Katalog

Iwona Wiśniewska
Awans zawodowy, Artykuły

Ocenianie opisowe, jako integralna część nauczania początkowego

- n +

Ocenianie opisowe, jako integralna część nauczania początkowego

Od 1 września 1999 roku zgodnie z Zarządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z 19 kwietnia 1999 roku ocenianie opisowe w klasach I-III jest faktem. Niemniej jednak w dalszym ciągu jest to problem dyskusyjny, wzbudzający kontrowersje. W dyskusjach daje się zauważyć zwolenników oceniania opisowego, jak też jego przeciwników. Po zapoznaniu się z poglądami prezentowanymi w literaturze można sformułować tezę, iż ocenę opisową popierają nie tylko psychologowie i radykalni pedagodzy, ale że przybywa też zwolenników oceniania w tej formie zarówno wśród nauczycieli, jak i rodziców oraz uczniów.

Oceniając uczniów w wieku wczesnoszkolnym powinno się uwzględniać konkretno - obrazowy poziom myślenia dziecka i jego rozwój w kierunku myślenia słowno - logicznego.

Charakter i poziom myślenia przejawia się w sposobie działania dziecka:

- odtwórczego, np. odwzorowanie, działanie pod kierunkiem nauczyciela,
- twórczego, np. własna pomysłowość, inwencja.

Ocena powinna uwzględniać rzeczywisty poziom ucznia, umiejętności, jego wysiłek włożony w pracę, postępy lub braki i trudności w przyswajaniu wiedzy. Zawierać ona powinna informacje dotyczące zachowania się ucznia i jego funkcjonowania grupie rówieśniczej.

Ważnym działaniem dla prawidłowego funkcjonowania tego systemu oceniania jest gromadzenie informacji o uczniu. W tym celu wykorzystuje się różnorodne karty opracowane przez nauczycieli. Wyznacza się w nich cele i w zależności od stopnia ich realizacji, nauczyciel posiada wyraźny obraz pracy ucznia i posiadanej przez niego wiedzy, nabywanej w okresie obserwacji, który tworzy zróżnicowane obszary aktywności dziecka.

Prosty i przejrzysty zbiór informacji powinien być dostępny uczniowi, jak i rodzicom. Kryteria oceniania powinny być zrozumiałe, jasne i znane. Uczeń musi wiedzieć, czego się od niego oczekuje. Nauczanie i uczenie się trzeba planować razem z formami sprawdzania i oceniania tak, aby dziecko mogło jak najlepiej zaprezentować wyniki swojego uczenia.

Wszystkie formy oceniania, w tym ocena opisowa musza zapewnić dziecku otrzymanie informacji zwrotnej na temat jego wyników w nauce i aktywizować rozwój ucznia, wskazując mu kierunek poprawy. Należy zawiadomić, co jest mocną stroną, a co jeszcze wymaga powtórzenia.

W ocenie ucznia nauczyciel powinien uwzględniać różnice między dziećmi. Stosowane do tego "narzędzia" oceniania mają za zadanie zachęcać do zaprezentowania przez ucznia jego kreatywności i oryginalności. Służą do tego celu:

- sprawdziany,
- prace domowe,
- odpowiedzi ustne,
- zeszyty ćwiczeń i zeszyty przedmiotowe,
- rozwiązywanie problemów i łamigłówek,
- inne formy aktywności,
- obserwacja ucznia:
* przygotowanie do lekcji
* aktywność
* praca w grupie.

Kryteria wymagań tu stosowane można podzielić na:

- wymagania konieczne- są to wiadomości i umiejętności, które umożliwiają uczniowi świadome korzystanie z lekcji,
- wymagania podstawowe- to wiadomości i umiejętności stosunkowo łatwe do opanowania, użyteczne w życiu codziennymi absolutnie niezbędne do kontynuowania nauki na wyższym poziomie,
- wymagania rozszerzające- są to wiadomości i umiejętności średnio trudne,
- wymagania dopełniające- wymagania na ocenę bardzo dobrą.

Dobre ocenianie powinno charakteryzować się kilkoma wyznacznikami. Nauczyciel przede wszystkim uwzględniać powinien indywidualne możliwości dziecka i jego wkład pracy, wysiłek włożony w wykonanie jakiegoś zadania.

Nie wolno etykietować uczniów, należy być rzetelnym i o ile to możliwe, wyeliminować subiektywizm, a ocenę uczynić obiektywną. Trzeba zachęcać do dalszej pracy, jednocześnie uwzględniając fakt, iż ocenianie nie ma pełnić funkcji nagrody lub kary. Nie możemy krytykować ucznia, zniechęcając go do dalszego wykonywania zadań. Powinno się zawsze uwzględniać postęp, jakiego dokonało dziecko.

Liczni pedagodzy podkreślają motywacyjną funkcję oceny, zachęcającą dziecko do podejmowania dalszego wysiłku związanego z nauką w szkole i w domu. Oprócz tego ocenianie powinno motywować ucznia do samoedukacji, czyli skutecznej pracy nad sobą.

Oceniać można werbalnie, poprzez gesty i mimikę oraz można stosować znaczki, czy puzzle. Te dwa pierwsze stosowane są najczęściej, z uwagi na to, że najbardziej uwzględniają funkcje oceny.

Ważną funkcją, jaką spełnia ocena opisowa, jest funkcja wychowawcza, o którą tak trudno było w tradycyjnym systemie oceniania. Ocenianie za pomocą opisu cechuje szacunek i życzliwość dla dziecka oraz wiara nauczyciela w jego możliwości. Pozwala ono na uniknięcie hierarchizowania dzieci, uniknięcie podziału na lepszych i gorszych, ogranicza rywalizację. Nowy sposób oceniania w znacznym stopniu pozwala wyeliminować stres, umożliwia stosowanie głównie wzmocnień pozytywnych, powoduje, że atmosfera w klasie jest spokojniejsza, bardziej przyjazna.

Niezwykle ważnym elementem codziennej pracy są recenzje umieszczane pod pracami w zeszytach szkolnych. Powinny one mieć charakter czysto informacyjny, odnoszący się precyzyjnie do poziomu zadania wykonywanego przez ucznia. Umożliwia to dziecku uczenie się na własnych błędach.

Pierwsza ocena w życiu siedmioletniego dziecka powinna spełniać przede wszystkim funkcję informacyjną, motywacyjną, korekcyjną oraz brać pod uwagę przejawy jego rozwoju ze szczególnym uwzględnieniem cech pozytywnych. Jednocześnie zapewniać powinna mu uznanie i poczucie bezpieczeństwa w zespole klasowym. Ocena opisowa zawiera indywidualną, swobodnie wyrażoną charakterystykę dziecka na podstawie jego zachowań w sytuacjach szkolnych, co umożliwia ukazanie swoistych cech, osiągnięć i trudności. W "Problemach Oświaty i Wychowania" M. Zimniak (1994) wyraża opinię, że ocena opisowa powinna zajmować uprzywilejowaną pozycję w hierarchii ocen, ponieważ ten sposób oceniania dziecka daje w miarę pełny obraz jego postępów dydaktycznych i odzwierciedla niektóre przynajmniej strony jego osobowości - charakter, temperament, interakcje rówieśnicze i zdolności.

Równie istotne są argumenty przeciwko ocenianiu opisowemu. Zwraca się uwagę na to, że nie bez znaczenia pozostają względy tradycji. W końcu ocena jest równie stara jak sama szkoła. Stopniami oceniani byli nasi dziadkowie, rodzice, starsze rodzeństwo. W rzeczywistości trudno jest walczyć z tradycją. Opierając się na przeprowadzonych badaniach, stwierdza się, że według części badanych nauczycieli klas I-III ocena tradycyjna (stopień) spełnia jedną kapitalną funkcję: ułatwia porównywanie indywidualnych wyników osiąganych przez uczniów. Również niewielka ilość informacji zawartych w tradycyjnym stopniu szkolnym może być traktowana jako zaleta - ocena stopniem jest syntetyczna. Stopnie są wygodne w codziennym ocenianiu, łatwiejsze do odczytania i zrozumienia, charakteryzuje je bezdyskusyjność. Rodzice, nauczyciele i uczniowie dostrzegają w stopniach matematyczną dokładność.

Opinie na temat sposobów oceniania nie wpłynęły jednak na zmianę obecnie obowiązującego w nauczaniu zintegrowanym oceniania opisowego. Warto się zatem zastanowić, jak właściwie ocenianie opisowe powinno wyglądać w praktyce. W literaturze przedmiotu znajdujemy wiele przykładów stosowania oceny opisowej w edukacji najmłodszych, prezentowanych zarówno przez teoretyków, jak i praktyków.

Wszystko to powinno skłonić nauczyciela, jak i ucznia do refleksji na temat dotychczasowej pracy i uczenia się. Wobec tego konieczna jest nieustanna ewaluacja i doskonalenie oceniania

Bibliografia:
M. Roszkowska - Przetacznik, L. Wtorkiewicz, Ocenianie opisowe - diagnoza i motywacja, Wydawnictwo Superstudium M.Przetacznik, Kraków 2000
K. Rau, I. Chodoń, Ocenianie opisowe, a rozwój dziecka, Poznań 1999
WOM w Poznaniu, Pracownia Edukacji Elementarnej, Ocena opisowa w edukacji wczesnoszkolnej. Wydawnictwo WOM, Poznań 1998
W. Okoń, Słownik pedagogiczny, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1992
J. Chojnicki, M. Grondos, A. Kołodziejczyk, J. Królikowski, Ocenianie, CODN, Warszawa 1999
A. Brzezińska, E. Misiorna, Ocena opisowa w edukacji wczesnoszkolnej, WOM Poznań 1998
 

Opracowanie: mgr Iwona Wiśniewska
nauczyciel nauczania początkowego

ul. Spacerowa 20
89-310 Łobżenica

Wyświetleń: 1739


Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione.