Katalog

Lidia Skorupa
Przyroda, Referaty

Zespół Parków Krajobrazowych województwa śląskiego

- n +

Zespół Parków Krajobrazowych Województwa Śląskiego

Zespół Parków Krajobrazowych Województwa Śląskiego istnieje od l stycznia 2000r. Obejmuje 8 parków krajobrazowych, z czego 5 parków leży na jego terenie w całości, a 3 parki tylko we fragmentach. Istotą każdego parku krajobrazowego jest ochrona przyrody i krajobrazu.

Wspólne reguły postępowania dla wszystkich parków w Zespole, które maj ą zapewnić realizację ekorozwoju to:
- zakaz lokalizacji inwestycji szczególnie szkodliwych dla środowiska
- obowiązek stosowania w budownictwie form architektonicznych nawiązujących do tradycji regionu i krajobrazu
- ograniczenie rozwoju budownictwa letniskowego
- konieczność zachowania bioróżnorodności oraz zasobów przyrody nieożywionej
- nakaz ochrony wartości kulturowych i krajobrazowych
- stymulowanie rozwoju działalności naukowej i dydaktyki na terenach chronionych.

Jak wspomniałam Zespół Parków Krajobrazowych Województwa Śląskiego obejmuje 8 parków, które przedstawię w krótkiej charakterystyce:
1. Park Krajobrazowy "Orlich Gniazd"
2. Park Krajobrazowy "Stawki"
3. Żywiecki Park Krajobrazowy
4. Park Krajobrazowy Beskidu Małego
5. Park Krajobrazowy Beskidu Śląskiego
6. Załęczański Park Krajobrazowy
7. Park Krajobrazowy "Cysterskie Kompozycje Krajobrazowe Rud Wielkich"
8. Park Krajobrazowy "Lasy nad Górną Liswartą"

Park Krajobrazowy "Orlich Gniazd"

Obszar Parku Krajobrazowego "Orlich Gniazd" położony jest na terenie woj. śląskiego i małopolskiego. Park obejmuje teren Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej, powierzchnia parku to 600,85km2. Powierzchnia i budowa geologiczna jest zróżnicowana pod względem krajobrazowym i przyrodniczym. Park zbudowany jest głównie ze skał mezozoicznych. Występują tam jaskinie oraz schroniska skalne. Największymi skupiskami odznaczają się Sokole Góry i rejon Olsztyna-ok.80jaskiń,z najgłębszą jaskinią o głębokości 75m.Charakterystycznymi elementami krajobrazu tego terenu jest mozaika wierzchołków wapiennych. Urozmaicona rzeźba terenu, różnorodne gleby, specyficzny mikroklimat zadecydowały o bogatej szacie roślinnej. Podstawowym elementem tego parku jest roślinność leśna, której charakterystycznymi składnikami są: buczyny, bory sosnowe, murawy wapienne.

Spośród zwierząt na szczególną uwagę zasługują: nietoperze-, które znaj duj ą ostoje w jaskiniach, oraz kilkanaście gatunków ssaków.
Na terenie PK "Orlich Gniazd" znajduje się 10 rezerwatów przyrody:
- "Zielona Góra" (gm. Olsztyn)
- "Sokole Góry" (gm. Olsztyn)
- "Kaliszak" (gm. Janów)
- "Parkowe" (gm. Janów)
- "Ostrężnik" (gm. Janów)
- "Góra Zborów" (gm. Kroczyce)
- "Bukowa Kępa" (gm. Janów)
- "Smoleń" (gm. Wolbrom)
- "Góra Chełm" (gm. Łazy)
- "Ruskie Góry" (gm. Pilica)

Przez ruiny średniowiecznych zamków prowadzi Szlak Orlich Gniazd, który stanowi główną oś turystyczną Jury. Zamki usytuowane na niedostępnych skalnych wzniesieniach - orle gniazda, dały nazwę PK Orlich Gniazd. Większość z nich z nich powstało w XIVw.; m.in. w Olsztynie, Mirowie, Bobolicach, Morsku, Smoleniu czy Podzamczu. Bardzo interesującym elementem krajobrazu są również obiekty sakralne:
np. warowny kościół Kanoników Regularnych w Wancerzewie.

Park Krajobrazowy "Stawki"

Ten niewielki park krajobrazowy o powierzchni zaledwie 17,32km (otulina-24,34 km) sąsiaduje od południowego zachodu z Wyżyną Krakowską.

PK "Stawki" generalnie utworzono ze względu na walory przyrodnicze, a przede wszystkim ze względu na występowanie rzadkich biocenoz leśnych, roślin chronionych oraz rzadkich ptaków.

Jest to teren wznoszący się na wysokości 234-238 m. n.p.m. Teren parku jest płaski, równinny, miejscami podmokły.

Elementem charakterystycznym dla przyrody tego parku są podmokłe lub wilgotne lasy reprezentowane przez łęgi, olsy, bory bagienne i grądy oraz śródleśne łąki i torfowiska. Najcenniejsze drzewostany znajdują się w rezerwacie "Wielki las" oraz uroczysku "Babski las". Rezerwat "Wielki las" o pow. 32,27 ha, utworzony w roku 1953, chroni kompleks wilgotnych lasów łęgowych na silnie podmokłym obszarze źródliskowym. Prawie 120 letni drzewostan tworzą głównie olsza czarna i jesion wyniosły. W runie wy stępuj ą rzadkie na niżu gatunki roślin górskich, np. trybula lśniąca, skrzyp olbrzymi, storczyk Fuchsa. W uroczysku "Babski Las" szczególnie cenne są fragmenty boru jodłowego.

Jedyne zabytki architektury znajdują się w Żurawiu. Murowany kościół z 1470r., później kilkukrotnie przebudowany, obecnie bezstylowy. Istnieje też barokowa kaplica cmentarna z ok. 1702r., z oryginalną kopułą nad prezbiterium.

Żywiecki Park Krajobrazowy

Utworzony w 1986r. Żywiecki Park Krajobrazowy jest najstarszym parkiem krajobrazowym w polskich Karpatach. Park rozciąga się w Beskidzie Żywieckim od Zwardonia na zachodzie po Korbielów na wschodzie. Na południu sięga po granicę ze Słowacją, na północy jego ograniczenie stanowi w przybliżeniu droga Jeleśnia - Żywiec. Otulina parku, której szerokość wynosi prawie l,3km opasuje nieregularnie prawie cały obszar Parku, dochodząc na północy do Żywca. Powierzchnia Żywieckiego Paku Krajobrazowego wynosi 38 870 ha, a pow. otuliny- 21 790 ha.

Skały tworzące Beskid Żywiecki powstawały w okresie kredy i trzeciorzędu na dnie morza. W końcowym okresie trzeciorzędu zostały sfałdowane, wypiętrzone i nasunięte na siebie tworząc tzw. płaszczowiznę. Dominującymi skałami są tutaj odporne na wietrzenie piaskowce magurskie, które poprzekładane łupkami ilastymi tworzą flisz karpacki. Najciekawsze skałki znajdują się w szczytowych partiach Pilska, w Dolinie Cebulowego Potoku i w obrębie grzbietowej części Romanki. Jaskinie mają charakter tektoniczny, a największa jest Jaskinia Wiekowa w Sopotni Wielkiej o dł. 101m., inna to Jaskinia przed Rozdrożem o dł. ł7m. Obie są pomnikami przyrody.

Jedynym szczytem na terenie "Żywieckiego" Parku Krajobrazowego, na którym występuje piętro kosodrzewiny, jest Pilsko wznoszące się na wysokość 1557m n. p. m. W rozległych kompleksach leśnych zachowała się interesująca fauna kręgowców reprezentowana przez: 39 gatunków ssaków, 106 gatunków ptaków lęgowych 5 gatunków gadów, 11 gatunków płazów oraz 23 gatunki ryb i jednego minoga. Na obszarze całego parku dość pospolite są: lis, kuna leśna, gronostaj. A także ssaki kopytne: Jeleń, sama, dzik.

Najcenniejsze obszary leśne są objęte ochroną w postaci 9 rezerwatów:
- "Butorza"
- "Muńcoł"
- "Dziobaki"
- "Srubita"
- "Oszast"
- "Gawroniec"
- "Romanka"
- "Pod Rysianką"
- "Pięć Kopców"

Park Krajobrazowy Beskidu Małego

Na zachodzie od Beskidu Śląskiego oddziela go Brama Wilkowicka, zaś na wschodzie od Beskidu Makowskiego oddziela go Dolina Skawy. Przełom rzeki Soły z trzema zbiornikami zaporowymi w Czańcu, Porąbce i Tresnej dzieli Beskid Mały na dwie części. Mniejszą zachodnią to Pasmo Magurki Wilkowickiej. Większa powierzchniowo część wschodnia to grupa Łamanej Skały znana też pod nazwą Góry Zasolskie lub Beskid Kocierski. Teren ten jest chroniony jako Park Krajobrazowy Beskidu Małego o powierzchni 25 770 ha. Wokół Parku utworzono strefę ochronną o pow. 22 253ha.

Prawie cały Beskid Mały zbudowany jest z piaskowców godulskich. Można także spotkać wapienie. Liczne skałki przybierają różne kształty, co jest dużą atrakcją turystyczną. Najbardziej cenne z nich to: baszta skalna w Kocierzu Rychwałdzkim oraz grupa skałek w Krzeszowie. Utworzone zostały 22 pomniki przyrody nieożywionej. Duże znaczenie przyrodnicze i poznawcze mają także jaskinie. 6 z nich zostało objętych ochroną. Najbardziej znaną jest Jaskinia Komonieckiego.

Dotychczas przeprowadzone badania flory roślin naczyniowych wykazały występowanie ponad 840 gatunków. Beskid Mały charakteryzuje się stosunkowo dużym udziałem (10%) roślin górskich, wśród których dominują gatunki reglowe i ogólnogórskie. Dużym walorem jest występowanie licznych przedstawicieli storczykowatych: np. kruszczyk błotny.

Na terenie parku występują -z kopytnych: dzik, sama i jeleń, zaś z drapieżników ryś, wilk, borsuk. Zanotowano wiele gatunków nietoperzy:
np. mroczka późnego; owadów: np. rzęsorka rzeczna oraz dwa gatunki ryjówek: aksamitną i malutką. Największym gryzoniem na tym terenie jest bóbr europejski, a łącznie zanotowano 36 gat. ssaków. Natomiast badania omitofauny wykazały 111 gat. ptaków lęgowych np. bociana czarnego.

Na terenie Beskidów obszary szczególnie cenne zostały objęte ochroną rezerwatową, należą do nich przede wszystkim fragmenty drzewostanów o charakterze naturalnym: "Szeroka", "Buczyna na Zasolnicy" i "Madohora".

Park Krajobrazowy Beskidu Śląskiego

Beskid Śląski jest najbardziej na zachód wysuniętą częścią Beskidów Zachodnich. Wyodrębniono w nim dwa południkowe pasma górskie: Czantorii i Baraniej Góry. Pasmo Czantorii stanowi zachodnie, mniejsze ramię Beskidu Śląskiego. Biegnie od Karolówki, przez przełęcz Kubalonka, Stożek Wielki, Czantorię Wielką, aż do Jasieniowej.

Park Krajobrazowy Beskidu Śląskiego został utworzony w 1998r. Położony jest w południowej części woj. śląskiego. Powierzchnia ogólna Parku wraz z otuliną wynosi 60 905ha, w tym pow. samego Parku 38 620ha. Park obejmuje głównie tereny leśne Beskidu Śląskiego.

Pierwotnie lasy zajmowały prawie całą pow. Beskidu Śląskiego. Lecz teraz pozostały tylko niewielkie fragmenty łęgów i grądów. W piętrze regla dolnego potencjalnym typem roślinności są buczyny z domieszką świerku, jodły, jaworu. Obecnie na siedliskach tych panują świerczyny wtórnego pochodzenia. Partie szczytowe powyżej l000m. n. p. m. to regiel górny z borem świerkowym.

Występuje tutaj wiele ssaków kopytnych: jeleń, sama, dzik, wilk i ryś.
W jaskiniach odnotowano wiele gat. zimujących nietoperzy np. gacek wielkouch. Lista ssaków zamyka się liczbą ok. 35 gat. Górską faunę ptaków reprezentują: głuszec, siwemiak, orzechówka. Jeśli chodzi o gady to występują tu jaszczurki: zwinka i żyworodna, padalec, zaskroniec. spotykamy także 13 gatunków płazów, np. salamandra, kumak górski czy rzekotka drzewna.

Obszary o charakterze naturalnym lub nieznacznie przekształcone, zostały uznane jako rezerwaty przyrody. Należą do nich: "Zadni Gaj", "Barania Góra", "Czantoria", "Wisła", "Stok Szyndzielni", "Dolina Łańskiego Potoku", "Kuźnie".

Załęczański Park Krajobrazowy

Załęczański Park Krajobrazowy w granicach woj. śląskiego leży na obszarze gminy Lipie i zajmuje powierzchnię 820ha z otuliną 2 629ha.

Na jego terenie znajduje się rezerwat geologiczny "Szachownica" o pow.l2,7ha. Chroni wapienne wzgórze porośnięte buczyną niżową i system podziemnych korytarzy będącym miejscem hibernacji nietoperzy.

Jaskinia Szachownica posiada całkiem inną genezę od pozostałych jaskiń Jury Polskiej. Powstała ona niedawno ok.l0,5tys. lat temu w wyniku rozmycia wapiennego wzgórza znajdującego się na kierunku odpływu topniejącego lądolodu zlodowacenia środkowopolskiego. W ścianach jaskini odsłaniają się liczne skamieniałe zwierzęta budujące jurajskie skały: amonity, belemnity. Szachownica jest wyjątkowym w kraju miejscem hibernacji wielu gatunków nietoperzy. Można tu spotkać: nocka dużego, nocka rudego, gacka brunatnego oraz mopki.

Park Krajobrazowy "Cysterskie Kompozycje Krajobrazowe Rud Wielkich"


Park Krajobrazowy "Cysterskie Kompozycje Krajobrazowe Rud Wielkich" powstał w roku 1994. Obejmuje obszar 49 387ha i otulinę o pow.14 010 ha. Położony jest w południowo-zachodniej części woj. śląskiego i zajmuje wschodnią część Kotliny Raciborskiej oraz północne fragmenty Płaskowyżu Rybnickiego.

Najnowsze prace florystyczne potwierdziły występowanie 49 gat. roślin naczyniowych objętych ochroną gatunkową. Natomiast 29 innych wyginęło tu na stanowiskach naturalnych w ciągu ostatnich stu lat. Florę parku wzbogacają gatunki przybyłe w sposób naturalny z różnych krain geograficznych, m.in.: z Niziny Węgierskiej przez Bramę Morawską, z Karpat i Sudetów.

Na obszarze Parku Krajobrazowego odnotowano 14 gatunków płazów, 6 gat. gadów, 236 gat. ptaków oraz 50 gat. ssaków. Spośród kręgowców uznawanych za zagrożone w skali kraju, zakwalifikowanych do "Polskiej Czerwonej Księgi zwierząt", w granicach parku przystępują do rozrodu: traszka grzebieniasta, bąk, bączek, hełmiatka, bielik, zielonka, podróżniczek, a przypuszczalnie także: gniewosz plamisty, rożeniec, koszatka i popielica.

Najbogatszym przyrodniczo terenem w obrębie PK "CKKRW" jest kompleks leśno-stawowy "Łężczok" w okolicach Raciborza, będący obecnie jedynym rezerwatem w granicach Parku. Ochronę prawną "Łężczoka" przez uznanie za rezerwat przyrody wprowadzono w 1957roku w celu zachowania wielogatunkowego lasu łęgowego, alei zabytkowych drzew, starorzeczy rzeki Odry ze stanowiskiem kotewki orzecha włoskiego oraz miejsc lęgowych awifauny. Rezerwat przyrody "Łężczok" zajmuje ok. 400ha, w tym 134ha powierzchni leśnej i 247ha stawów.

Park Krajobrazowy "Lasy nad Górną Liswartą"

Park Krajobrazowy "Lasy nad Górną Liswartą" został utworzony w 1999 roku. Jest położony w całości na terenie woj. śląskiego. Obejmuje on swoim zasięgiem kompleks lasów położonych w górnej zlewni rzeki Liswarty. Jego całkowita powierzchnia to50 746ha tym: park krajobrazowy-38.701ha,otulina-12.045ha.

Lasy wchodzące w skład Parku Krajobrazowego zajmują powierzchnię 29 744ha. Przeważają tutaj bory mieszane świeże oraz wilgotne, w drzewostanie dominuje sosna zwyczajna. Wzdłuż cieków rosną bogate lasy łęgowe z cennym zbiorowiskiem podgórskiego łęgu jesionowego. Cennymi zespołami leśnymi są także spotykane w południowej części parku grądy niskie z udziałem jesionu i olszy oraz świetlista dąbrowa ze stanowiskami roślin ciepłolubnych. Wśród zbiorowisk roślinności nieleśnej w Parku na uwagę zasługują wrzosowiska, wilgotne łąki oraz zespoły roślinności wodno-torfowiskowej. Największą osobliwością jest stanowisko pomnikowe róźanecznika katawbijskiego (gm. Kochanowice). Dużą grupę gatunków rzadkich stanowią rośliny górskie: widłak wroniec, wawrzynek wilczełyko, lilia złotogłów, rosiczka okrągłolistna, mieczyk dachówkowaty, storczyki, ciemiężyca zielona.

Najcenniejszym elementem fauny Parku są ptaki. Stwierdzono tu gniazdowanie 127 gatunków ptaków. Najcenniejsze to: bielik, bocian czarny, rybołów, orlik krzykliwy, błotniaki. W grupie drobnych ssaków na uwagę zasługują: popielica, koszatka, ryjówka aksamitna. Wśród gadów najrzadszy jest gniewosz plamisty. Fauna płazów liczy 12 gat.

W granicach parku znajdują się 3 rezerwaty przyrody: leśno-florystyczne "Cisy nad Liswartą" oraz "Cisy w Łebkach" -gm. Herby a także leśny "Raj chowa Góra" -gm. Boronów. Znajdują się tu również użytki ekologiczne: "Jezioro", "Jeziorko", "Bagienko w Pietrzakach" oraz projektowany użytek "Brzoza". Spośród kilkudziesięciu pomników przyrody warto wymienić głaz narzutowy w Olszynie czy okazałe dęby szypułkowe w Boronowie.
 

Opracowanie: Lidia Skorupa
nauczyciel PSP w Ciasnej

Wyświetleń: 2583


Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione.