Kształcenie modułowe - nowe perspektywy kształcenia zawodowego

1. Początki kształcenia modułowego

Idea modularyzacji do edukacji przeniesiona została przez Johna Deweya ponad sto lat temu w Ameryce. Modularyzacja to nowa, w warunkach polskich, formuła układu treści kształcenia, zaadaptowana do nauk pedagogicznych z techniki.

W odniesieniu do edukacji zawodowej moduł może być rozumiany jako autonomiczna pod względem organizacyjnym i metodycznym część programu nauczania, zdefiniowana zbiorem logicznie powiązanych treści kształcenia, które doprowadzają uczących się do osiągnięcia kwalifikacji i kompetencji wymaganych na rynku pracy. Jednolity, sztywny program kształcenia zmieniono na wybór indywidualnego programu-kursu.

System kształcenia modułowego stosują kraje: Niemcy, Szwajcaria, Holandia, Dania, Wielka Brytania, USA, natomiast w Szwecji, Francji coraz częściej stosuje się w praktycznej nauce zawodu.

2. Modułowe programy nauczania

Jednym z narzędzi tego systemu są modułowe programy nauczania, które pozwalają na tworzenie elastycznych, dostosowanych do oczekiwań ofert nabywania kwalifikacji i kompetencji zawodowych. Zmieniające się wymagania zawodów, powstawanie oraz znikanie zmusza do elastycznego traktowania programów nauczania. Za koncepcją kształcenia modułowego, przemawiają względy społeczne, a zwłaszcza rosnące bezrobocie młodzieży kończącej naukę. W przypadku konieczności przekwalifikowania kształcenie modułowe ułatwia uzupełnienie wiadomości i umiejętności, skraca proces nabywania nowych kwalifikacji.

3. Podstawowe terminy i pojęcia

Modułowy program kształcenia zawodowego to zestaw celowo dobranych, na podstawie określonych kryteriów, modułów kształcenia zawodowego i odpowiadających im jednostek modułowych wyznaczających treść zajęć edukacyjnych, które umożliwiają ukształtowanie wiedzy, umiejętności i cech psychofizycznych właściwych dla danego zawodu.

Program kształcenia to ogół dokumentów wyznaczających treści kształcenia (program nauczania, podręczniki dla uczniów i nauczycieli, książki, środki dydaktyczne oraz testy szerokiego zastosowania)

Program kształcenia dla zawodu to zbiór usystematyzowanych umiejętności i treści nauczania ujętych w podstawie programowej w danym zawodzie wraz z wytycznymi dotyczącymi realizacji procesu kształcenia i wychowania osiągnięć edukacyjnych ucznia.

Moduł kształcenia zawodowego to wyodrębniona część programu kształcenia zawodowego, obejmująca zbiór treści z obszaru kształcenia ponadzawodowego, ogólnozawodowego, podstawowego dla zawodu lub specjalizacyjnego, które zintegrowane zostały w jednostki modułowe, doprowadzając uczących się do uzyskania, wymiernych zakresów umiejętności, wiadomości i cech psychofizycznych.

Jednostka modułowa to zwarta i samodzielna programowa jednostka dydaktyczna, posiadająca precyzyjnie sformułowane, mierzalne szczegółowe cele kształcenia i odpowiadający im materiał nauczania, a wynikiem jej oddziaływania może być produkt, usługa.

W zintegrowanym procesie kształcenia modułowego nie ma podziału na zajęcia teoretyczne i praktyczne. Programy nauczania jednostek modułowych w poszczególnych modułach należy realizować w różnych formach organizacyjnych, dostosowanych do treści i metod kształcenia. Stosowane metody i formy organizacyjne pracy uczniów powinny zapewnić osiągnięcie założonych w programie nauczania celów kształcenia. Wymaga to takiej organizacji kształcenia, w którym proces uczenia się uczniów będzie dominować nad procesem nauczania, dlatego też szczególną uwagę należy zwrócić na dobrze zorganizowaną, samodzielną, kierowaną przez nauczyciela pracę uczniów.

4. Realizacja modułowych programów kształcenia

W trakcie realizacji programu nauczania należy położyć duży nacisk na samokształcenie uczniów oraz na korzystanie z różnych źródeł informacji, jak podręczniki, poradniki, normy, katalogi, instrukcje i pozatekstowe źródła informacji. Treści kształcenia powinny być aktualne i uwzględniać współczesne technologie, materiały, narzędzia i sprzęt. Wskazane jest wykorzystanie filmów dydaktycznych i komputerowych programów symulacyjnych, organizowanie wycieczek dydaktycznych na targi i wystawy.

5. Metody kształcenia

Kształcenie modułowe powinno być realizowane metodami aktywizującymi, w szczególności:
- metodą przypadków
- inscenizacji
- dyskusji dydaktycznej
- gier dydaktycznych
- metodami praktycznymi np. pokaz z objaśnieniem, metoda projektów, przewodniego tekstu, ćwiczenia praktyczne.
Dominującą metodę nauczania powinny być ćwiczenia praktyczne

Prowadzenie zajęć metodami aktywizującymi i praktycznymi wymaga od nauczyciela przygotowania materiałów takich jak:
- instrukcje bezpieczeństwa i higieny pracy,
- instrukcje stanowiskowe,
- instrukcje do wykonywania ćwiczeń,
- teksty przewodnie,
- instrukcje do metody projektów,
- zestawy plansz i arkuszy do wykorzystania podczas gier dydaktycznych.

Metoda przewodniego tekstu i metoda projektów wymaga odpowiedniego wyposażenia pracowni w sprzęt i urządzenia techniczne umożliwiające organizację pracy w grupach 2 - 4 osobowych.

6. Pakiet edukacyjny

Każda jednostka modułowa powinna być wyposażona w pakiet edukacyjny, czyli zbiór materiałów do nauczania i uczenia się stanowiący obudowę dydaktyczną programu kształcenia i odnoszący się do jednostki modułowej. Pakiet powinien zawierać:
- poradnik dla ucznia i nauczyciela,
- informację o wyposażeniu i środkach dydaktycznych
- zestawy ćwiczeń, zadań, projektów oraz materiałów dydaktycznych dla ucznia
- zestawy do sprawdzania postępów i osiągnięć

7. Ocenianie

Ważnym elementem organizacji procesu dydaktycznego jest system sprawdzania i oceny osiągnięć szkolnych ucznia.

Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów powinno odbywać się w sposób ciągły i systematyczny przez cały czas realizacji programu.

Wiedza może być sprawdzana za pomocą sprawdzianów ustnych i pisemnych oraz testów praktycznych z zadaniami typu próba pracy, zadaniami nisko symulowanymi lub wysoko symulowanymi.

W trakcie zajęć nauczyciel powinien rozwijać zainteresowanie zawodem, wskazywać możliwość dalszego kształcenia, zdobywania nowych umiejętności i kwalifikacji zawodowych. Ważne jest również odniesienie się do spraw wychowawczych i kształcenie u uczniów pożądanych postaw, a zwłaszcza takich, które przydadzą się na rynku pracy.

Najważniejsze z nich to:
- rzetelność
- odpowiedzialność za pracę
- dbałość o jej jakość
- utrzymanie porządku na stanowisku pracy
- poszanowanie dla pracy innych osób
- dbałość o racjonalne wykorzystanie materiałów

Bibliografia
1. "Zarys metodologii konstruowania modułowego programu nauczania dla zawodu", KOWEZiU, Warszawa 2002
2. K. Symela, "Procedura opracowywania programów modułowych dla form pozaszkolnych", Warszawa 1994.
3. S.M. Kwiatkowski, Jeruszka U., Plewka Cz. "Podstawy kształcenia modułowego", ZPCE, Szczecin 1995.
 

Opracowanie: Eugeniusz Młyński

Wyświetleń: 4589