Katalog

Elżbieta Szeleszczyk
Język polski, Scenariusze

Czy język polski jest jednolity? - o dialektach i gwarach

- n +

Czy język polski jest jednolity? - o dialektach i gwarach (2 lekcje)

Scenariusz lekcji języka polskiego przeprowadzonych w kl. III gimnazjum

Cele:
- umiejętność poszukiwania i wykorzystywania informacji z różnych źródeł
- rozumienie i używanie pojęć: gwara, dialekt, dialektyzm, dialektyzacja
- umiejętność tworzenia rodziny wyrazów
- przekształcanie tekstu gwarowego na tekst literacki
- odróżnianie dialektyzmów od wyrazów języka ogólnego
- podkreślenie ważności i wartości dialektów i gwar jako ważnych składników tradycji narodowej
- aktywizowanie wszystkich uczniów, szczególnie tych najmniej zdolnych
- czytanie mapy

Korelacja międzyprzedmiotowa: geografia- uczeń wykorzystując mapę Polski trafnie określa terytorialny zasięg danego dialektu; historia- na podstawie odwołań do czasu rozbiorów Polski uczeń formułuje wniosek, że naród żyje dopóty, dopóki żyje jego kultura i język (w tym również odmiany regionalne języka ogólnonarodowego).

Metody:
- słowna poszukująca- heureza
- praca zespołowa
- oglądowa
- elementy dyskusji

Pomoce:
- Podręczny słownik języka polskiego
- Encyklopedia szkolna Literatura i nauka o języku
- Podręczny słownik terminów literackich
- Gis Anita: "Zrozumieć słowo Język polski 3 Podręcznik do kształcenia językowego" (mapka Polski- s.39; ćw. 3 s. 211)
- ksero ćwiczeń (10 sztuk) do pracy w grupie (zadania wybrałam z propozycji zamieszczonych w: Język Polski w Szkole 1997/1998 nr)
- koperta z kolorowymi papierowymi krążkami- do losowania grup

Przebieg lekcji:
1. Powitanie uczniów, sprawdzenie listy obecności.
2. Uświadomienie celów lekcji.
3. Zapisanie tematu lekcji.
4. Czy rozumiecie pojęcia: dialekt, gwara i dostrzegacie między nimi różnice? Przy wykorzystaniu przyniesionych źródeł informacji wyjaśnijcie terminy: dialekt, gwara, dialektyzm (zapis w zeszytach)
5. Tworzenie i zapis rodziny wyrazów: dialekt, dialektyzm, dialektyczny, dialektyka
6. Odczytanie z mapki (podręcznik językowy-s.39) nazw dialektów polskich, zapis w zeszytach.
7. Próba dyskusji na tematy: Czy istnienie regionalnych odmian języka ogólnopolskiego jest istotne dla kultury narodowej i dla dorobku "małych ojczyzn"?; Jak powinien zachować się kulturalny człowiek słysząc gwarową lub regionalną odmianę języka?
8. Podział na grupy- losowanie kolorowych krążków (losowanie ułatwia współpracę między uczniami o różnym poziomie zdolności i umiejętności).
9. Ćwiczenia w grupach- metoda zajęć praktycznych; czas pracy 10- 15 minut.(Zadania w załączeniu do scenariusza).
10. Prezentacja wyników wspólnej pracy- każda grupa przedstawia rozwiązanie jednego zadania.
11. Podsumowanie lekcji.
12. Nagrodzenie plusami najbardziej aktywnych uczniów.
13. Praca domowa: Wykonaj polecenie 3. s. 211 z Podręcznika do kształcenia językowego

Załącznik: ćwiczenia do wykonania w grupie

Ćwiczenie 1
Podany niżej tekst przekształć na język ogólnopolski

Prace polowe
Po lekcjach pojechołem z tatą sadzić źmioki. Tata sadzil a jo zagrzebywołem, zaro późni przyszed Mirek i mama, to już robota szła. Jak skuńczylimy, to pojechalimy do dumu. Zaro dali nom zjeść. Późni Piotrek z tatą pojechali sioć żyto a jo trzymołem kunia. Dużo nie zasioli, bo zaro przyloł deszcz, a jo byłem w podkoszulku. Jak pojechalimy do dumu, zaro żem się przebierol, a na drugi dziń byłem słaby i nie miołem nic siły.

Ćwiczenie 2
Które z podanych wyrazów są używane w regionie, w którym mieszkasz, które należą do języka ogólnego, a które do gwary? Wyniki rozwiązania wpisz do tabeli
chodnik - ścieżka - dróżka - stecka
makaron - kluski - nudle 
ziemniaki - kartofle - pyry 
chaber - bławatek - modra 
czajnik - imbryk - herbatnik 
komórka - bokówka - spiżarka -  zachowanko
rózga - witka - chluba -  chabina
kurz - prochy    
na polu - na dworze    
Ćwiczenie 3
Zamień dialektyzmy na odpowiedniki ogólnopolskie:
On się zawsze chami.
Co to za ładna dziołszka?
W klasie mamy ładnych synków.
Mój młodszy bracik to taki wesoły chłopczyk.
Daj mi zeszyt, przepisze se gibko to, co mieliśmy zadane.
Goście siedzieli przy stole, ale jakoś ta gadka nie szła.

Opracowanie:

Wyświetleń: 7315


Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione.