Katalog

Joanna Małocha
Sztuka, Ćwiczenia

Erwin Panofsky. Ikonografia i ikonologia - analiza artykułu

- n +

Erwin Panofsky, Ikonografia i ikonologia 1 - analiza artykułu

ĆWICZENIE: Po zapoznaniu się z wyżej wzmiankowanym artykułem z zakresu teorii sztuki określ:
  1. Zasadnicze tezy autora uporządkowane w ciąg myślowy (z zaznaczeniem łączników między poszczególnymi myślami).2
  2. Ocenę przydatności tekstu w formacji intelektualnej historyka sztuki.3
  3. Własne refleksje nad tekstem.4
PRZYKŁADOWE ODPOWIEDZI: I. ZASADNICZE TEZY AUTORA UPORZĄDKOWANE W CIĄG MYŚLOWY Analiza dzieła sztuki, czy każda wypowiedź w ogóle, musi uwzględniać trzy warstwy treści lub znaczenia omawianego przedmiotu. Najniższą warstwę stanowią treści pierwotne, zwane inaczej naturalnymi. Wyróżnia się ich podział na przedmiotowe i wyrazowe. W obydwu jednak wypadkach składają się one na świat motywów artystycznych i podlegają opisowi preikonograficznemu. Właściwe przeprowadzenie owej analizy pseudoformalnej wymaga od interpretatora posiadania bogatego doświadczenia praktycznego. Dodatkowo winno ono być sprawdzane wnikaniem w sposób, w jaki - w różnych warunkach historycznych - rzeczy i zdarzenia znajdowały wyraz w formach (historia stylu). Dalsze treści, tzw. wtórne lub umowne, składają się na świat obrazów, opowieści i alegorii i zajmuje się nimi analiza ikonograficzna. Na tym etapie działania badawczego niezbędna jest znajomość specyficznych tematów i pojęć wynikająca z obeznania z źródłami literackimi. Wiedzę tą zaś sprawdza wejrzenie w sposób, w jaki - na przestrzeni wieków - tematy i pojęcia wyrażane były za pomocą rzeczy i zdarzeń (historia typów). Najgłębsze wreszcie znaczenia wewnętrzne (inaczej treści) - składające się na świat wartości "symbolicznych" - omawia interpretacja ikonologiczna. Zakłada ona wyposażenie badacza w tzw. "syntetyczną intuicję" czyli - uwarunkowaną psychologią i światopoglądem interpretatora - znajomość zasadniczych skłonności umysłu ludzkiego. Jednakże opieranie się w pracy naukowej na tej tylko zdolności intelektualnej byłoby pewnym niebezpieczeństwem. Stąd poprawność interpretacji gwarantuje obeznanie z historią objawów kulturowych lub "symboli" w ogóle (tj. wiedza o tym, jak - w zmiennych warunkach historycznych - istotne dążności umysłu ludzkiego wyrażane są za pomocą specyficznych tematów i pojęć). Pamiętać jednak należy, że "te trzy wyraźnie zróżnicowane kategorie (...) w rzeczywistości odnoszą się do różnych aspektów jednego zjawiska, mianowicie do dzieła sztuki jako całości". II. OCENA PRZYDATNOŚCI TEKSTU W FORMACJI INTELEKTUALNEJ HISTORYKA SZTUKI E. Panofsky zwraca uwagę na umiejętności jakimi powinien dysponować historyk sztuki, aby móc przeprowadzić prawidłową analizę dzieła. Każdy z trzech etapów tego działania badawczego (opis preikonograficzny, analiza ikonograficzna i interpretacja ikonologiczna) stawia w tym względzie osobne wymagania. Przy czym, według autora, uświadomienie sobie zakresu wiedzy, który gwarantuje poprawność interpretacji jest równie ważne jak umiejętność wykorzystania przez interpretatora całości tego "wyposażenia" w jednym, nierozerwalnym i nie podzielonym sztucznie procesie. Opis preikonograficzny zakłada bogate doświadczenie praktyczne, stale zresztą pogłębiane, czyli de facto - znajomość rzeczy i zdarzeń. W parze z tym winna iść wiedza o tym, jak - w zmiennych warunkach historycznych - rzeczy i zdarzenia wyrażane były za pomocą form. Wiadomości na tym poziomie powinny więc być uporządkowane według zasady regulującej, którą można określić jako historię stylu. Analiza ikonograficzna opiera się na znajomości źródeł literackich, tj. specyficznych pojęć i tematów. I o ile etapowi pierwszemu "towarzyszyła" historia stylu, tak teraz nieodzowna staje się wiedza z zakresu historii typów, która określa jak na przestrzeni wieków tematy i pojęcia wyrażane były za pomocą rzeczy i zdarzeń. Wreszcie interpretacja ikonologiczna postuluje posiadanie przez historyka "syntetycznej intuicji" czyli znajomości zasadniczych skłonności umysłu ludzkiego. Umiejętność ta, uwarunkowana psychologią i światopoglądem interpretatora, musi być jednak kontrolowana przez wiedzę z zakresu objawów kulturowych lub "symboli" w ogóle. Chodzi zatem o informacje obrazujące jak - w zmiennych warunkach historycznych - istotne dążności umysłu ludzkiego wyrażane były (i są) za pomocą specyficznych tematów i pojęć. III. OSOBISTA REFLEKSJA NAD TEKSTEM Tekst E. Panofsky'ego zwrócił moja uwagę na złożoność, a jednocześnie syntetyczność procesu analizowania dzieła sztuki. Za szczególnie ciekawe uważam zaakcentowanie wielości płaszczyzn aktywności ludzkiego intelektu do jakich sięga się na każdym "szczeblu" tego działania badawczego. Poszukiwanie przez historyka sztuki informacji w źródłach, które rzucają światło na polityczne, poetyckie, religijne, filozoficzne i społeczne dążenia badanej indywidualności, okresu i kraju powoduje nasunięcie się na myśl idealnego obrazu wszechstronnego humanisty. Dzięki takiemu ujęciu praca historyków zajmujących się określoną problematyką może uniknąć - mimo wszystko - zubożającego zaszufladkowania i wnikać w szereg procesów historycznych badając w sumie całość tego, co określa się mianem tradycji. Przypisy:
1. Artykuł ten dostępny jest w kilku periodykach i publikacjach zbiorowych z zakresu historii i teorii sztuki, stąd brak konkretnych danych bibliograficznych.
2. Ćwiczenie to służy rozwijaniu umiejętność dokonywania streszczeń dłuższego tekstu i "filtrowania" danych, oraz tworzenia spójnych i logicznych ciągów myślowych.
3. Ćwiczenie to służy rozwijaniu umiejętność przeprowadzania krytycznej oceny tekstu ze względu na określony jego aspekt.
4. Ćwiczenie to służy rozwijaniu umiejętność kształtowania własnej postawy względem omawianego zagadnienia (wypowiadania poglądów własnego "Ja").
 

Opracowanie: Joanna Małocha

Wyświetleń: 2447


Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione.