Katalog

Małgorzata Jacewicz
Zajęcia pozaszkolne, Artykuły

Kształtowanie prawidłowej emisji głosu

- n +

Kształtowanie prawidłowej emisji głosu

Co należy robić, "aby język giętki powiedział wszystko co pomyśli głowa?" (J. Słowacki, Beniowski)

Emisja głosu to proces jego wydobywania i "wysyłania" w przestrzeń. Istotne przy tym jest zachowanie odpowiedniej postawy ciała w trakcie mówienia. Chodzi o to, aby w pełni wykorzystać anatomiczne i fizjologiczne możliwości mówienia, bez męczenia się, uciskania przepony.

Prace nad kształtowaniem prawidłowej emisji głosu rozpoczynamy od ćwiczeń artykulatorów. Warunkiem prawidłowego wymawiania wszystkich głosek jest sprawne działanie narządów mowy. Dlatego też narządy mowy należy ćwiczyć tak, aby wypracować zręczne i celowe ruchy języka, warg, podniebienia.

Ćwiczenia usprawniające narządy mowy:

* ćwiczenia żuchwy:
- opuszczanie w dół i unoszenie żuchwy ku górze,
- wykonywanie ruchów poziomych na boki, raz z wargami rozchylonymi, raz z zamkniętymi,
- ruchy do przodu i do tyłu.

* ćwiczenia warg:
- wymawianie samogłosek ustnych: [a, e, u, i, o, y] z przesadną artykulacją warg,
- ściąganie warg razem, jak przy wymawianiu głoski [u] - "ryjek", a następnie rozchylenie, jak przy wymawianiu głoski [e] - "uśmiech",
- złączenie warg; cofniecie kącików ust do tyłu,
- nadymanie policzków,
- masaż warg.

* ćwiczenia języka:
- wysuwanie języka na zewnątrz i cofanie go w głąb jamy ustnej przy szeroko otwartych ustach,
- wysuwanie języka: język wąski i szeroki; kierowanie języka w kąciki ust, w prawo i w lewo,
- unoszenie języka na górną wargę,
- oblizywanie warg ruchem okrężnym (przy szeroko otwartych ustach),
- dotykanie językiem zębów trzonowych górnych i dolnych.

* ćwiczenia podniebienia miękkiego:
- ziewanie przy nisko opuszczonej szczęce dolnej, język spoczywa na dnie jamy ustnej,
- oddychanie przez nos przy szeroko otwartych ustach,
- kasłanie przy wysuniętym na zewnątrz jamy ustnej języku,
- chrapanie na wdechu i wydechu,
- przeciąganie zwarcia głosek [k], [g].

Następnie prowadzimy ćwiczenia oddechowe. Mają one na celu: wzmocnienie i wykorzystanie siły mięśni oddechowych, zwiększenie pojemności płuc, wyrobienie oddechu przeponowego, wyrobienie umiejętności pełnego szybkiego wdechu i wydłużenie fazy wydechowej, mówienie tylko na wydechu, uświadomienie siły strumienia wydychanego powietrza, dostosowanie długości wydechu do długości wypowiedzi. Ćwiczenia oddechowe wykonujemy w pozycji leżącej, na stojąco i w pozycji siedzącej.

* Ćwiczenia oddechowe:
- wypowiadanie na jednym wydechu głoski [s],
- dmuchanie na pasek papieru,
- nadmuchiwanie balonika,
- dmuchanie na płomień świecy.

* Ćwiczenia oddechowe łącznie z ćw. ruchowymi:
- wymachy ramionami,
- skłony i skręty tułowia,
- "koci grzbiet".

Ćwiczenia fonacyjne.
Celem tych ćwiczeń jest zmniejszenie lub zwiększenie napięcia mięśni krtani i gardła, osiągnięcie odpowiedniej wysokości głosu przy mówieniu, wykształcenie umiejętności regulowania natężenia głosu, wypracowanie miękkiego nastawienia głosu, opanowanie umiejętności kierowania strumieniem powietrza w trakcie mówienia tak, aby trafiał on na komory rezonacyjne nasady (na maskę).

* Ćwiczenia oddechowo - fonacyjne:
- wypowiadanie na jednej fazie wydechowej samogłoski [a] legato, następnie z pauzami,
- wypowiadanie na jednym wydechu z ta samą siłą trzech samogłosek,
- wyrabianie nawyku mówienia na maskę - przedłużenie spółgłoski [m] i skierowanie powietrza na nos,
- modulowanie siły głosu - wymawianie samogłosek ustnych zmieniając natężenie głosu,
- wymawianie krótkiego zdania z różnym natężeniem: szeptem, półgłosem, pełnym głosem,
- czytanie tekstu w taki sposób, aby celowo wyróżniać donośnością wyrazy podkreślone,
- modulowanie wysokością głosu - czytanie tekstu z wyraźną intonacją.

* Ćwiczenia dykcyjne.
Wiele ciekawych (gotowych tekstów) do ćwiczeń dykcyjnych proponuje Pani B. Toczyska w swoich książkach: "Łamańce z dedykacją, czyli makaka ma Kama" i "Sarabanda w chaszczach".

Higiena głosu.
Należy unikać mówienia:
* nienaturalną barwą głosu,
* na innej niż naturalna wysokości,
* na ściśniętym gardle,
* przez nos,
* tak zwanym aktorskim, czyli głośnym szeptem,
* w zimnych pomieszczeniach,
* w zbyt suchych pomieszczeniach,
* w zakurzonych lub zadymionych salach,
* krzykliwego,
* zbyt długich zdań,
* bez przerw robionych co kilka minut,
* na mrozie lub w upale,
* podczas intensywnego ruchu lub biegu.

Ćwiczenia wymowy należy przerwać, gdy osoba:
* ma zmieniona barwę głosu,
* zaczyna mówić na innej wysokości głosu,
* zaczyna mieć chrypkę,
* zaczyna chrząkać i przełykać ślinę,
* mówi z wysiłkiem lub zniechęceniem,
* ma sucho w ustach,
* ma tendencję do zaciskania zębów,
* mówi na ściśniętym gardle.

Bibliografia:

1) Logopedia. Pytania i odpowiedzi, [red.] T Gałkowski i G. Jastrzębowska, Opole 1999,
2) B. Broszkiewicz, J.Jarek, Teatr szkolny. Głoski, sylaby, wyrazy, Wrocław 2003,
3) B. Toczyska, Sarabanda w chaszczach, Gdańsk,
4) B. Toczyska, Łamańce z dedykacją, czyli makaka ma Kama, Gdańsk.

Opracowanie: Małgorzata Jacewicz

Wyświetleń: 997


Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione.