Instrumentarium organowe w Olsztynie

Organy - instrument muzyczny- największy, najpotężniejszy i mający największe możliwości brzmieniowe pośród innych instrumentów. Związany od wielu wieków z kościołem powinien być wizytówką i przedmiotem dumy każdej parafii, każdego kościoła. Niestety w Olsztynie te instrumenty są bardzo zaniedbane, chociaż zdarzają się wyjątki.

Budowa organów, nawet małych tzn. 12-15 głosowych to olbrzymi wydatek. W Olsztynie, w kościołach po II-giej wojnie światowej, czyli po 1945 nie zbudowano ani jednego instrumentu. Nasuwają się pytania: czy to jest efekt ubóstwa parafian? Czy to jest brak kultury muzycznej proboszczów? Czy w końcu jest to skutek rozpowszechniania w kościołach taniego keyboardu, organów elektronowych? Tego do końca nie wiadomo. Wiadomo jednak, że w Polsce w tym czasie organy buduje się, a stare gruntownie remontuje.

Innym rozwiązaniem wyposażania w organy kościołów jest sprowadzanie organów używanych z Europy Zachodniej. Jest to o wiele tańsze niż budowa nowego instrumentu. Niestety takiego nurtu w Olsztynie nie ma. Może ktoś z księży proboszczów odważy się i zainicjuje ten kierunek rozwoju i pomnażania organów piszczałkowych w Olsztyńskich kościołach.

Kolejnym aspektem kultury muzycznej w kościołach jest niestety dość przypadkowy dobór organistów, od których nie wymaga się żadnych kwalifikacji. Do 2001 roku istniał system szkolenia młodych organistów w ramach Studium Muzykologiczno-Katechetycznego przekształconego w Instytut Śpiewu i Muzyki Kościelnej przy Wydziale Teologii Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie. Próbę tych trudnych ekonomicznie czasów te formy kształcenia nie wytrzymały. Kształcenie organistów kościelnych upadło. Dlatego też osoby niekwalifikowane zajmujące się kulturą muzyczną w kościele nie są w stanie w sposób profesjonalny dbać o już istniejące organy oraz zabiegać o budowę nowych instrumentów.

Przegląd organów w Olsztynie należy rozpocząć od głównego kościoła czyli Konkatedry. Kościół Św.Jakuba obok zamku, kaplicy Jerozolimskiej i Wysokiej Bramy należy do najstarszych gotyckich zabytków miasta.

Fundamenty pod kościół założono, jak głosi data, w 1315 r., a budowę wykończono w latach 1375-1380. Kościół zbudowany jest z cegły, posiada trzy nawy równej wysokości, dzięki czemu wnętrze stanowi jednolitą przestrzeń i jest to tzw. gotyk halowy.

W latach 1480-1510 nawy kościoła zostały pokryte sklepieniami sieciowymi i kryształowymi o bogatym, różnorodnym rysunku. W 1562 r. Olsztyn otrzymał od Kapituły Warmińskiej zezwolenie na budowę murowanej wieży przy kościele. Ukończono ją w miejsce starej, częściowo drewnianej w 1596 r.

W 1807 r. w kościele kwaterowały wojska napoleońskie, a potem zrobiono w nim wiezienie dla rosyjskich i pruskich jeńców wojennych. Ze względu na ówczesną, bardzo mroźną zimę, chcąc ratować przemarzniętych więźniów, władze napoleońskie zezwoliły na rozpalanie ognisk w kościele. Opał stanowiło drewniane wyposażenie kościoła m.in. spalono małe organy. W latach 1866-68 został przeprowadzony wielki remont kościoła: zamurowano wejście południowe i rozebrano istniejący tam przedsionek. Uzupełniono brakujące skarpy naw bocznych.

W 1896 r. w wyniku pożaru spłonęło wnętrze, z nim zabytkowy tryptyk głównego ołtarza pochodzący z kaplicy zamku Kapituły Warmińskiej. W dniu 28.06.1972 r. Paweł VI Ojciec Święty podniósł dekretem Świętej Kongregacji Biskupów kościół św. Jakuba do godności Katedry.

W kościele św. Jakuba znajdują się obecnie dwa instrumenty. Pierwszy z nich umiejscowiony jest na specjalnej emporze blisko ołtarza głównego. Jego budowniczym jest Max Terletzki. Jest to instrument dwumanuałowy z pedałem, o trakturze mechanicznej, dysponujący 13 głosami.

1. Subbas............................................ 16'
2. Flauto traverso..................................4'
3. Flauto dolce......................................8'
4. Salicjonal..........................................8'
5. Principal............................................8'
6. Bordun.............................................16'
7. Gamba..............................................8'
8. Hohlflöte..........................................8'
9. Głos bez nazwy
10. Octavbas..........................................8'
11. Pedalcoppel
12. Manualcoppel
13. Octave.............................................4'
14. Rohrflote.........................................4'
15. Progressiv.......................................3 fach

Prospekty organowe małych jak i dużych organów wykonane zostały z drewna i pochodzą z II połowy XIX w. w/g projektów B.J. Ostera z Olsztyna.

W zwieńczeniu prospektu małego instrumentu umieszczono malowany herb Diecezji Warmińskiej. Po bokach zostały umiejscowione na konsolach, pod wysokimi, ażurowymi baldachimami architektonicznymi dwie rzeźbione figury przedstawiające papieża św. Grzegorza Wielkiego -reformatora śpiewu gregoriańskiego i postać biskupa trzymającego otwartą księgę z wypisanym na niej wersetem z psalmu 24.

Drugi instrument znajduje się na głównym chórze, naprzeciwko ołtarza środkowego i dysponuje 42 głosami rozmieszczonymi w trzech manuałach i pedale.

Manuał I		Manuał II
1. Pryncypał	16'	1. Pryncypał	8'
2.Praestant	8'	2. Gedackt	8'
3. Gemshorn	8'	3. Kwintadena	8'
4. Flet kryty	8'	4. Octava	4'
5. Oktawa	4'	5. Flet kryty	4'
6. Rurflet	4'	6. Sesquialtera	2 x
7. S

 

Opracowanie: Jerzy Cybowski

Wyświetleń: 716