Katalog

Beata Schlesinger
Język polski, Artykuły

Specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu

- n +

Specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu

Na każdym z etapów zdobywania umiejętności czytania i pisania mogą wystąpić trudności. Są one często zaskoczeniem zarówno dla rodziców, jak i nauczycieli. Zastanawiają się wtedy, co może być przyczyną, że uczeń określany jako inteligentny, zdrowy, z prawidłowych warunków domowych, pomimo rzetelnej pracy, natrafia na spore kłopoty w trakcie nauki czytania, pisania i ortografii.

Te specyficzne problemy w czytaniu i pisaniu w polskiej literaturze naukowej określa się mianem dysleksji, dysgrafii i dysortografii.

Wprawdzie termin dysleksja oznacza tylko obniżenie zdolności do czytania, jednak zwykle wiążą się z nią specyficzne trudności w opanowaniu pisania, dla których brak jest oddzielnej nazwy.

Z kolei terminy dysgrafia i dysortografia nie są wystarczające do określenia całości problemów w nauce pisania dzieci dyslektycznych.

Dysgrafia sugeruje występowanie u jednostki trudności w osiągnięciu dobrego poziomu graficznego pisma, samej techniki pisania.

Dysortografia odnosi się tylko do słabego przyswojenia sobie specyficznych problemów pisowni.

Problemy dzieci dyslektycznych to zapamiętywanie, jakie znaki trzeba kreślić, by zapisać odpowiednie dźwięki. Ponadto opanowanie prawidłowego pisania całościowego sylab i wyrazów. Są to problemy analogiczne do tych, jakie obserwuje się przy czytaniu. W związku z tym, wydaje się słuszne zastosowanie terminu dysleksja zarówno do przypadku obniżenia zdolności do czytania jak i pisania.

Obecnie panujące poglądy na przyczyny dysleksji można ująć w pewne kategorie:
- Koncepcje biologiczne, mówi się tu o dziedziczności zaburzeń, mikrouszkodzeniach lub opóźnionym dojrzewaniu centralnego układu nerwowego.
- Koncepcje psychogenne, dopatrują się przyczyn w zaburzeniach o charakterze emocjonalnym, których źródłem są konflikty w środowisku rodzinnym.
- Opóźnienie lub nieprawidłowe kształtowanie się tych funkcji, które stanowią fizjologiczne podłoże czytania i pisania: lateralizacji, orientacji przestrzennej, funkcji analizatora wzrokowego, słuchowego, ruchowego.

Przyczyn dysleksji może więc być wiele, żadne ze stanowisk nie dostarcza dostatecznych dowodów, aby uznać je za jedynie obowiązujące. Istnieją jednak pewne kryteria odróżniania dzieci dyslektycznych od innych źle czytających (wg M. Bogdanowicz, 1983r.):
1. utrzymywanie się trudności w czytaniu aż do okresu dojrzałości (względnie trwały charakter tych zaburzeń);
2. specyficzne rodzaje błędów występujących podczas czytania i pisania;
3. rodzinne występowanie zaburzeń;
4. częste występowanie tych zaburzeń u osobników płci męskiej;
5. brak oznak poważnych uszkodzeń mózgu i defektów narządów zmysłów;
6. częste skojarzenie tych zaburzeń z zaburzeniami rozpoznawania innych symboli;
7. niepowodzenia w nauce czytania przy użyciu konwencjonalnych metod nauczania;
8. niepowodzenia mimo prawidłowej motywacji i normalnej, lub wyższej niż przeciętna, inteligencji.

Charakterystyczne zachowania dziecka dyslektycznego

Niepowodzenia w opanowaniu umiejętności czytania i pisania maja pośredni wpływ na dalsze sukcesy dziecka w szkole. Dlatego też uważny rodzic powinien zwrócić uwagę na pewne symptomatyczne zachowania dotyczące dziecka dyslektycznego:
- dziecko ma duże trudności z czytaniem lub poprawnym pisaniem,
- często zapisuje litery i liczby na odwrót,
- podczas nauki liczenia używa konkretów znacznie dłużej niż jego rówieśnicy,
- ma poważne kłopoty z zapamiętywaniem tabliczki mnożenia,
- z trudnością odróżnia stronę prawą od lewej,
- robi nietypowe błędy ortograficzne,
- pomija czasami niektóre litery w słowie lub zapisuje je w złej kolejności,
- słabo rozumie czytany tekst,
- przepisuje z błędami z tablicy,
- podczas czytania na głos opuszcza wyrazy, linie lub niepotrzebnie je powtarza,
- nie lubi czytać na głos,

Są to objawy mogące wskazywać na występowanie dysleksji, niektórym z nich można zapobiec, otaczając dziecko specjalną opieką i ćwicząc te funkcje, których rozwój przebiega słabiej lub jest opóźniony. Nauczyciel powinien włączyć takiego ucznia do zespołu wyrównawczego lub skierować na zajęcia reedukacyjne.

Dzieci z dysgrafią mają z kolei problemy z pisaniem, w ich piśmie dostrzec można nieprawidłowości typu;
- pismo lustrzane,
- wybieganie poza linie liniatury,
- nierówna wielkość liter i nieprawidłowe ułożenie,
- zróżnicowane nachylenie liter w tym samym tekście,
- litery "drżące", o niepewnej linii,
- pismo niepowiązane.
Oprócz tego dzieci te często mają kłopoty ze znalezieniem właściwych linii w liniaturze zeszytu - piszą np.: od końca kartki lub zeszytu, opuszczają linie, bądź nawet całe strony zeszytu, robią wiele błędów ortograficznych i nie stosują wyuczonych zasad pisowni.

Zalecenia dotyczące pracy z dzieckiem dyslektycznym

1. Oceniając prace ucznia dyslektycznego powinno się uwzględniać włożony w nią wysiłek. Ocena w głównej mierze powinna dotyczyć poprawności wypowiedzi ustnych i strony merytorycznej prac pisemnych.
2. Należy wydłużyć limit czasu przy pisaniu sprawdzianów, w miarę możliwości zastąpić pisanie ze słuchu pisaniem z pamięci.
3. Nie należy odpytywać uczniów z czytania głośnego przed całą klasą.
4. Nie oceniać pisma w przypadku dysgrafii.
5. Wyrabiać nawyk korzystania ze słownika, uczyć praktycznie wykorzystywać zasady i reguły ortograficzne.
6. U uczniów z poważną dysgrafią wskazane jest zastąpienie niektórych sprawdzianów pisemnych indywidualnymi sprawdzianami ustnymi.
7. Uczeń, u którego stwierdzono dysleksję, powinien być włączony do zespołu korekcyjno - kompensacyjnego na terenie szkoły.

Co może wskazywać na dysleksję u ucznia;

1. Trudności w pisaniu typu:
- problemy w pisaniu ze słuchu,
- skłonność do mylenia liter np.: b-p, d-b, d-g, u-n, m-w, n-w, dz-c, ą-a, ę-e,
- trudności w pisowni wyrazów zawierających zmiękczenia, dwuznaki lub głoski tracące dźwięczność,
- słabe różnicowanie cząstek ę-en, ą-om,
- opuszczanie elementów liter, końcówek albo cząstek wyrazów, gubienie liter,
- zmienianie kolejności liter w wyrazach,
- błędy ortograficzne spowodowane słabą pamięcią wzrokową,
- wolniejsze tempo pisania,
- błędy graficzne w piśmie.

2. Trudności w czytaniu typu:
- wolniejsze tempo czytania,
- błędy w czytaniu np.: zmienianie liter lub ich brzmienia, opuszczanie liter,
- zmiana intonacji czytanych tekstów,
- kłopoty w czytaniu ze zrozumieniem,
- opuszczanie całych linijek,
- ogólna niechęć do czytania na głos.

3. Trudności obejmujące inne przedmioty:
Na zajęciach plastycznych;
- nieodpowiedni nacisk na narzędzie podczas rysowania,
- zmiana kierunku w rysunkach,
- problemy z rozmieszczeniem rysunku na kartce.

W pamięciowym opanowaniu materiału;
- w tabliczce mnożenia,
- w uczeniu się wierszy na pamięć,
- ciągów - nazwy miesięcy, dni tygodnia.

W starszych klasach na lekcjach geografii;
- kłopoty w posługiwaniu się mapą,
- słaba orientacja w stronach świata.

W nauce geometrii;
- słaba orientacja przestrzenna,
- zmiana kierunku w rysunkach geometrycznych,
- niski poziom rozumienia pojęć geometrycznych.

Na wychowaniu fizycznym;
- niższa sprawność ruchowa,
- nieprawidłowe wykonywanie ćwiczeń spowodowane słabą orientacją przestrzenną.

Brak sukcesów w szkole, niezadowolenie rodziców z niskich osiągnięć dziecka, niewspółmierność wyników w stosunku do wkładanego wysiłku powoduje, że dziecko zaczyna wierzyć, iż zawsze będzie słabym uczniem. Stąd tez należy podjąć takie działania psychoterapeutyczne, które zlikwidują niewłaściwe nastawienie i pobudzą motywację dziecka do dalszej pracy.

BIBLIOGRAFIA

1. T. Gąsowska, Z. Pietrzak-Stępkowska, Praca wyrównawcza z dziećmi mającymi trudności w czytaniu i pisaniu, WSiP, Warszawa 1994r.
2. E. Górniewicz, Pedagogiczna diagnoza specyficznych trudności w czytaniu i pisaniu, Wydawnictwo adam marszałek, Toruń 1998r.
3. B. Łuczak, Niepowodzenia w nauce, Oficyna Wydawnicza G P, Poznań 2000r.
4. J. Malendowicz, O trudnej sztuce pisania i czytania, Nasza Księgarnia, Warszawa 1978r.
5. B. Sawa, Jeżeli dziecko źle czyta i pisze, WSiP, Warszawa 1987r.
6. T. Wróbel, Pismo i pisanie w nauczaniu początkowym, WSiP, Warszawa, 1979r.

Opracowanie: mgr Beata Schlesinger

Wyświetleń: 650


Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione.