Katalog

Anna Socha
Zajęcia pozaszkolne, Referaty

Wycieczka szkolna jako forma działalności wychowawczo - dydaktycznej nauczyciela

- n +

Wycieczka szkolna jako forma działalności wychowawczo - dydaktycznej nauczyciela

"Znać swój kraj i ludzi w dynamice dziejów,
w rozmachu przyrody i twórczości człowieka".


Wł. Krygowski:

Współcześnie, coraz częściej wskazuje się na konieczność poszukiwania i stosowania takich metod, form i treści wychowawczych, które przy stosunkowo małych nakładach sił i środków mogą przynosić maksymalne korzyści pedagogiczne. Każdy rodzaj aktywności młodzieży, może być wykorzystany jako forma wychowania. W tej dziedzinie turystyka połączona z krajoznawstwem ma szansę pełnić rolę szczególną, jako że jest to po pierwsze forma aktywności przejawiana przez stosunkowo dużą populację, po drugie niesie z sobą olbrzymi ładunek emocjonalny, determinujący jej atrakcyjność.

Współczesna pedagogika przywiązuje dużą wagę do unowocześniania procesu wychowawczo - dydaktycznego. Sugeruje się "wychodzenie" z klas na zajęcia dydaktyczne, poznawanie rzeczywistości w naturalnym środowisku. Jedną z form, do której pedagogika przywiązuje szczególną rolę, są wycieczki szkolne.

Dobrze zorganizowana wycieczka może być jednym z najdoskonalszych środków oddziaływania wychowawczego i dydaktycznego, w którym występują integralne i niemal jednocześnie wszystkie elementy wychowawcze, jest formą atrakcyjnego i ciekawego prowadzenia zajęć.

Na wycieczce wychowujemy więc przez naukę, przez sztukę, przez technikę, a także realizujemy wychowanie umysłowe, moralne (patriotyczne, obywatelskie, społeczne, obyczajowe itd.) estetyczne i fizyczne. W czasie dobrze zorganizowanej wycieczki występuje cała różnorodność wzajemnie uzupełniających się metod nauczania. Możemy rozwijać zainteresowania młodzieży wszelkiego rodzaju studiami, zapoznawać z pracą ludzi wielu zawodów, wzbudzać szacunek do ludzi pracy, a przez pokazywanie ciekawych przykładów przygotowywać do życia społecznego, rozwijać zainteresowania młodzieży.

Aby jednak zostały osiągnięte cele wychowawcze i dydaktyczne, wycieczki szkolne powinny być organizowane planowo z dokładnym przemyśleniem celów, treści, trasy i zadań, jakie chcemy zrealizować na każdej nawet najkrótszej wycieczce. Z młodzieżą należy dokładnie omówić program, obiekty, które będą zwiedzane, a także ekwipunek i strój. Konieczne jest także omówienie np. takich zagadnień jak: zachowanie na wycieczce, udzielenie pierwszej pomocy poszkodowanemu w razie wypadku, bezpieczeństwo, a także zachowanie w czasie zmieniającej się pogody itp.

Tempo wycieczki powinno dawać możliwość spokojnej obserwacji, odpoczynku, czy nawet fotografowania obiektów.

Dobrze rozumiana przez władze szkoły rola wycieczek szkolnych, a praca animatorów turystyki nie tylko jako ich hobby, a integralna cześć procesu dydaktyczno - wychowawczego może być czynnikiem mocno wspierającym realizację programu nauczania i wychowania w szkole. Udział młodzieży w wycieczce powinien być traktowany przez nauczycieli jako forma kształcenia, doskonalenia, zdobywania doświadczenia życiowego i cennego doświadczenia społecznego, a nie tylko jako rozrywka.

Współczesna szkoła działa w warunkach niezmiernie trudnej dla siebie konkurencji telewizji, kabla cyfrowego, anteny satelitarnej, a przede wszystkim Internetu. Rozwój środków przekazu doprowadził do rewolucji audiowizualnej. Zaczęło funkcjonować nowe określenie - supermedia, a przekaz docierający do odbiorcy multimedialnym.

Choć te instytucje są również dużym sojusznikiem szkoły, pomagają jej, to jednocześnie pozostają z nią w pewnym konflikcie. Ile to razy młodzież nie może należycie przygotować się do lekcji, gdyż był atrakcyjny program telewizyjny.

Należy także pamiętać, że młodzież również za pośrednictwem radia, telewizji, teatru, filmu wiele się uczy, nieraz o wiele ciekawiej niż w szkole.

Aby nadążyć za tą konkurencją, nauczyciele muszą szukać nowych, atrakcyjniejszych i efektywniejszych metod prowadzenia pracy wychowawczo - dydaktycznej. Metod, które będą wspomagać proces dydaktyczny, które przyczynią się do uatrakcyjnienia szkoły.

Wycieczka szkolna powinna stać się alternatywnym sposobem dobrego pożytecznego spędzenia czasu wolnego i odpoczynku.

Ważne miejsce w aktywności turystycznej młodzieży zajmują wycieczki organizowane przez wychowawcę klasowego. Ich znaczenie wychowawcze polega przede wszystkim na tworzeniu warunków do integracji klasy szkolnej, do jej zżycia się i możliwości wzajemnego lepszego poznania. Wycieczki te kształtują także pasje poznawczą uczniów, gdyż wiążą cele i treści wycieczki z wymaganiami programu szkolnego i zainteresowaniami uczniów. Im bardziej program, trasa i organizacja wycieczki, a także wymagania wychowawcze stawiane młodzieży - są przez nią akceptowane - tym większy jest pożytek płynący z udziału w takiej wycieczce i tym bardziej znaczący jest jej wpływ na kształtowanie się postawy poznawczej dociekliwości. Wychowawca zna młodzież i może tak dobrać skład grupy turystycznej, aby między uczestnikami panowała atmosfera zgody, współdziałania i wzajemnej życzliwości. Jest w stanie także, tak dobierać trasy i obiekty turystyczne, aby uzyskać aprobatę klasy, jej uznanie i pomoc w jej realizacji.

Młodzieży imponuje wychowawca, który dobrze ją zna, który stara się wszystkich traktować jednakowo i przede wszystkim ten, który umie zachęcić, zapalić do wykonywania konkretnych zadań.

Jakie cechy wychowawcy są przez młodzież wymieniane jako te, które najbardziej lubią? Na ogół są to cechy następujące:
- rozumienie młodzieży, dawanie możliwości inicjatywy, pozwalanie na samodzielność, traktowanie jej poważnie,
- pozytywny, przyjacielski stosunek do młodzieży,
- opanowanie, cierpliwość,
- sprawiedliwość,
- pogoda i humor,
- umiejętność, względnie zdolności organizacyjne.

Młodzież nie lubi u wychowawców takich cech jak:
- bezduszna dyscyplina,
- zarozumiałość,
- traktowanie młodzieży z góry,
- wyraźny nieraz odczuwany niechętny do nich stosunek,
- zmiany nastrojów, ale nie lubią wychowawców:
- zbyt łagodnych,
- zbyt słabych,
- na wszystko pozwalających.

Wychowawca jako kreator turystyki wśród młodzieży, musi być przede wszystkim sam dobrym turystą: odpowiednio ubrany, wyposażony w niezbędny sprzęt, powinien się dobrze orientować w terenie, znać zwyczaje turystyczne, być wytrzymałym, a równocześnie pogodnym.

To jednak nie wystarcza. Jeśli turystyka ma rzeczywiście spełniać funkcje wychowawcze, to wyjazd turystyczny musi być okazją do lepszego poznania się, wejścia w kontakt osobisty z przyrodą, z kulturą i ludźmi odwiedzanych miejscowości. To właśnie wychowawca pokazuje młodzieży, uwrażliwia, uczy odczuwać piękno przyrody, wskazuje pomniki historii, kultury współczesnej czy techniki, a jednocześnie jest odpowiedzialny za realizowane konkretne zadania. Jest to bardzo trudna rola, a równocześnie rola innego typu niż tradycyjnie rozumiana praca dydaktyczna. Tu wychowanie dokonuje się poprzez przykład, poprzez współdziałanie, tu jest się bardziej kolegą niż nauczycielem. Takich wychowawców jest coraz więcej, ale nie wszyscy jednak potrafią sprostać tym wymaganiom i po prostu rezygnują w ogóle z organizacji wycieczek, nie narażając się w ten sposób na dodatkowy wysiłek, stres organizacyjny i odpowiedzialność za grupę młodzieży.

Celu wychowawczego można nie osiągnąć, gdy założymy zbyt przeładowany program, mamy możliwość zbyt powierzchownej obserwacji zwiedzanych obiektów, uczestnicy nie są zbyt dobrze przygotowani, brak jest przewodników.

To jakie będą skutki wychowawcze turystyki zależy od wielu czynników:
- od motywu wyjazdu,
- stosunków w grupie,
- od zagospodarowania terenu i jego walorów,
- poziomu noclegów,
- wyżywienia,
- usług towarzyszących, od organizacji wyjazdu,
- jego przygotowania,
- udziału młodzieży w tym przygotowaniu,
- od programu.

Wielkim zadaniem nauczycieli - organizatorów turystyki szkolnej jest oddalenie młodzieży od złego wyobrażenia o wycieczkach, gdy zdarza się, że wyjazd turystyczny kojarzy się i przyczynia raczej do kształtowania postaw konsumpcyjnych, a nie twórczych, że jest okazją do przekraczania pewnych norm moralnych, że często łączy się z nim nadużycie alkoholu, dewastacja przyrody, często nie regeneruje sił, ale staje się czynnikiem zmęczenia i niedyspozycji.

Rodzice, którzy powinni być sprzymierzeńcami rozwijania ruchu turystycznego wśród młodzieży, muszą mieć pewność, że tego typu zdarzenia nie mogą mieć miejsca na wycieczce szkolnej.

Jako wieloletni organizator turystycznych i dydaktycznych wyjazdów szkolnych, twierdzę zdecydowanie, że dobrze zorganizowana wycieczka szkolna, to forma pracy z młodzieżą, która potrafi w pełni usatysfakcjonować nauczyciela organizatora - wychowawcę, dostarczyć niezapomnianych wrażeń i nowych doświadczeń zawodowych, a turystyka jest znakomitą okazją do tego, aby proces wychowania stał się za jej pośrednictwem możliwie pełny.

Bibliografia:
1. K. Lubański: Turystyka jako forma wychowania, Nauczyciel i wychowanie, Nr 5-6 - 1986, ZNP,
2. K. Denek: Krajoznawstwo i turystyka w wychowaniu dzieci i młodzieży szkolnej, Chowanna, Warszawa 1989,
3. St. Tokarczyk: Krajoznawstwo i turystyka w szkolnej działalności wychowawczo-dydaktycznej, Chowanna,
4. K. Denek: Krajoznawcze możliwości oddziaływań wychowawczych na młodzież, Lider, Nr 7-8 2000,
5. B. Chmielowski: Opiekun działalności krajoznawczo-turystycznej w szkole,
Chowanna.
 

Opracowanie: mgr inż. Anna Socha -
opiekun SK PTTK przy ZSZ "Sztygarka"
w Dąbrowie Górniczej

Wyświetleń: 4839


Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione.