Co kształtuje głos młodego śpiewaka, nad czym należy pracować?

Jakie znaczenie ma nasza wiedza o głosie? Otóż bardzo duże. Wokalista, nawet ten najmłodszy powinien poznać budowę narządu głosu, zapoznać się z prawami rządzącymi głosem. Znajomość ta ma nie tylko ułatwić zdobycie umiejętności prawidłowego posługiwania się nim, ale także skrócić naukę śpiewu. Może w znacznym stopniu pomóc poprawić i udoskonalić to, czym nas obdarzyła natura. Dopiero później należy zacząć pracę nad instrumentem głosowym. Każdy głos można poddać kształceniu, ale nie każdy nadaje się oczywiście na śpiewaka.

Co należy robić, jakie podjąć działania aby doprowadzić do prawidłowej emisji? W praktyce wyrabiamy nawyk właściwego uruchamiania mięśni, za pomocą którego tworzymy i formujemy dźwięki. A "nauka śpiewu - jest to ułatwione uzdolnieniem muzycznym torowanie dróg słuchowych i głosowych w ośrodkowym układzie nerwowym" (wg Cz. Sielużyckiego). Pamiętajmy jednak, że kształcenie wokalne powinno iść w parze z wykształceniem muzycznym.

Ćwiczenia w emisji głosu należy zacząć od nauki prawidłowego oddychania.

Zaśpiewanie nawet pojedynczego, oderwanego dźwięku wymaga jednoczesnej pracy mięśni oddechowych, krtani, gardła i jamy ustnej. Sposób oddychania ma decydujący wpływ na prawidłową emisję głosu. Należy pamiętać, że w śpiewie jest ważna nie tylko ilość, ale oszczędność w gospodarowaniu nabranym powietrzem. Młody muzyk wypuszcza często część powietrza jeszcze przed wydobyciem dźwięku. Musi się więc nauczyć najpierw prawidłowo oddychać: w momencie wdechu przez nos przy rozchylonych lekko ustach, należy rozszerzyć zdecydowanym ruchem żebra ( tak by poczuć, że ściana brzuszna w górnym odcinku wysunęła się do przodu, natomiast dolny odcinek- uległ napięciu). Należy też powietrze nie wciągać, ale łapać. Ruch żeber pozwoli na szybkie wypełnienie się płuc powietrzem. Po wdechu powinien nastąpić od razu wydech. Ćwiczenia w oddychaniu należy często łączyć z ćwiczeniami głosowymi.

Przejdźmy teraz do pracy mięśni. Od nich zależy prawidłowa fonacja. Praca wiązadeł głosowych decyduje, że nasza artykulacja jest głosem, dźwiękiem, a nie mową szeptaną. Najwięcej problemu młodemu śpiewakowi stwarza krtań i miękkie podniebienie. Każda zmiana pozycji krtani wywołuje zmianę zabarwienia głosu. Specjaliści twierdzą, że im wartościowszy głos z natury, tym mniejsze są ruchy krtani ku górze i ku dołowi.

Kolejny problem to rezonans. Głos bez rezonansu jest matowy i głuchy, pozbawiony blasku. Są dwa rodzaje rezonansu, ale dla śpiewu większe znaczenie ma rezonans głowy (klatka piersiowa nie stwarza dużych możliwości zmian barwy głosu). U osób, które mają głos nieszkolony lub znajdują się w pierwszej fazie nauki śpiewu, odczucie rezonansu głowy jest bardzo nikłe. Dźwięki oparte wyłącznie na rezonansie piersiowym mają ciemne zabarwienie, są nienośne, a wysokie dźwięki wydobywane są z trudnością. Prawidłowo brzmiące dźwięki, bogate w rezonans głowy mają jaśniejsze zabarwienie i nie wymagają wysiłku.

Najłatwiejszym sposobem pobudzenia rezonansu jest mormorando. Przy zamkniętych ustach należy opuścić krtań - jak przy lekkim ziewaniu, następnie wydać dźwięk piano, lekko mrucząc. Jeżeli otworzymy usta, wówczas otrzymamy prawidłowo brzmiący dźwięk.

Przyjrzyjmy się teraz artykulacji. Tylko głos człowieka wytwarza dźwięki artykułowane. Bez techniki artykulacyjnej trudno spodziewać się czystości i wyrazistości mowy. Nieprecyzyjna artykulacja, wynikająca z braku elastyczności narządów wymowy, uniemożliwia prawidłową emisje głosu. Utrudnia zrozumienie tekstu.

Z tym pojęciem wiąże się też dykcja, czyli wymowa. Polega ona na łączeniu poszczególnych głosek w słowa, te natomiast w zdania.

Najważniejszym narządem artykulacyjnym jest język. Pozycja języka w czasie śpiewu ciągle się zmienia. Samogłoski wymagają spokoju języka. Natomiast prawie wszystkie spółgłoski uwarunkowane są jego ruchem. Niewłaściwe ruchy języka są źródłem wielu wad głosu.

Dla poprawnej wymowy ważne jest też opanowanie ruchu warg. Mogą one dowolnie zmieniać swój kształt i układ. Są ważnym modulatorem głosu. Każdy ton, dźwięk otrzymuje taką barwę, jaką mu nada przybrany kształt warg. Od nich zależy siła i ekspresja słowa. Praca nad opanowaniem mięśni warg powinna odbywać się przed lustrem, początkowo bez udziału głosu.

W planie pracy z młodym wokalistą powinny się znaleźć ćwiczenia głosowe i bezgłosowe uwzględniające wymowę, prawidłowe oddychanie. Należy przeprowadzić na początku zajęcia obejmujące wybrane działy z anatomii człowieka (budowa układu oddechowego, krtań, przepona...).

Mało jest idealnych głosów, posiadających z natury piękną barwę, siłę, skalę. Każdy głos można w większym lub mniejszym stopniu poprawić, ulepszyć. Wymaga to jednak długiej i systematycznej pracy.

SŁOWNICZEK

Artykulacja - sposób wydobywania i łączenia dźwięków
Fonacja - wytwarzanie głosu
Miękkie podniebienie -
Mormorando - śpiewanie bez tekstu na głosce "m" (mruczenie)
Piano - oznaczenie dynamiki - cicho
Rezonans - zjawisko akustyczne wywołujące wzmocnienie nikłego tonu krtaniowego w klatce piersiowej lub drgania odczuwalne w czasie wydawania głosu

LITERATURA
Cz. Sielużycki, Zarys budowy i czynności narządu głosu. Materiały Pomocnicze COPSA Warszawa 1963
H. Sobierajska, Uczymy się śpiewać. PZWS Warszawa 1972

 

Opracowanie: Sławomir Glaser
Nauczyciel sztuki w SP w Daniszynie

Wyświetleń: 5249