Projekt zajęć "Przeciw agresji"

Cel projektu i zadania związane z jego realizacją

Projekt skupiony wokół tematu agresji przeznaczony jest dla młodzieży. Daje on podstawową wiedzę na temat zachowań agresywnych i sposobów radzenia sobie z nimi w klasie i poza nią. Cykl przeprowadzonych przeze mnie zajęć ma zintegrować grupę i nauczyć jak radzić sobie z własną złością i agresją.

Konsekwencją powinno być zmniejszenie liczby zachowań agresywnych w klasach gimnazjalnych, zwiększenie integracji klasy, poszukiwanie nieagresywnych metod rozwiązywania konfliktów. Projekt przewiduje trzydniowy cykl zajęć, po trzy godziny każdego dnia.

Metody, które zastosowałam podczas realizacji projektu są metodami aktywnymi. Pozwalają na zaangażowanie uczniów, umożliwiając im osobiste przeżywanie treści poszczególnych zajęć. W zajęciach posługuję się następującymi technikami: krąg, praca w małych grupach, "burza mózgów", miniwykład, drama, rysunek, ćwiczenia integracyjne, omówienie - rundka końcowa.

Opis metod

- Krąg - to zmiana struktury izby klasowej, ustawienie krzeseł w kręgu. Jest to przestrzeń dospołeczna ułatwiająca nawiązywanie kontaktów międzyludzkich. Takie ustawienie krzeseł wzbudza w uczniach zainteresowanie, ułatwia nawiązywanie kontaktu wzrokowego.

- Praca w małych grupach - dzielimy klasę na małe zespoły. Można wtedy jak najwięcej uczniów zaangażować w bezpośrednią prace, a przy okazji zdynamizować grupę. Można dać uczniom swobodę wyboru - sami dobierają się w grupy lub możemy narzucić skład. W każdej grupie potrzebna jest osoba, która pełni funkcję sekretarza.

- "Burza mózgów" - technika ta służy wytworzeniu dużej ilości pomysłów pomocnych w rozwiązywaniu danego problemu. Dzięki temu orientujemy się, jaką uczniowie mają wiedzę na dany temat.

- Miniwykład - króciutki wykład mający na celu przekazanie uczniom informacji. Może on być sposobem wprowadzenia w temat, na jakim chcemy się skupić, jest też bardzo dobrym sposobem na krótkie przekazanie informacji i wprowadzenie w rozmowę nad danym projektem.

- Drama - odgrywanie scenek, tematycznie związanych z sytuacjami, które występują lub mogą wystąpić w rzeczywistości. "Aktorzy" powinni zgłosić się sami. Scenariusz układają uczniowie. Oni ustalają, kto gra jaką rolę, co mają robić, jakie będzie zakończenie. Każda scenka powinna być omówiona z uwzględnieniem odczuć aktorów i widzów.

- Rysunek - jest bardzo atrakcyjną formą przekazu, wykorzystywaną do ukierunkowania ekspresji uczniów. Zdolności plastyczne nie mają tu znaczenia.

- Ćwiczenia integracyjne - mają na celu zintegrowanie uczniów. Pomagają uczestnikom w lepszym poznaniu siebie nawzajem.

- Omówienie - rundka końcowa - po każdych zajęciach prowadzący powinien spytać uczniów, z jakimi odczuciami kończą spotkanie, czy coś ich poruszyło, zastanowiło, co sądzą o zajęciach?

Projekt

Dzień pierwszy

1. Zaczynam od zajęć wprowadzających, które mają pokazać uczestnikom sens zajęć, zaciekawić i zmotywować do dalszej pracy.

2. Ustalamy także zasady pracy grupowej, na które wszyscy powinni się zgodzić, np. nie przerywamy innych wypowiedzi, nie oceniamy, nie komentujemy, mówimy na temat, jesteśmy dyskretni.

3. Burza mózgów wokół słowa "agresja", które piszemy na tablicy. Zapisujemy wszystkie skojarzenia uczniów, weryfikujemy i omawiamy wspólnie.

4. Kolejnym punktem zajęć jest miniwykład na temat agresji i jej rodzajów. Podczas wcześniejszej rozmowy z uczniami i wychowawcami klas stwierdziłam, iż jest to niezbędne do dalszego prowadzenia zajęć, gdyż uczniowie nie dysponują potrzebną wiedzą na ten temat.

5. Drama dotycząca agresji i sposobów jej pokonywania. Scenki wymyślone i zagrane przez uczniów. Klasę dzielę na zespoły, każdy ma za zadanie przygotować jedną scenkę. Później je omawiamy z uwzględnieniem odczuć "widzów" i "aktorów", pytam o wnioski i refleksje.

6. Rundka końcowa - co było dla mnie ważnego na dzisiejszych zajęciach?

Dzień drugi

1. Rozpoczynamy ćwiczeniami integracyjnymi:

- W jakim stopniu znam Ciebie?
Pozwolą one na refleksję, w jakim stopniu inni nas znają i w jakim potrzebują poznać. Ochotnik staje twarzą do ściany. Pozostali członkowie grupy stają pod przeciwległą ścianą. Na znak prowadzącego ustawiają się w takiej odległości od ochotnika, która daje mu informacje, w jakim stopniu go znają. Im mniej wiemy i więcej chcemy się dowiedzieć, tym stajemy dalej od niego. Na znak prowadzącego ochotnik odwraca się twarzą do grupy. Pytamy się go, czy takiego ustawienia się spodziewał, jeżeli nie, to jak sobie wyobrażał, że się ustawią. Może on zadać pytanie: czego chcesz się o mnie dowiedzieć?
Na koniec pytamy go o przeżywane emocje.

- Gorące krzesło
Ochotnik siada na specjalnie przygotowanym krześle. Pozostali członkowie grupy (jeśli chcą) zwracają się do niego i kończą zdania:

Lubię w Tobie, podoba mi się.......
Czasami przeszkadza mi w Twoim zachowaniu......

Prowadzący pilnuje, aby osoba zwracająca się do ochotnika kończyła obydwa zdania w podanej kolejności. Nie pozwalamy mówić tylko o tym, co komuś przeszkadza. Na zakończenie pytamy ochotnika, czy dowiedział się czegoś nowego na swój temat? Jak czuje się po ćwiczeniu?

2. Kolejnym punktem zajęć dnia drugiego jest rysowanie plakatu na temat: "Agresji - nie" Klasę dzielimy na grupy, albo pozwalamy uczniom podzielić się samym. Każda grupa wybiera swojego lidera, który kieruje pracą w grupie.
3. Pod koniec zajęć każda z grup prezentuje swoje prace, wspólnie je omawiamy, następnie umieszczamy je na korytarzu szkolnym lub w klasie.
4. Podsumowanie i rozmowa na temat: co nam te zajęcia dały? Co należy przemyśleć? Do czego jeszcze wrócić?

Dzień trzeci

1. Dzień trzeci podobnie jak poprzednie zaczynamy od zmiany struktury grupy - siadamy w kręgu.
2. Omawiamy przyczyny i skutki agresji. Praca w grupach. Każda z grup rozmawia na jeden z zadanych tematów i zapisuje wnioski. Potem przedstawia je całej klasie.

Tematy:
- co czuje ofiara?
- jakie są skutki agresji?
- co czuje agresor?
- jakie są przyczyny agresji?

3. Podsumowanie - praca w grupach, odpowiadamy na pytanie: jak się czuję, gdy inni są wobec mnie agresywni? Uczniowie sobie przypominają sytuacje, kiedy ktoś potraktował ich agresywnie.
Pytamy: jak się wtedy czuli?, jak reagowali, czy agresywnie?, czy mieli ochotę na utrzymywanie kontaktu z tą osobą?

4. Młodzież, aby móc dostrzegać odczucia drugiej osoby w zróżnicowany i świadomy sposób, musi się najpierw nauczyć uzmysławiać sobie własne uczucia, dopuszczać do tego by się pojawiły oraz otwarcie je wyrażać.
Młodzi ludzie powinni umieć doświadczać tego, że złość, wściekłość i agresja leżą w naturze każdego człowieka i dlatego oni również mogą je odczuwać. Mają temu służyć kolejne ćwiczenia i zabawy:

- Alfabet przezwisk

Każda osoba wypisuje litery alfabetu - jedną pod drugą na kartce papieru (x i y odrzucamy), a następnie szuka możliwie jak najwięcej przezwisk, zaczynających się od poszczególnych liter. Dopuszczalne powinny być także słowa tabu. Ćwiczenie to może wykonywać cała grupa wspólnie.
Zastanawiamy się później, co oznaczają te przezwiska, które z nich są najbardziej dotkliwe i dlaczego?

- To miejsce należy do mnie

Grupa tworzy koło, pośrodku którego ustawiamy jedno krzesło. Siada na nim dowolna osoba i stara się bronić swojego miejsca przed inną osobą, która przez około 5 minut usiłuje - tylko w sposób werbalny - zakwestionować fakt, że jest to jego miejsce. Następnie zamieniają się rolami. Każda ze stron może podawać argumenty, grozić, obrażać, błagać schlebiać, płakać. Ataki fizyczne są niedozwolone. Zamiast o miejsce na krześle może chodzić, np. o książkę. Zabawa ta pokazuje, w jaki sposób różni ludzie zgłaszają i bronią swoich potrzeb, jak są uparci i wytrwali albo jak łatwo się poddają i jak szybko zaczynają być agresywni z powodu najmniejszych drobiazgów. Pokazuje także, w jaki sposób bezradność, bezsilność i brak dostatecznych argumentów prowadzą do agresywnego zachowania.

- Wściekłe skojarzenia

Każda osoba pisze na swojej karteczce słowo "wściekłość" i zatacza wokół niego kółko. Potem pisze ze wszystkich stron różne skojarzenia, to znaczy wyrazy w dowolnej formie, które mu tylko przychodzą do głowy. Następnie wspólnie przyglądamy się tym skojarzeniom. Uczestnicy mogą również wykonać podobną "mapę złości" na dużym arkuszu papieru lub na gazetce ściennej.

- Znajomość ludzkich charakterów

Wszyscy otrzymują kartkę papieru, na której narysowane zostały wcześniej kontury ludzkiego ciała. Do tego szkicu każda z osób dorysowuje to, co uważa za najbardziej charakterystyczne w swojej osobie, na przykład: język, jeżeli jest ona szczególnie dowcipna lub gadatliwa. Figury te zostają przymocowane do ściany w dobrze widocznym dla wszystkich miejscu, a grupa próbuje odgadnąć, która z nich należy do poszczególnych uczestników.

- Obrona przed głupimi zaczepkami

Prowadzące do agresji sytuacje mogą zostać czasami złagodzone dzięki temu, że "ofiary" zareagują w sposób zaskakujący i błyskotliwy. Niestety w decydującym momencie rzadko komu przychodzi do głowy coś odpowiedniego. Młodzież zastanawia się nad niezwykłymi reakcjami na agresywne zaczepki samodzielnie, albo w małych zespołach, następnie przedstawia swoje propozycje na forum całej grupy. Można zaimprowizować scenki.

- Moje dobre strony

Uczestnicy siedzą w kręgu. Każde dziecko otrzymuje papier i długopis. Po krótkim zastanowieniu się wszyscy zapisują trzy przymiotniki, które określają ich najlepsze cechy (dobre strony). Później kartki zostają złożone i pomieszane. Każda osoba losuje jedną kartkę, czyta i próbuje rozpoznać autora, a następnie uzasadnia swoją decyzję.
Potem rozmawiamy na temat tego, co czujemy, gdy wymieniamy tylko zalety, a jak gdy zostaną przedstawione na forum grupy i jeszcze uzasadnione? Czy pozytywny obraz danej osoby przedstawiony przez nią samą różni się od zdania grupy?
5. Rundka końcowa - co nam dały te zajęcia?, co dla mnie było ważnego na tych zajęciach?

Jako podsumowanie trzech dni zajęć młodzież ułożyła klasowy regulamin przeciwko agresji, wydrukowała go na kółku informatycznym i powiesiła w widocznym miejscu w klasach.

Zakończenie i ewoluacja projektu

Po zakończonym cyklu zajęć w każdej klasie postawiłam pytania:
"Czy tego typu zajęcia Waszym zdaniem są potrzebne?"
"Co te trzy dni zajęć Wam dały?"
"Czy jesteście bardziej świadomi, jakie są skutki agresji?"
"Czy uczestniczenie w zajęciach zmieniło coś w Waszej klasie?"

Z wypowiedzi uczniów wynika, iż podczas zajęć nie tylko dobrze się bawili, ale również sporo dowiedzieli o sobie i kolegach z klasy. Większość potrafiła wymienić rodzaje zachowań agresywnych, a także nie sprawiło im trudności mówienie o skutkach i przyczynach takich zachowań.

Uświadomili sobie również, że agresja to część natury człowieka, ale należy starać się nad nią panować, obiektywnie oceniać swoje zachowanie i umieć korzystać z opinii innych.

Myślę, iż za wcześnie mówić o konkretnych zmianach w zachowaniu uczniów. Można jednak dostrzec większą życzliwość wobec siebie w klasach, chęć niesienia pomocy. U niektórych osób wzrosło poczucie własnej wartości, stały się pewniejsze i lepiej czują się w swojej klasie.

Dla mnie jako wychowawcy i nauczyciela zajęcia te miały dużą wartość, ponieważ pozwoliły mi lepiej poznać moich wychowanków z klasy trzeciej i innych uczniów, których uczę. Myślę też, że pomogą mi one w przyszłości wspomagać uczniów w przezwyciężaniu ewentualnych konfliktów.

Bibliografia

1. Aronson E., Człowiek istota społeczna. Warszawa 1995.
2. Bloch M., Rzeczywiście agresywna młodzież? "Opieka Wychowanie Terapia" 1998/2, s. 5-7.
3. Burian J., Rozwiązywanie problemu agresji w klasie. "Problemy Opiekuńczo - Wychowawcze" 2003, nr 1, s. 35-37.
4. BorowskaT., Mechanizmy przemocy i agresji. Konteksty edukacyjne. "Edukacja" 2001, nr 3, s. 29-35.
5. Frączek A., Agresja i przemoc wśród dzieci i młodzieży jako zjawisko społeczne, W: Agresja wśród dzieci i młodzieży. Perspektywa psychologiczna. Pod red. A. Frączka, I.Pufal - Struzik. Kielce 1996.
6. Radomska B., Problem agresji w szkole raz jeszcze. "Kajet" 2001, nr 3 (40), s. 14-15.
7. Grochulska J., Agresja u dzieci. Warszawa 1993.
8. Grochulska J., Reedukacja dzieci agresywnych. Warszawa 1982.
9. Hechsman K., Agresja i przemoc dzieci i młodzieży. "Nowa Szkoła" 1999/5, s. 57-58.
10. Jankowska J., Błąd wychowawczy nauczyciela a agresja uczniów. "Nowa Szkoła" 2000, nr 3, s. 41-45.
11. Karkowska M., Czarnecka W., Przemoc w szkole. Kraków 2000.
12. Knez R., Słonina W., Saper, czyli jak rozminować agresję.
13. Program profilaktyczno - wychowawczy dla klas 1-3 gimnazjum oraz klasy 1 szkół ponadgimnazjalnych. Kraków 2002.
14. Kubik B., Agresja w szkole. "Szkoła specjalna" 2001, nr 2, s. 104-112.
15. Leszczyńska E., Jak pokonać agresję? "Życie Szkoły" 2001, nr 8, s. 460-464.
16. Lubaszka P., Skibińska A. Jak przeciwdziałać agresji? "Życie Szkoły" 2002, nr 10, s. 615-619.
17. Łukasik I., Faustlos - program przeciwko agresji. "Edukacja i Dialog" 1998, nr 1, s. 38-42.
18. Obuchowska I.: Agresja. W: Encyklopedia Pedagogiczna. Warszawa 1995.
19. O agresji uczniowskiej - rozmowa z prof. A. Frączkiem, W: "Problemy Opiekuńczo - Wychowawcze" 2002, nr 1, s. 3-8.
20. Okoń W., Słownik Pedagogiczny. Warszawa 1984, s. 13.
21. Pilch T., Zasady badań pedagogicznych. Warszawa 1995, s. 42.
22. Portmann R., Gry i zabawy przeciwko agresji. Kielce 1999.
23. Pospiszyl I., Adaptacyjne źródła agresji dorastającej młodzieży. "Edukacja" 1998, nr 2, s. 15-21.
24. Skorny Z., Mechanizmy regulacyjne ludzkiego zachowania. Warszawa 1989, s. 186.
25. Stach R., Zachowania agresywne. "Nauka dla wszystkich" nr 428, 1989.
26. Wielka Internetowa Encyklopedia Multimedialna 2002.
 

Opracowanie: Marzanna Dogiel-Chodorowska

Wyświetleń: 12508