Dziecko chore na astmę w szkole

Poradnik dla nauczycieli

Astma jest chorobą cywilizacyjną i poważnym problemem społecznym. Szacuje się, że dotyka ona blisko 2 mln. osób w Polsce i liczba ta stale rośnie.

Wciąż pokutuje stereotyp astmatyka skazanego na brak aktywności ruchowej, nic bardziej mylnego i krzywdzącego. Aktywne życie z astmą jest dziś nie tylko możliwe, ale wręcz zalecane.

Odkąd dziecko rozpoczyna edukację szkolną, szkoła staje się jednym z wymagających zwrócenia uwagi na problemy dziecka z astmą oskrzelową. Zarówno rodzice jak i nauczyciele powinni być świadomi tej choroby i jej wpływu na dziecko,

Z własnego doświadczenia wiem, iż wiedza na ten temat wśród nauczycieli jest dość znikoma, a umiejętność zachowania się w razie napadu duszności ucznia i udzielenie mu pierwszej pomocy może okazać się bezcenne.

Na podstawie dostępnych materiałów zebrałam najważniejsze informacje przydatne w praktyce nie tylko nauczyciela WF.

Astma wieku dziecięcego

Astma jest chorobą, w której przepływ powietrza w drogach oddechowych jest utrudniony na skutek zwężenia dróg oddechowych wynikającego ze skurczu mięśni, obrzęku błony śluzowej i obecności dużej ilości śluzu.

U chorych z astmą oskrzelową często dochodzi do wystąpienia lub zaostrzenia jej objawów w wyniku narażenia na czynniki powszechnie występujące w otoczeniu i niegroźne dla osób zdrowych. Czynniki te powodują zwężenie dróg oddechowych bezpośrednio wywołując skurcz mięśnówki lub pośrednio powodując powstanie stanu zapalnego w śluzówce a w efekcie takie objawy, jak duszność, świsty i kaszel.

Jednak w odróżnieniu od pacjentów dorosłych, astma u niemowląt i małych dzieci może nie przebiegać z towarzyszeniem typowych objawów zwykle łączonych z tą chorobą. U chorych na astmę dzieci, objawami astmy oskrzelowej może być: przyspieszony, głośny oddech, "wciąganie klatki piersiowej" i duszność. Pediatrzy, nie podejrzewając astmy, mogą wówczas podjąć postępowanie lecznicze takie, jak w przebiegu infekcji w drogach oddechowych.

Jakie są najczęstsze objawy astmy wieku dziecięcego?
- Skórne odczyny np. zaczerwienienie
- Spowolnione ruchy mniejsza wytrzymałość
- Długo utrzymujący się kaszel(bez gorączki)
- Kaszel o stałych porach
- Kaszel po wysiłku
- Świszczący oddech
- Objawy ze str. przewodu pokarmowego(bóle brzucha, wymioty, biegunka)
- Nawracające infekcje dróg oddechowych
- Reakcje alergiczne np. wodnisty katar, łzawienie oczu, kichanie)

Czy astma jest uleczalna

Astma jest chorobą długoletnia cechującą się długoletnim przebiegiem i skłonnością do nawrotów dolegliwości, które z różnym nasileniem utrzymuj ą się przeważnie przez całe życie. W zasadzie jest to choroba nieuleczalna, jednak dzięki prawidłowemu leczeniu można osiągnąć doskonałe efekty. Pewnym wyjątkiem jest remisja astmy dziecięcej w okresie dojrzewania, gdzie dziecko może wręcz zapomnieć o swojej chorobie, normalnie pracować, uczestniczyć w zajęciach sportowych. Rozpoznanie astmy nie jest wyrokiem - dzięki osiągnięciom współczesnej medycyny chory może wykonywać, brać udział w tych samych rodzajach aktywności jak jego rówieśnicy.

Czynniki wyzwalające napady duszności
- alergeny (roztocze, pyłki, zarodniki grzybów)
- wirusowe zakażenia dróg oddechowych
- czynniki drażniące (dym tytoniowy, zanieczyszczenia, zapachy)
- czynniki fizyczne (zimne powietrze, wysiłek, hiperwentylacja)
- leki (beta-adrenolityki, niesteroidowe leki przeciwzapalne)
- zmiany pogody
- czynniki emocjonalne
- czynniki hormonalne (cykl miesięczny, ciąża, choroby tarczycy)

Czynniki ryzyka rozwoju astmy można podzielić na osobnicze i środowiskowe. Zostały one ujęte w tabeli

Osobnicze	Środowiskowe
Geny	Aeroalergeny
Atopia(alergia)	Alergeny zawodowe
Nadreaktywność oskrzeli	Dym tytoniowy
Płeć	Zanieczyszczenie środowiska
Rasa	Infekcje układu oddechowego
	Infekcje pasożytnicze
	Czynniki socjalne
	Dieta i leki

Dziecko chore na astmę w szkole
1. Wychowawca powinien dowiedzieć się czy w jego klasie jest dziecko chore na astmę. Należy skontaktować się osobiście z rodzicami, pielęgniarką szkolną, poinformować pozostałych nauczycieli o chorobie dziecka
2. Rodzice powinni wyjaśnić istotę choroby, określić przyjmowane przez dziecko leki i ich objawy uboczne, oraz dawki
3. Należy ułatwić przyjmowanie leków przeciwastmatycznych w szkole tzn. stworzyć warunki, aby niedoinformowani nauczyciele i koledzy nie utrudniali dzieciom przyjmowania leku
4. Szczególnej uwagi wymaga rozmowa z klasą na temat choroby i jej objawów. Powinni rozumieć, iż nie należy wyśmiewać się, czy ubliżać koledze z powodu mniejszej sprawności czy wyprysków skórnych.
5. Rodzice po konsultacji z lekarzem prowadzącym powinni zapewnić dziecku możliwość przynoszenia ze sobą do szkoły inhalatora osobistego ze ściśle określonymi dawkami leków. Należy także ustalić indywidualne potrzeby każdego dziecka chorującego na astmę oskrzelową.

Jak ułatwić dziecku udział w zajęciach WF?

Aby ochronić dziecko przed napadami duszności rodzice często dążą do ograniczenia jego aktywności fizycznej. Ale w przypadku, gdy choroba jest prawidłowo leczona ćwiczenia fizyczne są niezbędną częścią programu terapeutycznego, dążącego do poprawienia czynności układu oddechowego. Należy, więc zachęcać dziecko do normalnej aktywności ruchowej. Dziecku z astmą nie należy zakazywać ćwiczeń i zabaw ruchowych, które są dla niego, zwłaszcza na powietrzu wskazane.

W okresach międzynapadowych należy zachęcać je do ćwiczeń oddechowych, usprawniających czynność oddychania i wzmacniających mięśnie klatki piersiowej.
- Nauczyciel dziecka powinien znać leki, które umożliwiają zapobieganie wystąpieniu ataku astmy powysiłkowej. Uczestniczenie przez dziecko w zajęciach wychowania fizycznego jest bardzo istotne, ale należy pamiętać o zapobieganiu lub łagodzeniu objawów astmy powysiłkowej.
- Warunki środowiska (zimno, suche powietrze, wiatr, smog, wysoki poziom alergenów w powietrzu) mogą wywoływać zaostrzenie objawów astmy w czasie ćwiczeń fizycznych. Dziecko chore, zgodnie z zaleceniem lekarza, przed rozpoczęciem ćwiczeń może przyjąć dodatkowy lek, który zapobiegnie wystąpieniu objawów w czasie ćwiczeń.
- Zanim dziecko zacznie uczestniczyć w takich zajęciach lekarz prowadzący w liście skierowanym do nauczyciela lub trenera ucznia powinien wyjaśnić przyczyny astmy wywoływanej wysiłkiem fizycznym, sposoby zapobiegania jej wystąpieniu, niepokojące objawy oraz opisać indywidualny program leczenia.
- Dziecko należy nauczyć samokontroli własnego zmęczenia i umiejętności wyłączania się z zabaw ruchowych w odpowiednim momencie
- Konieczne jest usamodzielnianie dziecka w umiejętności zapobiegania dusznościom i radzenia sobie w czasie ich występowania
- Szkoła powinna pomóc dziecku z astmą w uczestniczeniu w zajęciach wychowania fizycznego i obdarzyć chore dzieci zaufaniem w kwestii ich ograniczeń.

Sposoby udzielania pomocy w trakcie napadu

Dziecko w czasie napadu siedzi lub pochyla się ku przodowi, opierając ręce na jakimś przedmiocie, głośno oddycha, ma trudności z wypchnięciem powietrza z klatki piersiowej, wydłuża się u niego faza oddechu. Szybko pojawia się sinica skóry i błon śluzowych, nabrzmiałość żył szyjnych i zimny pot na kończynach. Po pewnym czasie oddychanie staje się swobodniejsze, pojawia się kaszel z plwocina, oddech staje się cichszy. Napad ustaje dziecko zwykle usypia wyczerpane atakiem.

Napad astmy ma różne stopnie nasilenia, od gwałtownego z nagłym początkiem, do bardzo lekkiego. Częstotliwość napadów jest różna. Czas trwania duszności może wahać się od kilku minut do kilkunastu godzin i dłużej.

W przypadku napadu astmy oskrzelowej należy

- podać lek rozkurczający oskrzela, dziecko powinno mieć zawsze przy sobie leki wskazane przez lekarza i znać sposób ich zażywania
- należy zapewnić dziecku półsiedzącą, ułatwiającą oddychanie pozycję
- wskazane jest przewietrzenie pomieszczenia, w którym przebywa dziecko
- w czasie napadu osoby znajdujące się przy nim powinny zachowywać spokój i udzielać mu pomocy z dużą serdecznością
- powiadomić pielęgniarkę lub wezwać lekarza

Literatura:
- Dr n. med. Emil Florkiewicz: Spotkanie warsztatowe "Wygraj z Astmą"
- Portal-www.Alergie.Pl
- Astma.edu.pl.-kompedium wiedzy o astmie i alergii
- A.Maciarz "Dziecko długotrwale chore" Zielona Góra 1996,Wyd. "Verbum"
- A.Maciarz "Dziecko przewlekle chore w roli ucznia" Kraków 1998 Oficyna Wyd. Impuls

Polecana literatura
- Borkowska M._ABC rehabilitacji dzieci W-wa 1989,wyd Pelikan
- Carson P.-Astma. Walczymy z astmą naszego dziecka. W-wa 1993,KIW.
- Kurzawa R., Wyczesany J.- Dziecko chore na astmę. Integracja działań pedagogicznych, medycznych i psychologicznych. Kraków 1995, Wyd.Univesitas.
- Obuchowska I., Krawczyński M., -Chore dziecko, W-wa 1991,NK.
 

Opracowanie: mgr Ewa Gołąb n-l WF w SP9

Wyświetleń: 701