Czytanie map historycznych

SCENARIUSZ LEKCJI DIAGNOZUJĄCEJ Z HISTORII W KLASIE II LO


Cel lekcji: ustalić poziom opanowania przez uczniów umiejętności pracy z mapą historyczną, a w szczególności:
a) orientowanie się w przestrzeni historycznej
b) umieszczanie faktów w przestrzeni historycznej
c) prawidłowe odczytywanie legendy mapy
d) wykorzystywanie posiadanej wiedzy do pracy z mapą np. konturową
e) wyciąganie wniosków historycznych na podstawie mapy
f) ustalanie zmienności procesów historycznych przy wykorzystaniu mapy

Metody: lekcja przeprowadzona w formie konkursu opracowanego przez nauczyciela

Formy pracy: praca w grupach

Środki dydaktyczne:
- mapy ścienne:
Rzeczpospolita Polska w latach 1505 - 1648
Polska w latach 1648 - 1764
- atlasy historyczne: Atlas Historyczny Świata, red. J. Wolski, Warszawa - Wrocław 1991.
- mapki w podręczniku: J. Choińska, K. Zielińska, Historia nowożytna do 1815 roku. Ludzie - społeczeństwa - cywilizacje, cz. II, Warszawa 2002.
- zeszyty ćwiczeń: W. Chybowski, Historia. Zeszyt ćwiczeń na mapkach konturowych, Warszawa 2000.
- krzyżówka na tablicy i skserowana dla uczniów
- plansza z nazwami miejscowości
- losy z numerkami lub poleceniami do poszczególnych zadań

Przebieg lekcji:

- Powitanie uczniów i gości obecnych na lekcji
Ustalenie tematyki zajęć

- Zapis tematu na tablicy: Czytanie map historycznych

- Wprowadzenie nauczyciela do tematu: ustalenie wraz z uczniami celowości wykorzystywania map na lekcjach historii. Określenie rodzajów map.

- Zapoznanie uczniów z warunkami konkursu - uczestnictwa w lekcji:

Klasa jest podzielona na 5 rywalizujących ze sobą grup, każda po 7 osób. Konkurs będzie dwuetapowy. W I etapie każda grupa odpowie na 2 pytania o tej samej skali trudności, natomiast II tura zmagań upłynie pod hasłem "która grupa pierwsza ta lepsza", czyli na pytanie odpowiada ta grupa, która pierwsza się zgłosi. Proszę pamiętać, że za poprawną odpowiedź zespół otrzyma 2 punkty, ale z pytaniami konkursowymi zapoznają się wszystkie zespoły, bo w przypadku pomyłki grupy odpowiadającej, kolejny zespół ma szansę na odpowiedź, ale już za 1 punkt. Liczy się pierwsza odpowiedź. Ta grupa, która zbierze największą ilość punktów wygrywa, wszyscy jej członkowie otrzymują oceny bardzo dobre.

Uwaga! Proszę, aby każda grupa wybrała ze swego grona osobę odpowiedzialną za zliczanie
punktów i drugą osobę, która będzie zgłaszać grupę gotową do udzielenia odpowiedzi. Pytania konkursowe odczytuje wszystkim grupom nauczyciel.

PYTANIA KONKURSOWE

I ETAP
1) Proszę kolejne grupy o wylosowanie numeru zestawu (od 1 do 5), a następnie pokazanie na mapie ściennej:
Sztumską Wieś i Korsuń (zestaw nr 1)
Kiejdany i Polanowo (zestaw nr 2)
Kłuszyn i Buczacz (zestaw nr 3)
Kircholm i Perejasław (zestaw nr 4)
Zbaraż i Oliwę (zestaw nr 5)
i określenie z jakimi XVII - wiecznymi wydarzeniami kojarzycie te miejsca?

2) Poproszę jedną osobę z grupy, aby wylosowała nazwę pewnej miejscowości, której ona grupie nie zdradzi. Następnie osoba ta korzystając z mapki w atlasie na str. 72 naprowadza członków swojego zespołu (również korzystających z mapy) na odgadnięcie tej nazwy. By im w tym pomóc może podać nazwę tylko jednego miasta i jednej rzeki znajdującej się w pobliżu tego tajemniczego miejsca ( posługując się określeniami: północ, południe, wschód, zachód, górny, dolny bieg rzeki itd.)

Dla ułatwienia dodam, że będą to miejsca zawieranych przez Polskę w XVII w. rozejmów i pokojów.
Mitawa (los nr 1)
Stary Targ (los nr 2)
Chocim (los nr 3)
Biała Cerkiew (los nr 4)
Buczacz (los nr 5)

II ETAP
1) Przy pomocy mapki w podręczniku na str. 151 przedstawcie na mapie ściennej:
a) szlak przemarszu wojsk szwedzkich na ziemiach polskich w 1655 r.
b) najdalszy zasięg powstania B. Chmielnickiego

2) Posługując się mapką w atlasie na str. 72, odpowiedzcie na pytanie - Co łączy następujące grupy nazw miejscowości i rzek?
a) Sztumska Wieś, Oliwa, Malbork, dolny bieg Wisły
b) Ryga, Kircholm, Dorpat, dolny bieg Dźwiny
c) Biała Cerkiew, Korsuń, Kijów, dolny bieg Dniepru
Plansza z nazwami w / w miejscowości jest umieszczona przez nauczyciela w miejscu widocznym dla wszystkich uczniów.

3) Polecenie jednakowe dla wszystkich grup - rozwiążcie krzyżówkę, korzystając z mapki w atlasie na str. 72 (dokładnie zapoznajcie się z legendą tej mapki)
Polecenia do krzyżówki:

1. Nazwa głównej warowni położonej w ziemi, która została przyłączona do Polski po pokoju w Polanowie.
2. Ważny zamek nad dolnym Dnieprem.
3. Miasto polskie na Pomorzu będące jednocześnie warownią, ważnym ośrodkiem reformacji i szkolnictwa średniego (koło Oliwy)
4. Nazwa krainy historycznej będącej we wspólnym władaniu Korony i Litwy.
5. Najważniejsza twierdza polska na Podolu (podajcie pierwszy człon tej nazwy ).
6. Kolor, którym zaznaczony jest Głogówek - miejsce schronienia się Jana Kazimierza w czasie potopu.

Oczekiwane odpowiedzi:


Po udzieleniu wszystkich poprawnych odpowiedzi (nie wystarczy podanie samego hasła) jedna osoba ze zwycięskiej grupy zapisuje dane w krzyżówce przygotowanej przez nauczyciela na tablicy.
4) Polecenie jednakowe dla wszystkich grup - w swoich zeszytach do ćwiczeń na mapkach konturowych wykonajcie zadania ze str. 42.
Ćwiczenie opracowane przez W. Chybowskiego [w: ] Historia, Zeszyt ćwiczeń na mapkach konturowych, Warszawa 2000., o treści:
Posługując się mapką konturową Rzeczypospolitej w XVII wieku:
- Napisz literę A obok miejscowości, gdzie walczył ze Szwedami hetman Stefan Czarniecki, a literę B obok miejscowości, gdzie ze Szwedami walczył Jan Karol Chodkiewicz. Dodatkowo podkreśl linią pojedynczą nazwy tych miejscowości.
- Zamaluj na brązowo terytorium, które Zygmunt III Waza przekazał Polsce w 1600 roku, co stało się bezpośrednim powodem wybuchu wojny polsko - szwedzkiej.
- Postaw znak X w miejscu, w którym doszło do bitwy morskiej w 1627 roku.
- Oznacz literą C terytorium tak zwanych Inflant szwedzkich, a literą D - teren tak zwanych Inflant polskich.
- Dwiema kreskami podkreśl nazwę miejscowości, w której doszło do zawarcia rozejmu w 1622 roku.
- Nanieś na mapkę dwa orientacyjne kierunki wkroczenia wojsk szwedzkich na teren Rzeczypospolitej w 1655 roku.
- Podkreśl jedną kreską co najmniej pięć nazw miejscowości umieszczonych na mapce, które związane były bezpośrednio z wydarzeniami w okresie potopu szwedzkiego (...)
Punkty otrzymuje tylko ta grupa, której wszyscy członkowie poprawnie rozwiążą ćwiczenie - każdy na swojej mapce konturowej w zeszycie ćwiczeń. Nauczyciel sprawdza poprawność wykonania zadania w czasie, gdy jeden z uczniów zwycięskiej grupy wykonuje dodatkowo to ćwiczenie na dużej planszy, przedstawiającej powiększoną mapkę konturową z zeszytu ćwiczeń.

5) Mając do dyspozycji dwie mapy ścienne: jedną przedstawiającą RP pod koniec
XVI, a drugą RP w XVIII w., dokonajcie bilansu nabytków i strat terytorialnych państwa polskiego w XVII wieku.

6) Korzystając z dowolnie wybranej mapy uzasadnijcie, dlaczego Brandenburgii zależało na zdobyciu niezależności w Prusach Książęcych, a Szwecji na przejęciu Inflant w XVII w. Jak myślicie czy Brandenburgia i Szwecja zadowoliły się tymi nabytkami, czy nadal istniało dla Polski zagrożenie ze strony tych państw?

- Obliczenie punktacji i ogłoszenie wyników konkursu. Gratulacje dla grupy zwycięzców.
 

Opracowanie: mgr Olga Witczak

Wyświetleń: 8220