwierząt - C.Saint Saens	2.37
4) Pieśń Solwejgi z Peer Gynt - E.Grieg	2.32
5) Taniec wróżki z Jeziora łabędziego - P.Czajkowski	2.41
6) Popołudnie Fauna - C.Debussy	3.17
7) Nad morzem - szum fal na tle muzyki	ok.4.00
8) Jezioro z Jeziora Łabędziego - P.Czajkowski	3.10
10) Dla Elizy - L. Beethoven	2.50

Spis utworów oddziałujących aktywizująco:

1) Taniec marynarzy z b.Czerwony mak - R.Glier	3.38
2) Taniec Anitry z Peer Gynt - E.Grieg	3.20
3) Torreadorzy z o.Carmen - G.Bizet	2.13
4) Taniec węgierski - J.Brahms	2.16
5) Taniec z szablami z b.Gajane - A.Chaczaturian	2.49
6) Lot trzmiela z o.O carze Sułtanie - M.Rymski - Korsakow	1.32
7) W grocie Króla Gór z Peer Gynt - E.Grieg	2.31
8) Rondo z Eine kleine Nachtmusik - W.A.Mozart	2.50
9) Walc Ges - dur, nr 11, op. 70 - F. Chopin	2.19
10) Taniec ognia z b.Miłosne czary - M. De Falla	3.45
11) Marsz z b.Dziadek do orzechów - P. Czajkowski	2.44
12) Taniec kurcząt z Obrazków z wystawy - M.Musorgski	1.15

Bibliografia

Gołaszewska Maria
Świadomość piękna
Warszawa 1970, PWN

Natanson Tadeusz
Perspektywy leczniczego oddziaływania muzyką
Gdańsk 1974
Zeszyty Naukowe PWSM, nr 13

Wierszyłowski Jan
Psychologia muzyki
Warszawa 1970, PWN

Opracowanie: Lucyna Mijał

Wyświetleń: 1892