Drama a rozwój aktywności twórczej dzieci w przedszkolu

"O dramie się nie pisze, nie mówi, dramy się nie fotografuje i nie filmuje, dramę się robi".
Anna Dziedzic


Specyficzną metodą edukacyjną, która polega na rozwiązywaniu problemów poprzez działania w roli, poprzez uczestniczenie w fikcji dramatycznej, najczęściej improwizowanej, jest drama. Dziecko, wchodząc w rolę, odkrywa poprzez wysiłek fizyczny i emocjonalny to, co jest w nim samym. Na zajęciach dramy wyobrażenie zmienia się w czyn.

Drama wzbogaca wyobraźnię, rozwija pamięć, pobudza do działania twórczego, rozbudza refleksje, pomaga w zrozumieniu motywacji różnych zachowań, pozwala na samodzielną analizę utworu literackiego.
Nauczyciel przedstawia dzieciom fikcyjną sytuację, a oni, wykorzystując wyobraźnię, pamięć, zmysły, swoje ciało i głos, przedstawiają coś, co nie jest w danej chwili obecne. Drama to jedyna metoda, która w swej istocie zainteresowana jest jednostką, jej indywidualnością i niepowtarzalnością. To jedyna metoda, która angażuje na jednym zajęciu wszystkich wychowanków.
Drama to wielka przygoda, niespodzianka, to ogromne napięcie, które rozciąga się pomiędzy wyobrażeniem i działaniem. Gdy uczestnicy dramy mają różne poglądy, napięcie jest większe i wejście w rolę jest głębsze.
Warto uświadomić sobie, iż drama nie jest jednak ani teatrem, ani spektaklem, ani aktorstwem. W teatrze jest aktor i widz, w dramie nie ma takiego podziału, wszyscy uczestniczą jednocześnie w fikcji dramatycznej. W teatrze są gotowe scenariusze, rekwizyty, kostiumy, scena. Drama nie ma gotowych scenariuszy i nie ma inscenizacji, przedstawienia końcowego. W dramie ważne są efekty uzyskiwane na każdych kolejnych zajęciach, ważny jest sam proces, a nie efekt końcowy w postaci spektaklu.

Nauczyciel, który pracuje metodą dramy szybko zauważa, iż dzieci łatwiej przyswajają wiedzę, szybciej osiągają określone umiejętności, wcześniej dorośleją społecznie, stają się śmielsze i bardziej aktywne twórczo.
Nauczyciel dramy to człowiek, który ma otwarty i poszukujący umysł. Powinien przede wszystkim lubić dzieci, być otwarty, twórczy, nie bać się nowości, powinien umieć wytworzyć w grupie atmosferę przyjaźni, darzyć zaufaniem samego siebie i wychowanków. Najważniejsze jest jednak to, by miał solidne przygotowanie do pracy tą metodą. Musi jasno określić cel sobie i dzieciom, podać techniki, za pomocą których osiągnie cel. Każdy element dramy jest jednakowo ważny, dlatego nauczyciel musi być pewny tego, co robi i jak robi. Na zajęciach nie może być chaosu, muszą być dokładnie opracowane narzędzia, choćby nawet sposób zwracania się do dzieci, sposób zapowiedzi zadania, metoda wchodzenia w rolę. Dzieci bardzo szybko wyczują niepewność nauczyciela, tracą zaufanie, przestaną zajęcia traktować serio. Dlatego też nauczyciel musi być do zajęć dramowych bardzo dobrze przygotowany.

Przygotowanie nauczyciela do zajęć dramowych (wg Anny Dziedzic) polega na: - ustaleniu celu zajęć,
- okresleniu tematu,
- ustaleniu fikcyjnego miejsca, w którym będzie rozgrywała się akcja dramy,
- przypisaniu ról dzieciom i sobie,
- określeniu ważnego wydarzenia, od którego zacznie się drama,
- ustaleniu struktury zajęć i zasad kierowania grupą.

B. Way podaje w swojej książce następujące etapy wchodzenia w dramę:
- wykorzystywanie pięciu podstawowych zmysłów,
- wyobraźnia,
- używanie, doskonalenie i panowanie nad własnym ciałem,
- mowa albo ćwiczenie się w rozmawianiu,
- odkrywanie emocji i panowanie nad nimi,
- intelekt.

RÓŻNE TECHNIKI DRAMY

Chociaż podstawą dramy jest rola, jednak należy używać wielu technik, ponieważ rzadko zdarza się, aby w trakcie dramy wykorzystana była tylko jedna forma pracy. Wybór zależy od cech indywidualnych grupy i tematu, który chcemy zrealizować.

Rozgrzewka ma na celu uelastycznienie psychofizyczne uczestników, uwolnienie ich od napięć, wykorzystanie nagromadzonej energii. Jeżeli grupa odbywała przed chwilą zajęcia z duża ilością ruchu, zaproponujemy ćwiczenia wyciszające i koncentrujące. Jeśli natomiast były to zajęcia "siedzące", to w trakcie rozgrzewki należy wykorzystać potrzeby motoryczne dzieci, proponując im ćwiczenia dynamiczne.

Gry, zabawy, są szczególnie użyteczne na początku pracy z uczniami. Służą do integracji, przełamania lodów, dodania odwagi do działania. Można je wykorzystywać nawet w ograniczonej przestrzeni; zawsze są obwarowane określonymi regułami, poza które nie należy wychodzić.

Ćwiczenia wstępne są włączone do dramy jako wstępne kroki do jej istoty. Ujawniają się w nich różne stanowiska i sposoby podejścia do tematu. Są użyteczne jako wstępny sondaż opinii do dalszego poprowadzenia dramy. Ćwiczenia te, podobnie jak gry, są kierowane i kontrolowane przez nauczyciela.

Elementy pantomimy to swobodna, spontaniczna, a jednocześnie wymagająca precyzji forma, szczególnie lubiana przez dzieci. Jest niewerbalną formą komunikowania się. Uczy oszczędnej ekspresji i operowania symbolem. Może silnie pobudzać emocjonalnie.

Stop - klatka - obraz zatrzymany w ruchu polega na zatrzymaniu akcji, zastygnięciu w bezruchu. Skupia uwagę na jakimś ważnym aspekcie tematu, dając czas na jego analizę, refleksję. Zachęca do dyskusji "poza" akcją. Rozwija myślenie symboliczne i świadomość "zewnętrznego" wyrażania myśli. Technika pożyteczna przed wprowadzeniem "pomników" ("rzeźb"), jednego z typowych dla dramy zadań.

"Tworzenie pomników" polega na uplastycznieniu sytuacji: jako tworzywo do uformowania "rzeźby" służą członkowie grup, w których jedna osoba (lub więcej) występuje w roli rzeźbiarza. Zadaniem pozostałych uczestników jest następnie określenie czy nazwanie "pomnika".

Rysowanie, pisanie w trakcie dramy (nie przed czy po), występujące jako jej element. Rysowanie uwiarygodnia sytuację, konkretyzuje wyobrażenia. Jest to forma pracy bliska dzieciom, jakkolwiek wymaga odpowiednich warunków. Chodzi także o pisanie w konkretnym celu. Pisanie pomaga pogłębić przeżycie, skłania do refleksji. Jest to także forma zapisu doświadczenia. Rysowanie i pisanie to ciche, medytacyjne ćwiczenia, wymagające koncentracji i odpowiedniej ilości czasu dla osób pracujących w różnym tempie.

Etiudy dramowe polegają na pracy w grupach na zadany temat, na przykład wymyślanie akcji dramowej do tematu "podróż". Dają możliwość zbudowania serii powiązanych scenek - interpretacji czy ilustracji tematu. Wymagają samodzielnej pracy zespołu. Rozwijają kreatywność, dają przedsmak pracy artystycznej - znajdywania odpowiedniej formy wyrażania idei. Etiudy mogą służyć do podsumowania umiejętności osiągniętych w trakcie zajęć dramowych.

Wywiady, rozmowy to forma dla różnych grup wiekowych związana z mediami, sądami, różnego rodzaju instytucjami życia społecznego itd. Angażuje intelektualnie i emocjonalnie. Wymaga stawiania odpowiednich pytań i udzielania na nie odpowiedzi. W pracy w parach aktywizuje i angażuje obie strony. Wywołuje kontrastujące punkty widzenia oraz daje możliwość dłuższej kontynuacji tematu.

Dokumentowanie jest formą pracy polegającą na zbieraniu materiałów (informacji ) na określony temat. Może zawierać elementy innych technik: wywiadów, rysowania, pisania tekstów itd. Motywuje do szerszego i jednocześnie precyzyjnego badania faktów. Często włącza role ekspertów. Forma pracy szczególnie cenna jako metoda dydaktyczna.

Sytuacje symulowane motywują do otwartego wypowiadania się, są dobrym sposobem do zderzania różnych punktów widzenia, nie wykluczając kreowania sytuacji negatywnych, oraz do rozpoczynania dyskusji w poszukiwaniu słuszności i prawdy. W miarę ścisłe określanie ról i sytuacji do odegrania.

Zebrania - spotkania mogą dotyczyć sytuacji przedszkolnych, społecznych, rodzinnych itd. Są organizowane w celu wymiany informacji, wyrażenia protestu, wywołania interwencji w trudnych sytuacjach lokalnej społeczności itp. Zebrania to łatwy sposób wciągania uczestników w role. Nauczyciel może wejść w rolę przewodniczącego zebrania i kontrolować jego przebieg. Taka forma zajęć może być wykorzystywana w różnych grupach wiekowych.

Improwizacja rozwinięta jest to forma pracy najbliższa autentycznemu doświadczeniu. Udział bierze cała grupa wraz z nauczycielem, który także występuje w "roli" i kontroluje sytuację od "wewnątrz". Improwizacja angażuje wszystkich jednocześnie i wymaga stawiania czoła sytuacjom "tu i teraz".

PODSUMOWANIE

- Drama powinna być zawsze skoncentrowana na dziecku, co oznacza, ze wykorzystuje jego przeżycia, wyobraźnię, sposób mówienia, motywację do pracy oraz zainteresowania. Jednocześnie uczenie się przez dramę zależy od udziału nauczyciela, który dąży do nowych form i świeżych dróg poznania wzbogacając istniejące już doświadczenia dzieci. Drama edukacyjna stwarza szczególną możliwość rozwoju tych doświadczeń.
- Drama w kontekście edukacyjnym nie zajmuje się transmisją umiejętności teatralnych, lecz konstrukcją wyobrażonego doświadczenia i poszerzeniem obszaru tego doświadczenia. Jest to szczególnie efektywny kontakt, w którym dzieci eksperymentują z nowymi pomysłami, wartościami, rolami i językiem akcji - w konkretnej sytuacji, w której mogłyby się znaleźć w sposób naturalny. Drama dotyczy zatem zdobywania przez dzieci doświadczeń, a nie ich "występowania" w sensie teatralnym.
- Drama jest działaniem praktycznym, bezpośrednim, angażującym zarówno emocje, jak intelekt. Jest próbą łączenia tego co osobiste i intuicyjne z tym co obiektywnie poznawcze. Drama wnosi do nauczania wymiar akcji przez wyobrażone użycie czasu, przestrzeni, osób.
- Drama jest społeczną drogą wywoływania i interpretowania zachowań ludzkich w wyobrażonej akcji, które korespondują z sytuacjami z realnego życia (wyobrażone doświadczenie powinno zawierać dla uczestników jakość realnego życia).
- Drama, jako metoda pomocnicza powinna być dostępna dla każdego nauczyciela i wychowanka. Natomiast praktyczne umiejętności działania w dramie należy ćwiczyć tak, jak to się dzieje w przypadku warsztatu pracy plastyka, muzyka czy naukowca.
- Drama nie wymaga od nauczyciela jakiejś nadzwyczajnej specjalizacji w jej zakresie ani szczególnych warunków zewnętrznych do jej realizacji. Nie wymaga też środków finansowych, co przy jej uniwersalności czyni z niej idealne narzędzie w praktyce edukacyjnej.

Jednak niektórzy nauczyciele mają jeszcze mało wiedzy na temat dramy. Lektura nie wystarczy. Nauczycielom potrzebne jest przede wszystkim uczestnictwo w warsztatach dramy. Postarajmy się podarować dzieciom tę niezwykle ciekawą formę pracy, sprawiającą im radość oraz rozwijającą ich aktywność twórczą w wieku przedszkolnym.

"Warto rozpropagować tę formę ze względu na jej wyjątkowe walory związane z uaktywnieniem całego zespołu uczniowskiego i odwołaniem się do 'królestwa wyobraźni' naszych uczniów. Drama jest" odnalezionym kluczem ", za pomocą którego pomagamy otwierać drzwi prowadzące do bogatego, a tak często nie wykorzystanego skarbca."
Maria Gudro


Literatura:
1. Drama. Poradnik dla nauczycieli i wychowawców.
2. Dziedzic A., Pichalska J., Świderska E., - "Drama na lekcjach języka polskiego", WsiP, Wa-wa 1992.
3. Pankowska K., - "Edukacja przez dramę", WsiP, Wa-wa 1997.
4. Way B., - "Drama w wychowaniu dzieci i młodzieży", WsiP, Wa-wa 1991.
 

Opracowanie: Beata Bednarek

Wyświetleń: 7020